28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

 
20. 
«Nomoddiy aktivlar» moddasi bo’yicha (020-satr) korxonaning uzoq 
muddatli davr davomida xo’jalik faoliyatida ishlatiladigan va daromad keltiradigan 
nomoddiy ob’ektlarga, tabiy resurslar, yer uchastkalari, patentlar, litsenziyalar, 
intellektuall mulk, tashkiliy xarajatlardan foydalanish xuquqiga doir sarf-xarajatlari 
ko’rsatiladi. Nomoddiy aktivlarni korxona muassasalari (mulkdorlari) korxonaning 

---

154 
ustav sarmoyasiga ulushlar hisobiga kiritishlari, shuningdek korxona tomonidan 
uning faoliyat jarayonida xarid qilinishi mumkin. 
Mazkur modda bo’yicha nomoddiy aktivlar qiymati dastlabki va qoldiq 
baholarda alohida ko’rsatiladi, shuningdek hisoblab yozilgan eskirish summasi 
qayd etiladi. Nomoddiy aktivlar eskirishi mansublikka bog’liq holda xar oyda 
tannarxga va O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligini 1998 yil 12 oktyabrda 
49-son bilan tasdiqlagan «Nomoddiy aktivlar» O’zbekiston Respublikasi 
Buxgalteriya hisobi milliy standarti (7-son BHMS) (ro’yxat raqami 506, 1998 yil 
20 oktyabr, O’zbekiston Respublikasi vazirliklari, davlat qo’mitalari va 
idoralarining me’yoriy xujjatlari axborotnomasi» 1999 yil, 6-son)da nazarda 
tutilgan qo’llaniladigan usullarga binoan korxona tomonidan hisob-kitob qilingan 
me’yorlar bo’yicha davr xarajatlariga kiritiladi. Ishlatilish muddatini belgilash 
mumkin bo’lmagan nomoddiy aktivlar bo’yicha eskirish me’yorlari besh yil 
hisobidan (lekin korxonaning faoliyat ko’rsatish muddatidan ko’p emas) 
belgilanadi. 
BXMS O’zR AV 14.02.2009 y. 1485-1-son bilan ro’yxatga olingan O’zR MV 
Buyrug’iga muvofiq o’zgartirishlar kiritilgan 
Aktivlardan mahsulot ishlab chiqarishda, ishlar bajarish yoki xizmatlar 
ko’rsatishda yoxud korxonaning ma’muriy va boshqa funktsiyalari uchun uzoq 
muddat, ya'ni davomiyligi 12 oydan yuqori foydali xizmat muddati yoki agar u 12 
oydan oshadigan bo’lsa, oddiy operatsion tshqi mobaynida foydalanish. Bunda 
aktivning qiymati bir birlik (komplekt) uchun O’zbekiston Respublikasida 
belgilangan (xarid qilish paytida) eng kam ish haqi miqdorining kamida ellik 
baravarini tashkil qiladi. Korxona rahbari nomoddiy aktivlar tarkibida hisobga 
olish maqsadida hisobot davri uchun aktivlar qiymatining kamroq chegarasini 
belgilashga haqli; 
(O’zR AV 14.02.2009 y. 1485-1-son bilan ro’yxatga olingan 
O’zR MV Buyrug’i) 
d) identifikatsiyalash imkoniyati. 
O’zR AV 14.02.2009 y. 1485-1-son bilan 
ro’yxatga olingan O’zR MV Buyrug’i taxriridagi kichik band., 
Nomoddiy aktiv identifikatsiyalanadigan bo’lib hisoblanadi, agarda u 
quyidagi mezonlardan biriga muvofiq kelsa: O’zR AV 14.02.2009 y. 1485-1-son 
bilan ro’yxatga olingan O’zR MV Buyrug’i
z) yer uchastkasidan foydalanish huquqi; 
O’zR AV 14.02.2009 y. 1485-1-son 
bilan ro’yxatga olingan O’zR MV Buyrug’i taxriridagi kichik band. 
Mazkur BHMSning 14-bandida nazarda tutilgan xarajatlar amalga oshirilgan 
taqdirda, korxona tomonidan nomoddiy aktivlar obhektlari ustav kapitaliga 
qo’yilma hisobiga tekin yoki ayirboshlash asosida qabul qilinganda nomoddiy 
aktivning tannarxi ushbu xarajatlar summasiga oshadi. O’zR AV 14.02.2009 y. 
1485-1-son bilan ro’yxatga olingan O’zR MV Buyrug’i 
«Nomoddiy aktivlar» moddasi bo’yicha hisobot davrida qilingan hisobdan 
chiqarishlarni chegirgan holda «Gudvill (firma narxi)» summasi ham aks ettiriladi. 
Buxgalteriya hisobida «Gudvill (firma narxi)» nomoddiy aktivining summasini 
hisobdan chiqarish, amortizatsiyani alohida hisobvaraqda jamlamasdan, bevosita 
«Nomoddiy aktivlar» hisobvarag’i saldosini kamaytirishga, «Gulvill (firma narxi)» 
ilova hisobvarag’iga kayd etiladi. 

---

155 
«Gudvill (firma narxi)» buxgalteriya hisobini yuritish tartibi O’zbekiston 
Respublikasi Moliya vazirligini 1998 yil 12 oktyabrda 49-son bilan tasdiqlangan 
«Nomoddiy aktivlar» O’zbekiston Respublikasi Buxgalteriya hisobi milliy 
standarti (7-son BXMS) (ro’yxat raqami 506, 1998 yil 20 oktyabr, «O’zbekiston 
Respublikasi vazirliklari, davlat qo’mitalari va idoralarining me’yoriy xujjatlari 
axborotnomasi», 1999 yil, 6-son)ga muvofiq amalga oshiriladi.