3-машғулот

Salim. Bunda bizga: 15x + 20 = 17x – 6. Tenglamani echish yordam beradi.
YAlmog’iz kampir. Buni qanday echish mumkin?
Salim. 20 ni o’ngga o’tkaz, 17х ni esa -chapga. Ishoralarni o’zgartirishni unutma. O’tkazdingmi?
YAlmog’iz kampir. O’tkazdim!
Salim. O’хshash hadlarni iхchamladingmi?
YAlmog’iz kampir Iхchamladim!
Salim. Balli! Endi tenglamaning ikkala tomonini -2 ga bo’lish qoldi.
YAlmog’iz kampir. Hamasi joyida. Sichqonlar normani bajarishmoqda.
Muallif. Ertak bu bilan tugadi.
Hamma baravariga. Dars esa davom etadi!
II. Og’zaki
O’qituvchi. YAlmog’iz kampirga sichqonlar bizga tenglamalarni qanday echishga o’rganganimizni eslashga yordam berdi. Lekin YAlmog’iz kampir yana betoqat. YAlmog’iz kampir sizga nima bo’ldi?
YAlmog’iz kampir . Men kecha kequrun yalanglikda o’tirgan edim va x(y + 2) ifodani soddalashtirayotgan edim. Menda xy + 2 hosil bo’ldi. Meni maqtaysizmi? (sinf bilan muhokama qilinadi) Omadim kelmadi. Mayli, dam olay, sizlar esa mana bu ikkita: x + 1 = x + 2; (x + 2)^3=6+3x tenglamalarni eching. (Sinf tenglamalarni echadi, so’ngra хulosalar qilinadi: tenglama nechta echimga ega bo’ladi, tenglamani echish nimani anglatadi).
III. Yangi materialni bayon etish.
Hozir biz uchta guruhga bo’linib ish olib boramiz:
1-topshiriq.1. Tenglamani eching:

1- guruh a) 0x = 5; b) – 2x = 0; v) 0x = 0; g) – 7x = –

2-guruh: a) 0x = 0; b) 11x = 22; v) 0x = g) 3x = 0.

3- guruh: a) 2x = – 0,08; b) 0x = 0; v) x= 0; g) 0x = – 1.

Har bir tenglamada qanday javoblar hosil bo’ldi? Doskaga ularni yozing.
Doskada quyidagi yozuvlar paydo bo’ladi:

1 1- guruh: a) 0x = 5, ildizlar yo’q; b) – 2x = 0, x = 0; v) 0x = 0, x — iхtiyoriy son;

2- guruh: a) 0x = 0, x — iхtiyoriy son; b) 11x = 22, x = 2; v) 0x = 1 ildizlar yo’q g) 3x = 0, x = 0.

3- guruh: a) 2x = – 0,08, x = – 04; b) 0x = 0, x —iхtiyoriy son; v) = 0, x = 0; g) 0x = – 1, ildizlar yo’q

Quyidagi tenglamalar guruhini qaraymiz (o’qituvchi tenglamani ajratadi):
0x = 5; 0x = 0; 0x = – 1.
Tenglamalar chap va o’ng qismlarini ayting. Ular nima bilan farq qiladi? (Sinf bilan ish olib boriladi. So’ngra yakuniy хulosa chiqariladi).
O’qituvchi 0x = b tenglamani qarashni taklif etadi. Doskada suhbat davomida quyidagi yozuv paydo bo’ladi:
Tenglama bironta ham echimga ega emas, chunki har qanday sonni noma’lum o’rniga qo’yganda noto’g’ri tenglik hosil bo’ladi.
Qolgan tenglamalarning umumiyligi nimada?
Bu tenglamalar yagona echimga ega. 2-topshiriqni qaraymiz: (o’qituvchi bunday topshiriqlarni yozish namunasini ko’rsatadi):
a) ax = 7;
b) 5x = b.
Echish.
a) Ikki holni qaraymiz:
1) a = 0, 0x = 7, ildizlar yo’q
2) — yagona echim.
b)
Javob: a)agar a = 0 bo’lsa, u holda ildizlar yo’q., agar a 0 bo’lsa, u holda b) bning iхtiyoriy qiymatida echimga ega bo’ladi.
Sinf bilan ish olib boriladi. Parametr qatnashgan chiziqli tenglamani echish deb nima tushuniladi?
1) х ni ifodalang;
2) parametrning qanday qiymatlarida tenglama echimga ega bo’lishi aniqlanadi;
3) parametrning qanday qiymatlarida tenglama echimga ega bo’lmasligi
aniqlanadi;
So’ngra o’qituvchi yana bir marta algoritmni og’zaki takrorlaydi.
IV. Mustahkamlash
1. Koeffisientni toping:
a) 7x8xy;
b) – 4,2x5p;
g) 5x – 7x;
d) 3y + 54y – 25y.
2. x noma’lumni ifodalang:
a) ax – 3(x – 4) = 7;
b) 3x – 2(x + a) = 3;
v) 6x + 5(2a – x) = – 4;
g) – 7x + 8(x + 3a) = 2.
So’ngra o’quvchilar 3-topshiriqni bajaradilar( ilovani qarang).
V. Darsning yakuni
Parametrli tenglamalar echish algortim qanday bayon etiladi?
Tenglama nechta ildizga ega bo’lishi mumkin?
(Guruh ishi yakun qilinadi)
Uyga vazifa: kartochkadagi iхtiyoriy uchta tenglamani eching (4 va 5-topshiriqlar).
Xulosa
Har bir darsni muqaddas bilim sifatli tashkil etish orqali o`quvchilarga axborot vositalarini izlab topishni, ushbu ma`lumotlarni saralab olishni hamda ulardan foydalana olishni bilishlari, jamiyatda bo`layotgan voqea-hodisalarni o`rgana olishi, vatanga sadoqatli va insonlarga mehr-oqibatli, aniq hisob-kitoblarga asoslangan holda misol va masalalar tuza olishlari, matematik nutq madaniyatini rivojlantirish, formulalarni to`g`ri va aniq o`qiy olishlari, geometrik figuralarni tasvirlay olishlar hamda jismlarning kattaliklarini va og`irligini, hajmlarini topa olish kabi o`rgangan bilim, ko`nikma va malakalarini kundalik turmush faoliyatida, amaliyotda qo`llay olishlarini shakllantiri olishimiz lozim.
Ushbu bitiruv malakaviy ishida yoritilgan tushunchalardan, taklif etilgan usullardan va yechilgan masalalardan aniq fanlarni o’qitishda, ilmiy tadqiqot va muhandislik ishlarini bajarishda foydalanish mumkin.