4- mavzu: Diqqat va Xotira – psixik

Esda saqlash deganda ilgari tug`ilgan taassurot, fikr, his-tuyg`u va ish-harakatlarning takrorlanishiga moyillik paydo qilishi va mustahkamlanishi tushuniladi. Bunga sabab asab tizimining egiluvchanligidir. Shuning uchun asab tizimi ilgari bo`lib o`tgan taassurotlarni takrorlashga tayyor turadi. Faqat esga tushirish uchun qulay sharoit bo`lsagina esga tushadi. Bunday sharoit bo`lmaganda zarur materialni ixtiyoriy eslash jarayoni qiyinlashadi.
Shunday qilib, esga tushirishda ana shu tariqa qiynalib qolib, zarur bo`lgan narsani shu onda esga tushira olmaymiz.
Unutilgan narsalarni yana xotirada qaytadan tiklanishi reminissensiya hodisasi (xira esga keltirish) deyiladi. Bu hodisaning sababi shuki, uzoq vaqt bir ish bilan mashg`ul bo`lganda miya charchashi yuz beradi. Charchash haddan tashqari oshishi natijasida nerv xujayralarida tormozlanish yuz beradi. Materialni esda qoldirilgandan keyin 12 soat ichida esga tushirilsa, materialning ko`p qismi unutiladi. Materialni o`qib o`rganib olingandan keyinoq uni yaxshi xotirlay olmay, ammo oradan bir necha vaqt o`tgandan keyin uni to`la xotirlay olishlikning sababi materialni o`qib, o`rganib olishda ro`y beradigan charchashdir.
Unutishning tezligi esda olib qolingan materialning mustahkamligiga teskari proporsional xususiyat kasb etadi. Demak, esda olib qolishning mustahkamligiga o`zlashtirilayotgan materialning ma`noga ega yoki ega emasligiga bog`liqlikdan tashqari yana bir nechta omillar o`z ta`sirini ko`rsatadi va uning faoliyat mazmuniga aylanishiga ham bog`liq. Shuningdek, ular shaxsning shaxsiy, individual xususiyatlariga ham bevosita bog`liqdir.


Mavzu yuzasidan nazorat savollari:

1. 
   Diqqat deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Diqqatning qanday turlari mavjud?
   
3. 
   Irodaviy diqqatga ta`rif bering?
   
4. 
   Ichki va tashqi diqqat tavsifi?
   
5. 
   Ixtiyoriydan songgi diqqat mazmuni?
   
6. 
   Diqqat xususiyatlarini sanab bering?
   
7. 
   Diqqatning kuchi va bo`linish xususiyati mazmuni?
   
8. 
   Diqqatning chalg`ishi deganda nimani tushunasiz?
   
9. 
   Diqqatning nerv-fiziologik asosi?
   
10. 
    Diqqat ko`lami qanday asbob yordamida o`lchanadi?
    
11. 
    Ruhiy bilish jarayonlarini sanab o`ting?
    
12. 
    Xotira deb nimaga aytiladi?
    
13. 
    E.G`.G`oziyev bo`yicha xotira turlari?
    
14. 
    Xotira nazariyalarini bilasizmi?
    
15. 
    I.Pavlov bo’yicha xotira turlari?