4-Ma’ruz 4-mavzu: O’lchash vositalarini turini tasdiqlash. O‘lchov vositalarining metrologik tavsifnomalari

Bevosita baholash usuli – bevosita o‘lchash asbobining kuzatish, sinash qurilmasi yordamida to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘lchanayotgan kattalikning qiymatini topish. Masalan, kuchlanishni voltmetr orqali o‘lchash yoki ampermetr yordamida tok kuchini topish. Solishtirish usuli deb, o‘lchanayotgan kattalikni o‘lchov orqali qayta tiklangan kattalik bilan taqqoslash (solishtirish) ga aytiladi. Masalan, tarozi toshi yordamida massani aniqlash. O‘lchov bilan solishtirish usulining quyidagi turlari mavjud: ayirmali, nolga keltirish, o‘rindoshlik va mos kelish usullari. Ayirmali o‘lchash (differensial) usuli – o‘lchov bilan taqqoslash usulining turi hisoblanib, o‘lchanayotgan kattalikning va o‘lchov orqali yaratilgan kattalikning ayirmasini (farqini) o‘lchash asbobiga ta’sir qilish usuli. Misol qilib uzunlik o‘lchovini qiyoslashda uni komparatorda namunaviy o‘lchov bilan taqqoslab o‘tkaziladigan o‘lchashni olish mumkin. Yoki, voltmetr yordamida ikki kuchlanish orasidagi farqni o‘lchash, bunda kuchlanishlardan biri juda yuqori aniqlikda ma’lum bo‘lib, ikkinchisi esa izlanayotgan kattalik hisoblanadi. U=U₀ – U_x; U_x = U₀ – U U_x bilan U₀ qanchalik yaqin bo‘lsa, o‘lchash natijasi ham shunchalik aniq bo‘ladi. Nolga keltirish usuli - bu ham o‘lchov bilan taqqoslash usulining bir turi hisoblanadi. Bunda kattalikning taqqoslash asbobiga ta’siri natijasini nolga keltirish lozim bo‘ladi. Masalan, elektr qarshiligini qarshiliklar ko‘prigi bilan to‘la muvozanatlashtirib o‘lchash




O‘rindoshlik usuli - o‘lchov bilan taqqoslash usulining turi hisoblanib, o‘lchanayotgan kattalikning o‘lchov orqali yaratilgan ma’lum qiymatli kattalik bilan o‘rin almashishiga asoslangan. Misol, o‘lchanadigan massa bilan tarozi toshini bir pallaga galma-gal qo‘yib o‘lchash yoki qarshiliklar magazini yordamida tekshirilayotgan rezistorning qarshiligini topish:

Bunda "K" ni ikkala holatda (1,2) qo‘yganda ,=₂ shart bajarilishi kerak.