5-mavzu: Milliy ma’naviyatga mustamlakachilik va qaramlik sharoitidagi munosabatlar, ularning ijtimoiy oqibatlari Reja
Rossiya imperiyasi tomonidan Markaziy Osiyo xalqlariga yetkazilgan
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Turar Risqulov
|
4. Rossiya imperiyasi tomonidan Markaziy Osiyo xalqlariga yetkazilgan ma’naviy talofat va uning oqibatlari “Turkistonda ishlatmoqchi bo‘lgan yerlarning 55 foizi o‘rus kelgindilarning qo‘liga o‘tdi. Shunday qilib, chor hukumati Turkistonda yerlik xalqni ezishdan boshqa hech bir ish ko‘rsatmadi. O‘zining keyinda qolganligi va foydalana olmaganligi sababli, chor hukumati eng boy bo‘lgan tog‘ ma’danlarini ishlatishga hech kimga ixtiyor bermadi” Turar Risqulov “Yangi Turkiston”, “Turkiston” ro‘znomasi, 1923 yil, 25 noyabr Rus bosqini arafasida Markaziy Turkistonda 3 ta davlat: Buxoro amirligi, Xiva va Qo‘qon xonliklari mavjud edi. Rossiya imperiyasi XIX asrning 60-yillarida bu o‘lkani bosib ola boshladi. Turon zaminida bosib olish siyosati 150 yil davom etdi. XIX asr oxirida Rossiya imperiyasi Yer yuzi quruqlik qismining beshdan bir qismiga egalik qila boshladi. Bu hududning 95 foizi Turon yerlari edi. Rossiya 200ga yaqin millat va elatlarning turmasi bo‘lib qoldi. 50ga yaqin kamsonli xalq o‘z milliy qiyofasini yo‘qotdi. Uning hududi esa 22 million 400 ming kv.km bo‘lib qoldi. Yoki boshqacha aytganda, Turonzamin hisobiga Rossiya imperiyasining yerlari 100 baravaridan ortiqqa kengaydi, bunga faqat bosqinchilik bilan erishildi. Mustamlakachilik mafkurasi bosqichi sifatida o‘lkadagi milliy madaniyatga tish-tirnog‘i bilan qarshi bo‘lgan bo‘lsa, Turkiston hududidagi johil kuchlar ham Yevropaning ilg‘or fan va madaniyatiga shunday munosabatda bo‘ldilar. Bosqinchilar o‘lkamiz hayotining hamma jabhalariga yovuzlarcha qo‘l cho‘zishdi. O‘z erki va mustaqilligidan mahrum etilgan xalqimizning ko‘rmagan jabr-jafosi, chekmagan azob-uqubati, boshidan o‘tkazmagan xo‘rliklari qolmadi. Chor hukumati Turkistonning tabiiy-iqtisodiy boyliklarini talash bilan kifoyalanib qolmasdan, o‘zining mustamlakachilik siyosatida tobe xalqlarni bo‘g‘ishga, ularni siyosiy ongsiz qilib qo‘yishga, siyosiy faoliyatdan umuman chetlashtirishga zo‘r berib urindi. O‘rta Osiyo chor qo‘shinlari tomonidan bosib olingandan keyin o‘lkada o‘ziga xos tarixiy-siyosiy sharoit vujudga keldi. Avvalo, o‘lka siyosiy, iqtisodiy, qullik zulmi ostiga tushdi. Natijada shu hukmronlik muhiti birinchi navbatda madaniyat, fan, san’at, adabiyot, ijtimoiy-siyosiy fikr, xalq turmush tarzi kabi sohalarga o‘z ta’sirini o‘tkazdi. o‘lkada Yevropa turmush tarzi bilan xalqning asriy an’analari yuzma-yuz keldi. Ularning bir qancha sohalari ziddiyatli to‘qnashgan bo‘lsa, ba’zilarida esa yaqinlashuv jarayoni kuzatildi. Bu voqea va tarixiy hodisalar XIX asr oxiri – XX asr boshlarida jarayon sifatida rivojlanib bordi. Bunda mustamlakachi tabaqalar o‘z mavqei, sinfiy-siyosiy maqsadlari bilan manfiy qutbni, mahalliy xalqlari esa ikkinchi qarama-qarshi qutb maydonini egalladi. Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|