8-mavzu. YaSsi va barabanli sim g‘alvirlar reja

Tebratkich valining to‘g‘ri va teskari aylanishlarida k1 , k2 , k3
koeffitsientlarining qiymati

	Ko‘rsatkichlar		Sim g‘alvirning qiyalik burchagi, grad
		12		15		18			21			24
	To‘g‘ri aylanish	1,05		1,03		1,0		0,96				0,88
k1	Teskari aylanish	1,02		1,01		1,0		0,97				0,92
	Qabul qilingan	1,03		1,02		1,0		0,96				0,90
	umumiy qiymat
S qiymati, %		20		30	40		50	60		70		80
	To‘g‘ri aylanish	0,86		0,9	0,95		0,97	1		1,02		1,03
k2	Teskari aylanish	0,86		0,89	0,93		0,97	1		1,01		1,02
	Qabul qilingan	0,86		0,90	0,94		0,97	1		1,015		1,02
	umumiy qiymat
S qiymati, %		20		30	40		50	60		70		80
	To‘g‘ri aylanish	0,90		0,95	0,98		1,00	1,01		1,03		1,04
k3	Teskari aylanish	0,89		0,94	0,98		1,00	1,01		1,015		1,02
	Qabul qilingan	0,90		0,94	0,98		1,00	1,01		1,02		1,03
	umumiy qiymat

4–jadvaldan ko‘rinib turibdiki, k₂ va k₁ koeffitsientlar qiymati sim g‘alvirda samarali elashda donali tarkibga ta’sir etishi ko‘pchilik holatda valning to‘g‘ri va teskari aylanishlari uchun bir xil olinadi yoki sezilarsiz darajada farqlanadi. k₁ koeffitsienti qiymati tebratkich valining to‘g‘ri va teskari aylanishlarida sim g‘alvirning burchak qiyaligiga ta’sir etadi va bir necha katta darajada farqlanadi. Biroq bu holatda k₁ koeffitsientining umumiy o‘rtacha qiymatini hisoblashni ixchamlashtirish maqsadida qabul qilish maqsadga muvofiqdir.

O‘rtacha sharoitda olingan namunaviy qiymatni ye samarali sim g‘alvirda elashda ham umumlashtirish bo‘lishi mumkinligi ifodalanadi. Ilgari har bir tipdagi sim g‘alvirda shag‘al va chachiq toshni elash uchun namunaviy qiymat ye alohida qabul qilingan. Lekin namunaviy qiymat ye farqi shag‘al va chachiq tosh uchun 1–2% dan oshmagan. Umumiy (o‘rtacha) namunaviy qiymat ye bo‘linmadan ±1% dan oshmagan holda farqlanadi.
O‘rtacha umumlashtirilgan qiymat quyidagicha qabul qilinadi (5–jadvalga qarang).

				5–jadval
	O‘rtacha umumlashtirilgan qiymat
Sim g‘alvirning tiplari				Namunaviy qiymat ye, %
Tebratkich	valining	to‘g‘ri	aylanishida	87
aylanma tebranishlari bilan qiyalangan
Tebratkich	valining	teskari	aylanishida	92
aylanma tebranishlari bilan qiyalangan
To‘g‘ri chiziq bo‘ylab yo‘nalgan tebranishlari				90
bilan gorizontal tebranuvchi sim g‘alvir

2. 
   formula bo‘yicha olingan e , k₁ , k₂ , k₃ qiymatlarni aniqlashtirishga va sim g‘alvirda elash samarasini aniqlashda bir qancha ixchamlashtirishga imkon beradi. Shuningdek, tebratkich valining teskari aylanishi bilan qiyalangan sim g‘alvirlarning sifatli ko‘rsatkichlari ilgari ishlab chiqilgan hisoblash uslubini ommalashtirish mumkin.
   

Sim g‘alvirlarning sifatli ko‘rsatkichlarini hisoblash eng avvalo saralashni amalga oshirishda, ya’ni materiallarni mahsulot fraksiyalariga bo‘linishida muhim hisoblanadi.
Sim g‘alvirda elashning yaxshi samarasi material bo‘laklarining balandlikga tashlanishini ta’minlovchi tezlanishda, elakning tirqishi o‘lchami taxminan 0,4 ga tenglikda erishiladi, bu holatda elak o‘z-o‘zidan tozalanishi sodir bo‘ladi. Elak tezlanishi kattaligini 85 m/sek² chegarasigacha qabul qilish tavsiya etiladi.
Bo‘laklar uchishining boshlang‘ich tezlik qiymati υ₀ balandlikdan h (m) ularning elak tekisligiga tashlanishi bog‘liqligi quyidagi formulalar bilan aniqlanadi:
tebranishlari yo‘naltirilgan gorizontal sim g‘alvirlar uchun υ₀ = 7,72·√ h m/sek, (3)

giratsion qiya va inersiyali sim g‘alvirlar uchun υ₀ = 4,28·√ h m/sek. (4)

2. 
   Barabanli sim g‘alvirlarning konstruksiyasi
   

Barabanli sim g‘alvirlarning ishchi qismi – silindrik yoki konussimon yuza bo‘yicha egilgan g‘alvir, yoki ko‘p qirrali barabanli elak hisoblanadi. Barabanli sim g‘alvir g‘alvir bo‘yicha saralanadigan material aralashtirish va silkinishsiz deyarli siljiydi, mayda bo‘lakning ahamiyatli qismi yuqori qatlamga joylashganligi sababli, sim g‘alvirda elash sifatiga bu salbiy ta’sir etadi. Sim g‘alvirning ishchi maydonining ishlatilishi ahamiyatsiz va uning umumiy kattaligidan 12 – 20% ni tashkil etadi.
Barabanli sim g‘alvirlarning asosiy afzalligi – sekin va bir maromda aylanishi hamda ishga turtki yo‘qligi hisoblanadi. Bu esa binolarning yuqori qavatiga ularni o‘rnatish va ko‘chma o‘rnatilishiga imkon beradi.
Konussimon, ko‘p qirrali va silindrikli barabanli sim g‘alvirlarning aylanishida ishqalanish kuchi harakati ostida saralanadigan material bir oz balandlikka ko‘tariladi, undan so‘ng pastga sirg‘anishni boshlaydi, bunda o‘q qiyaligi yoki baraban konusligi tufayli chiqishga elakdan o‘tkazish yuzasi bo‘ylab siljiydi.
Barabanli sim g‘alvirlar quyidagicha tasniflanadi:
baraban konstruksiyasi bo‘yicha – konussimon, ko‘p qirrali va silindrikli;


barabanni ushlab turuvchi, tayanch tipi bo‘yicha – val (sapfalar)da yoki rolikli tayanchlarda sim g‘alvirlar.

Barabanli sim g‘alvirlarda materiallarni uch va undan ko‘p darajalarga bo‘linishida maydadan yirikga saralash uslubi qo‘llaniladi. 1–rasmda rolikli tayanchlarda (1) o‘rnatilgan barabanli sim g‘alvir ko‘rsatilgan.