Umumiy ma’lumot .
Tabiiy
tuzilishi
o’rganilgan
alkaloidlarning soni o’n mingga yaqin deb keltiriladi. Ularning
kimyoviy tuzilishining xilma-xilligi biologik faollikni ham turliligiga
sababchi bo’ladi. Alkaloidlar orasida turli dori vositalari kashf
qilingan. Ular qatorida yurak-qon tomir tizimi, nafas yo’llari,
onkologik va boshqa ko’plab kasalliklarni davolashda qo’llaniladigan
dorilar ma’lum.
Alkaloidlar sinflanishi. 1.
Azot ochiq zanjirda joylashgan β-feniletilamin guruhi
alkaloidlari.
2.
Pirrolidin va pirrolizidin sistemasini tutgan alkaloidlar.
3.
Piridin va piperidin guruhi.
4.
Xinazolin guruhi.
176
5.
Xinolin guruhi.
6.
Izoxinolin guruhi.
7.
Indol guruhi.
8.
Steroid guruhi.
9.
Diterpen alkaloidlari.
10.
Purin tuzilishli alkaloidlar.
11.
Oqchangal alkaloidlari.
12.
Alkaloidlarning bosha turlari.
β-Feniletilaminlar. 1887 yilda yapon olimi
Nagai tomonidan
Ephedra vulgaris o’simligidan efedrin alkaloidi ajratib olingan.
Tuzilishi 1889 yilda, fazoviy tuzilishi esa 1932 yilda aniqlangan.
NH-CH 3 H CH 3 H OH I Keyinchalik efedrin (I) boshqa bir qator o’simliklardan ajratib
olingan va sintez usulida laboratoriyada olingan. Kimyoviy tuzilishini
Ladenburg isbotlagan.
O - CO – CH
3
I + CH
3
– CO – CI
C
6
H
5
– CH - CH- NH- CH
3
+ HCI
CH
3
Xulosa
: atsillashh (benzoillash) reaksiyasi natijasida mono-o-
atsilefedrin olindi va shunga asoslanib molekula tarkibida 1 ta 0H-
guruhi borligi aniqlandi.
Nitrit kislota bilan nitrozamin hosil qilindi.
