A. I. To’rayev, F. F. Axrorov, M. M. Rahmatov

Sohib devon-al arz (ariz-al jaysh)-devon-al arzni boshlig’i 
xisoblangan. Devon-al arz harbiylarga tegishli bo’lgan yer-suvlar, 
ularga beriladigan maosh va xar xil tulovlar, shuningdek, askarlarni 
ro’yxatga olish, ular va ular qo’lidagi qurol-aslaxalarni tekshirib ko’rish 
ishlari bilan shug’ullanardi. 
Nozir al-jaysh (Harbiy nozir)-xorazmshohlar qo’shinidagi 
ikkinchi lavozim bo’lib, u harbiy devonxonada boshlig’ining nazorati 
ostida faoliyat ko’rsatar edi. 
-saroyning umumiy ishlari bilan shug’ullangan xizmatchilarga 
muqaddimi chovushon boshchilik qilardi. Uning qo’l ostida chovushlar 
va mustahdamlar xizmat qilgan. Binobarin, armiyada chovush unvonli 
kichik boshliqlar bo’lganidek, saroyda ham chovushlar xizmat qilgan. 
Ular safarda sultonga hamrohlik qilganlar, choparlik xizmatini 
o’taganlar. 
Davlatdagi devon nomlari va uning vazifalari. 
 
Buyuk devon yoki Devoni oliy-hukumat idorasining eng oliy 
organi bo’lgan. Buyuk devon davlat ishlari muhokama etilgan va 
qarorlar chiqarilgan bir kengashdir. Biroq shunisi shubhasizki, uzil-
kesil qarorni sultonning o’zi chiqargan. Viloyatlarning noib va vazirlari 
Buyuk devonga bog’liq bo’lgan. Sultonning amri bilan yuqorida 
nomlari tilga olingan maqom egalari ustidan Buyuk devonda taftish 
o’tkazilishi mumkin edi. 
Devoni insho-davlatning tashqi va ichki ishlari yuzasidan 
vasiqalar hozirlash, aloqani boshqarib turish shu tashkilotning vazifasi 
edi. Bu devonning boshlig’i “munshiy” deyilgan. Shifrlangan 

---

85 
maktublarni yozish va o’qish munshiyning vazifalaridan edi. Bundan 
tashaqari, munshiy sultonning maktublarini ham yozib borgan. 
Munshiyga “sohibi devoni insho” ham deyilgan. 
Devoni istifo-bu devonda davlatning butun moliyaviy ishlarini 
yuritgan va boshqarib turgan.