A jumaboyev, Z. Mamatov, O‘. A. Xolikulov, sh sh. Yormatov optikadan masalalar to‘plami

Yorug‘likning parallel plastinkalar va prizmalarda sinishi

1. 
   Shaffof yassi cheksiz parallel plastinkaga parallel nurlar datsasi tushmoqda. Ikki muhit chegarasida har bir o‘tishda yorug‘likning kqismi qaytadi. Plastina materialida yutilish yo‘q. Plastinaga o‘tgan yorug‘lik energiyasi, tushgan to‘la yorug‘lik energiyasining qanday qismini tashkil etadi?
   
2. 
   Sindirish burchagi φbo‘lgan uchburchakli shisha prizmaning yon yog‘iga  burchak ostida yorug‘lik nuri tushmoqda. Nur prizmadan chiqishda, dastlabki yo‘nalishidan qandayburchakka og‘adi? Shishaning sindirish ko‘rsatkichin.
   
3. 
   Yorug‘lik nuri sindirish ko‘rsatkichi n bo‘lgan prizma qirrasiga kichik burchak ostida tushadi. Agar prizmaning sindirish burchagi φ kichik bo‘lsa, nurlarning og‘ish burchagi  tushish burchagi  ga bog‘liq bo‘lmasligi va ifoda o‘rinli ekanligini isbotlang.
   
4. 
   Muntazam uchburchakli prizmaning yon yog‘iga 45⁰ burchak ostida tushmoqda. Nurning prizmadan chiqishdagi sinish burchagini toping. shishaning sindirish ko‘rsatkichi n=1,60.
   
5. 
   Nur shisha prizmaning yon yog‘iga tik tushmoqda. Bu prizmaning ko‘ndalang kesimi uchidagi burchagi 20⁰ bo‘lgan teng yonli uchburchakdan iborat. Agar nur prizma ichida: a) ikkinchi yog‘iga tushsa; b) asosiga tushsa, prizmadan chiqishda dastlabki burchagiga nisbatan qanday burchakka og‘adi?Shishaning sindirish ko‘rsatkichi n=1,60.
   
6. 
   S
   6-rasm
   indirish burchaklari  juda kichik bo‘lgan teng yonli shisha prizmaning asosiga parallel nurlar dastasi tik tushmoqda (6-rasm). Asosning uzunligi 5 cm. Shishaning sindirish ko‘rsatkichi n=1,57. Agar prizmadan 100 cm masofada joylashgan ekranning o‘rtasida kengligi 1,0cm bo‘lgan qorong‘u polosa (yo‘l) hosil bo‘lsa, sindirish burchagi  ni toping.
   
7. 
   Shisha prizmaning sindirish burchagi 30⁰. Yorug‘lik nuri prizmaning qirrasiga tik tushadi va yo‘nalishidan 20⁰ burchakka og‘adi va boshqa qirrasidan havoga chiqadi. Shishaning sindirish ko‘rsatkichi aniqlansin.
   
8. 
   Shisha prizma yoniga yorug‘lik nuri tik tushmoqda. Agar prizmaning sindiruvchi burchagi 30⁰ ga teng bo‘lsa, nurning og‘ish burchagini aniqlang.
   
9. 
   Nur shisha prizmaga qanday burchak ostida tushayotgan bo‘lsa, shunday burchak ostida chiqmoda. Agar prizmaning sindirish burchagi 45⁰ ga teng bo‘lsa, nurning dastlabki yo‘nalishiga nisbatan og‘ish burchagini toping.
   
10. 
    Monoxromatik nur sindirish burchagi bo‘lgan prizmaning yon sirtiga normal tushmoqda. Bu nur uchun prizma materialining sindirish ko‘rsatkichi . Prizmadan chiqayotgan nurning dastlabki yo‘nalishdan og‘ishi topilsin.
    
11. 
    Monoxromatik nur prizmaning yon sirtiga normal tushadi va undan ga og‘ib chiqadi. Bu nur uchun prizma materialining sindirish ko‘rsatkichi 1,7. Prizmaning sindirish burchagi topilsin.
    
12. 
    Teng yonli prizmaning sindirish burchagi . Monoxromatik yorug‘lik nuri prizma yon sirtiga burchak ostida tushadi. Agar prizma materialining sindirish ko‘rsatkichi bo‘lsa, nurning dastlabki yo‘nalishdan og‘ish burchagi topilsin.
    
13. 
    Ba’zi bir monoxromatik nur uchun prizma materialining sindirish ko‘rsatkichi ga teng. Nur prizmadan chiqayotganida to‘la ichki qaytish ro‘y bermasligi uchun bu nurning prizmaga eng katta tushish burchagi qanday bo‘lishi kerak? Prizmaning sindirish burchagi ga teng.
    
14. 
    Yorug‘lik dastasi teng yonli prizmaning yon sirti bo‘ylab sirpanadi. Prizmaning chegara sindirish burchagi qancha bo‘lganida singan nurlar ikkinchi yon sirtda to‘la ichki qaytadi? Mazkur nurlar uchun prizma materialining sindirish ko‘rsatkichi .
    
15. 
    Oq yorug‘lik nuri teng yonli prizmaning yon sirtiga shunday burchak bilan tushadiki, qizil nur undan ikkinchi yon sirtiga perpendikulyar ravishda chiqadi. Agar prizmaning sindirish burchagi bo‘lsa, qizil nurlarning dastlabki yo‘nalishdan og‘ishi topilsin. Qizil nurlar uchun prizma materialining sindirish ko‘rsatkichi mos holda .
    
16. 
    Oq yorug‘lik nuri teng yonli prizmaning yon sirtiga shunday burchak bilan tushadiki, qizil nur undan ikkinchi yon sirtiga perpendikulyar ravishda chiqadi. Agar prizmaning sindirish burchagi bo‘lsa, binafsha nurlarning dastlabki yo‘nalishdan og‘ishi topilsin. Binafsha nurlar uchun prizma materialining sindirish ko‘rsatkichi mos holda .
    

4.