A. M. Vəliyev Elmi redaktorlar: R. A. Səlimov, S. A. Sadıqova, T.Ə. Paşayev



Yüklə 17,41 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə120/182
tarix21.04.2017
ölçüsü17,41 Mb.
#14975
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   182

  –  dinamikada  müntəzəm 

olaraq  amillərin  təkrarlanan  dəyişmələrini  əks 

etdirən  anlayışdır.  O,  müxtəlif  səbəblərdən  baş 

verə bilər, o cümlədən ilin vaxtının əvəz edilməsi 

ilə  (qış,  yaz,  yay,  payız)  əlaqədar  olaraq,  təbiət 

hadisələri  ilə  (yağışlar  dövrü  və  s.),  dənli 

bitkilərin,  tərəvəz  və  meyvələrin  yetişmə  və 

onların  emalı  dövrü  ilə,  müəyyən  işlərin  yerinə 

yetirilməsi,  eyni  zamanda  adətlər,  ənənələr, 

bayramlar  və  s.  ilə  əlaqədar  olaraq.  Mövsümilik 

kənd  təsərrüfatının  və  sənaye  müəssisələrinin 

istehsal  fəaliyyətində,  ticarət  və  nəqliyyat 

işlərində,  əhalinin  miqrasiyası  prosesində  və  s. 

müşahidə 

olunur. 

Mövsümiliyin 

ölçülməsi 

mövsümilik 

dəyişmələrinin, 

mövsümilik 

kütləsinin  müəyyənləşdirilməsindən,  mövsümilik 

indeksinin  hesablanmasından  ibarətdir.  Statistik 

metodlar 

mövsümi 


düzəlişlərin 

meydana 


gəlməsinin  miqdarca  ifadə  olunmasına,  onların 

güc  və  xüsusiyyətlərinin  aşkar  edilməsinə, 

amillərin açılmasına, mövsümiliyin təzahürlərinin 

nəticələrinin 

qiymətləndirilməsinin 

həyata 


keçirilməsinə imkan verir.  

Əgər  müəssisə  və  ya  yerli  vahid  müəyyən 

mövsüm  ərzində  işgüzar  fəaliyyətlə  məşğuldursa, 

ilin  digər  vaxtında  isə  fəaliyyətsiz  qalırsa,  onda 

müəssisənin işinin bu xüsusiyyətini registrdə qeyd 

etmək lazımdır.  

 

MÖVSÜMĐLĐK 

ƏMSALI

 

– 

mövsümi 

dəyişmələrin  intensivlik  göstəricisidir.  Ümumi 

şəkildə aylıq (rüblük və s.) məlumatların dinamiki 

səviyyəsi  müqayisələr  bazası  kimi  qəbul  edilən, 

bəzi  nəzəri  və  ya  orta  səviyyəyə  nisbəti  kimi 

müəyyən  edilir  və  aşağıdakı  düstur  vasitəsilə 

hesablanır: 

 

t

i

s

Y

Y

=

 (1) və ya   



Y

Y

I

i

s

=

 (2) 



 

burada:  Y

-  dinamika  sırasının  faktiki  səviyyəsi; 



Y

t

 – dinamika sırasının sadələşdirilmiş (əks halda, 



bərabərləşdirilmiş) səviyyəsi; 

Y

 - dinamika sırası 

səviyyələrindən orta kəmiyyətdir. 

Mövsümilik 

əmsalının 

məcmusu 


mövsümi 

axınları  xarakterizə  edir.  Mövsümi  axınların 

müəyyənləşdirilməsi  üsulları  hər  şeydən  əvvəl 

dinamika  sırasının  meyllərinin  xarakterindən 

asılıdır. 

Bir  sıra  illər  ərzində  mövsümi  axınları  müşahidə 

etməklə,  mövsümi  axınların  xarakteristikası  kimi 

qəbul  edilən,  hər  bir  ay,  rüb  və  s.  üçün  ortanı 

(medianı)  hesablamaq  olar.  Məsələn,  bir  neçə  il 

ərzində  müşahidə  etmək  olar  ki,  yanvar  ayı  üzrə 

göstəricilər  orta  illik  göstəricidən  neçə  faiz 

fərqlənir  və  buradan  da  ortanı  (medianı)  tapmaq 

və oxşar qaydada fevral, mart və s. aylar üçün də 

hesablamalar aparmaq olar. Bütün 12 belə ortalar 

mövsümi axınların ümumi xarakteristikasını verir. 

Mövsümilik əmsalının hesablanmasını hesabi orta 

üsulla,  (2)  düsturu  ilə  həyata  keçirmək  olar.  Bu 

üsulda  eyni  adlı  ayların orta  səviyyəsi,  əgər  aylıq 

dinamika  bir  neçə  il  üzrə  götürülmüşsə,  onda 

dinamik sıralar ilə əhatə olunmuş bütün dövr üzrə 

orta  aylıq  səviyyə  ilə  müqayisə  edilir.  Mövsümi 

əmsalın  hesablanmasında,  həmçinin  dəyişən 

(sürüşkən)  orta  metodlar  əsasında  hesablama 

üsulları da tətbiq edilir, o halda ki, sıranın konkret 

səviyyəsi 

üzrə 


düzəldilmiş 

dəyişkən 

orta 

hesablanır.  Burada  hərəkətli  cəmdən  toplanan 



göstəricilərin 

sonradan 

mövsümi 

tərkibinin 

uzunluğuna uyğun olaraq tarixlərin sayına (yəni 4 

rübə, 12 aya, 7 günə və s.) bölünməsi ilə bir tarix 

qədər  sürüşmə  yolu  ilə  alınan  hamarlanmış 

sürüşkən orta qiymət hesablanır. 

Mövsümilik əmsalının müəyyən edilməsində həm 

də  analitik  bərabərləşdirmə  metodları  da  tətbiq 

edilir  ki,  bu  da  aşağıdakı  düsturla  fiziki  həcmin 

ümumi  indeksini  bölüşdürməyə  imkan  verir: 

Y

t

=U



t

*  V


t

+E

t



,  burada  Y

t

  –  t  (t=1,  2,  ...,  T)  vaxt 



anında sıranın səviyyəsi; u

t

 – t vaxtı ərzində trend; 



V

t

  –  mövsümi  komponent;  E



-  təsadüfi 

komponentdir. 

 

MÖVSÜMĐLĐK 



GÖSTƏRĐCĐLƏRĐ

 

– 

adətən, ilin fəsillərinin dəyişməsi və istehsalda və 

cəmiyyətin  həyatındakı  dəyişikliklərlə  əlaqədar 

olaraq  il  ərzində  əlamətlərin  kəmiyyətlərinin 

qalxması  və  enməsinin  müntəzəm,  dövri  olaraq 

baş  verməsini  ifadə  edir.  Mövsümi  dəyişmələr 

birinci  növbədə  ildən-ilə,  ayrı-ayrı  aylar  və  ya 

rüblər  üzrə  əlamətlərin  kəmiyyətinin  sistematik 

dəyişməsində əks olunur.  

Hər  ay  (rüb)  üçün  mövsümi  dəyişiklikləri  təhlil  

etmək üçün nisbi kəmiyyət –  mövsümilik indeksi 

hesablanır.  Ən  sadə  üsul,  ildən-ilə  hadisələrin 

səviyyəsinin  dəyişməsi  tendensiyası  olmadıqda, 

istifadə olunan hər ay üzrə əlamətin kəmiyyətinin 

(günlərin  eyni  sayına  və  ya  sutkada  orta  hesabla) 

il  ərzində  orta  aylığa  faizlə  hesablanmasından 

ibarətdir.  Mövsümilik  olmadıqda  bu  göstəricilər 

bütün  aylar  üçün  eyni  (100%),  mövsümi 

dəyişikliklər  olduqda  isə  100%-dən  aşağı,  ya  da 

yuxarı  olur.  Mövsümiliyin  sabit  göstəricilərinin 

əldə  edilməsi  məqsədi  ilə  bir  neçə  il  üçün  orta 

məlumatların  hesablanması  aparılır.  Đkinci  üsul  -  

hər  bir  növbəti  ayın  əlamətinin  qiyməti  keçmiş 

aya  nisbətdə  hesablanır  (bir  neçə  illərin  ortalama 

qiymətində). 

Mövsümi 


enib-qalxmaların 

təsir 


göstərdiyi, 

öyrənilən 

dinamika 

sırasında 

illər 

üzrə 


tendensiyalar  mövcud  olduqda,  əvvəlcə  bu 

 

462 


tendensiyaları  əks  etdirən  dinamika  sırasının 

sərbəst  hamarlaşdırılmış  (ortalaşdırılmış  dövrün 

7-ci ayına mərkəzləşdirilmiş 12 aya görə sürüşkən 

ortalama üsulu ilə və ya analitik olaraq) səviyyəsi 

tapılır. Sonra, mövsümilik göstəricisi hər ay üçün 

əlamətin  faktiki  qiymətinin  sərbəst  hamarlanmış 

səviyyəyə olan nisbəti kimi müəyyən edilir. Əgər 

dövr  bir  neçə  ildən  ibarətdirsə,  onda

 

məlumatlar 



hər  ay  üçün  ortalanır.  Alınan  mövsümilik 

indeksindən, mövsümi dalğanın aylıq səviyyəsinin 

faktiki  dinamikasından  normativ  hesablamaların 

alınması  üçün  istifadə  edilir.  Bunun  üçün, 

həmçinin  hər  ay  (rüb)  üçün  dinamikanın  faktiki 

göstəricisi  və  mövsümilik  dəyişiklikləri  çəkilmiş 

xətti qrafiklərdən də səmərəli istifadə olunur. 

 

MÖVSÜMĐLĐK  ĐNDEKSĐ 



-  mövsümün 

dəyişməsi ilə əlaqədar il ərzində hadisələrdəki az-

çox  sabit  tərəddüdlər  mövsümilik  adlanır.  Đl 

daxilində  məlumatlara  nəzər  yetirdikdə,  sosial–

iqtisadi 

hadisələrin 

səviyyələrinin 

müəyyən 


dövrdə artmasına, müəyyən dövrdə isə azalmasına 

təsadüf 


edilir. 

Belə 


tərəddüdlərə 

insan 


fəaliyyətinin  bütün  sahələrində  təsadüf  olunur  və 

bu,  mövsümiliklə  əlaqədardır.  Đqtisadiyyatın 

müxtəlif sahələrində, xüsusilə kənd təsərrüfatında 

və kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı ilə məşğul 

olan  emal  sənayesi  sahələrində  mövsümilik  daha 

çox  müşahidə  olunur.  Əmtəələrə  olan  tələbatın 

ödənilməsində də  mövsümi  tərəddüdlər  baş  verir. 

Mövsümi tərəddüdlərin ölçülməsi metodu aylıq və 

yaxud  həqiqi  səviyyələrin  orta  kəmiyyətlə, 

hamarlaşdırılmış 

səviyyələrlə 

müqayisəsinə 

əsaslanır.  Mövsümi  tərəddüdlər  xüsusi  göstərici 

olan mövsümilik indeksləri ilə xarakterizə olunur.  

Mövsümilik  indeksləri  eyni  adlı  ayların  həqiqi 

səviyyələrinin 

orta 

səviyyəyə 



və 

yaxud 


hamarlaşdırılmış  səviyyələrə  nisbətinin  faizlə 

ifadəsinə  deyilir.  Mövsümü  tərəddüdləri  aşkar 

etmək  üçün  adətən  aylar  və  rüblər  üzrə  bir  neçə 

ilin  məlumatı  götürülür.  Bir  neçə  ilin  məlumatı 

əsasında hesablanmış mövsümilik indeksləri ayrı–

ayrı illərin təsadüfi şəraitini özündə əks etdirmir.  



 

MÖVSÜMĐLĐK  KÜTLƏSĐ 

–  hadisələrin  il 

ərzində  daxili  dinamikasını  əks  etdirən,  ilin  hər 

ayı    (rübü  və  s.)  üçün  hesablanan  mövsümilik 

əmsalları  dövrələrinin  məcmusudur.  Mövsümilik 

kütləsinin  aşkar  edilməsi  və  ölçülməsi  üçün  orta 

hesabi,  nisbi  kəmiyyətlər,  mexaniki  və  analitik 

bərabərləşdirmənin  istifadəsinə  əsaslanan  bir  sıra 

metodlar 

tətbiq 


edilir. 

Metodun 


seçilməsi 

dinamika  sıralarının  dəyişməsinin  xarakterindən 

asılıdır. Mövsümilik kütləsini daha aydın təsəvvür 

etmək  üçün  mövsümilik  əmsalı  xətti  qrafik 

şəklində göstərilir.  

 

MULTĐKOLLĐNEARLIQ

 

– 



çoxsaylı 

reqressiyaların  arqumentləri  arasındakı  xətti 

asılılıqdır.  Əgər  X

1

,  X


2

,  ...,  X

n

  arqumentlərdirsə, 



onda  dəqiq  multikollinearlıqda  hamısı  sıfıra 

bərabər olmayan a

1

, a


2

, ... a


n

 mövcud olur, yəni 



a

1

X

1

+a

2

X

2

+...+a

n

X

n

 = 0       (1) 

olur. 


Təcrübədə faktor  əlamətləri  arasında  korrelyasiya 

əlaqələri  çoxluq  təşkil  etdikdə,  (1)  bərabərliyi 

müəyyən  yaxınlaşmalarla  həyata  keçirilir.  Əgər 

sıfıra  yaxın  matrisa  müəyyənləşdirilərsə,  onda 

belə hesab edilir ki, matrisa zəif şərtləndirilmişdir 

(asılıdır). 

 

MULTĐPLĐKASĐON  NƏTĐCƏ  (EFFEKT)

 



)

(

t



x

q

 

dinamika 



sırası 

h

t

t

h

t

t

t

t

i

n

n

+

=



+

=

=



,...,


,

1

2



1

  və q=1,2,..., Q 

olduqda,  aydın  ifadə  olunmuş  u(t)  trendə  və 

q

s

“mövsümi” tərkib hissəsinə malik olduğu halda 

yaranır. 

Belə 


sıra 

üçün, 


adətən 

)

(



)

(

)



(

t

s

t

u

t

x

q

q

q

ε

+



=

  multiplikasion  modeldən 

istifadə  olunur.  Burada  bütün 

)

(t



q

ε

  təsadüfi 



qalıqları  sərbəstdirlər  və  orta  kəmiyyət  sıfıra 

bərabər  və 

2

σ

  sabit  dispersiya  ilə  normal 



paylaşdırılmışlar. 

Qeydə 


götürülmüş 

t-də 


q

s

mütənasiblik  əmsalı  ilə  nəticə  yaranır.  Əgər 

trend  kiçikdirsə,  mövsümiliyi  additiv  tərkib  hissə 

ilə 


xarakterizə 

etmək 


olar 

və 


onda 

)

(



)

(

)



(

t

s

t

u

t

x

q

q

q

ε

+



+

=

  iki  amilli  dispersiya 



təhlilinin  adi  modelidir.  Aydın  ifadə  olunmuş 

trenddə 


o, 

xətanı 


ln

)

(



t

x

q

=lnu(t)+ln

)

(



t

s

q

q

η

+



modelindən 

daha 


böyük verir. 

Multiplikasion  model  istifadəsinin  sadə  yolu 

qeydə götürülmüş hər bir t-də 

)

(



t

x

q

-ni orta u(t)-

yə  bölmək  və  alınan  nisbətə,  müvafiq  q-də 

mövsümiliyin  tərkib  hissəsini  göstərən 



q

s

-nin 


qiyməti kimi baxılmalıdır. 

 

MULTĐPLĐKATOR



  –  aqreqat  kəmiyyəti  ilə 

onun  tərkib  hissəsinin  elementləri  arasındakı 

münasibəti 

xarakterizə 

edən 

əmsaldır. 



Multiplikatorun  say  qiyməti  vahiddən  az  ola 

bilməz. 


Multiplikator 

anlayışı 

C.M.Keyns 

tərəfindən  son  məhsul  (milli  gəlir)  -  Y  ilə  onun 

tərkibinə  daxil  olan  kapital  qoyuluşu  (I) 

arasındakı  münasibəti  xarakterizə  etmək  üçün 

tətbiq edilmişdir:  

,

*



1

1

I



k

Y

=



 

 

463


burada  1/(1-k)-multiplikator;  k-son  məhsulda 

kapital  qoyuluşunun  xüsusi  çəkisini  göstərir. 



Məhsul 

və 

xidmətlərin 

istehsalı 

və 

bölüşdürülməsinin 

sahələrarası 

balansının 

modelində  multiplikator  matrisasının  rolunu, 

ümumi  buraxılış  və  son  məhsulun  vektorları 

arasındakı  əlaqələri  müəyyənləşdirən  tam  xərclər 

əmsallarının matrisası oynayır.  

 

MULTĐPROQRAMLAŞDIRMA

 

–  


məlumatların  işlənməsinin  idarə  edilməsidir. 

Burada hesablama sisteminin ehtiyatlarından eyni 

zamanda birdən çox vəzifələrin yerinə yetirilməsi 

üçün 


istifadə 

edilir. 


Prosessorun 

vaxtı, 


proqramların  əhəmiyyətinə  uyğun  olaraq,  onlar 

arasında 

bölüşdürülür, 

proqramların 

dəyişdirilməsi  proqramın  idarəedicisi  tərəfindən 

həyata keçirilir. 

 

MULTĐPROSESSOR 

REJĐMĐ

 

– 



multiprosessor  hesablama  sistemlərinin,  yəni  bir 

neçə  prosessoru  olan  sistemlərin  köməyi  ilə, 

tapşırıqların  həllini  təşkil  etmək  üsuludur. 

Multiprosessor 

rejiminin 

tətbiqi 


bir 

neçə 


prosessorların 

alqoritmlərinin 

yerinə 


yetirilməsində  sistemin  “paralelsizləşdirilməsi” 

yolu ilə hesablama sisteminin işini tezləşdirməklə 

səmərəliliyinin  yüksəldilməsi  məqsədini  daşıyır. 

Prosesin  prosessorlar  arasında  bölüşdürülməsi  və 

onların  sinxronlaşdırılması  əməliyyat  sistemləri 

vasitəsilə həyata keçirilir. 

 

MUZDLA 

ĐŞLƏMƏYƏN 

ŞƏXSLƏR 

(ÖZÜMƏŞĞULLAR)

  –  öz  işi ilə  məşğul  olan 

işçilərdir.  Bu  şəxslər  təkbaşına  sahibkarlardır  və 

ya  kvazikorporasiya  kimi  təsnifləşdirilən  qeyri-

korporativ  müəssisələr  istisna  olmaqla,  onlar 

işlədikləri müəssisələrin həmsahibidirlər. 

 

MUZDLA  ĐŞLƏYƏNLƏR

  –  1)  Fəaliyyəti 

yerinə yetirmək üçün mülkiyyətində əsas fondları, 

bir  sıra  və  ya  bütün  alətləri  olmayan  və  istənilən 

mülkiyyət formasında olan müəssisənin rəhbəri və 

ya  fiziki  şəxslə  fəaliyyətin  şərtləri  barədə  yazılı 

əmək  müqaviləsi,  saziş  və  ya  şifahi  razılaşma 

bağlayan  şəxslərdir  ki,  bunun  əsasında  da 

bağlanmış  müqavilədə  razılaşdırılmış  qaydada 

nağd  pulla  və  ya  natura  şəklində  haqq  alırlar. 

Direktorlar,  müəssisələrin  rəhbərləri  və  din 

xadimləri  də  daxil  olmaqla,  haqqı  ödənilən 

vəzifəyə  seçilmiş,  təyin  edilmiş  və  ya  təsdiq 

olunmuş  şəxslər  muzdla  işləyənlər  sayılırlar.  Bu 

kateqoriyalı işçilərə həmçinin Silahlı Qüvvələrdə, 

daxili  və  dəmiryolu  qoşunlarında,  daxili  işlər  və 

dövlət 


təhlükəsizlik 

orqanlarında 

xidmət 

göstərənlər  də  aid  edilirlər.  Muzdla  işləyənlər 



aşağıdakı  yarımqruplara  bölünürlər:  a)  mülki 

əhali;  hərbi  qulluqçular.  Hərbi  qulluqçulara  hərbi 

rütbəsi  olan  və  çağırışla  və  ya  müqavilə  ilə  hərbi 

xidmətdə  fəaliyyət  göstərən  şəxslər  aid  edilirlər. 

Muzdla işləyənlər dövriliyinə görə daimi işçilərə, 

müvəqqəti  işçilərə,  mövsümi  işçilərə  və  təsadüfi 

cəlb edilmiş işçilərə bölünürlər. 

2)  Məşğul  şəxs  kimi  təsnif  edilmək  üçün,  yəni 

muzdlu  əməklə  məşğul  olan  şəxsin  və  ya  muzdla 

işləməyən  şəxsin  –  AĐ  sistemində  istehsal 

sərhədlərinə  daxil  olan  fəaliyyətlə  məşğul  olması 

zəruridir.  Đşə  götürənlə  muzdlu  işçi  arasında 

münasibətlər  müəssisə  və  şəxs  arasında  rəsmi  və 

ya qeyri-rəsmi şəkildə bağlanmış müqavilə olduğu 

halda  mövcud  olur.  Adətən,  müqavilə  hər  iki 

tərəfin  razılığı  əsasında  bağlanır.  Bu  müqaviləyə 

görə,  şəxs  müəssisə  üçün  pul  və  ya  natura 

şəklində haqq almaq üçün işləyir. Haqq adətən bu 

işə  sərf  olunan  vaxta  və  ya  görülmüş  işin 

həcminin digər obyektiv göstəricisinə əsaslanır. 

 

MUZDLU  HEYƏTĐN  SAYI 



-  işəgötürənə 

(korporativ  müəssisə  və  ya  fərdi  sahibkar)  və 

muzda  dair  müqavilə  əsasında  əmək  haqqı, 

məvacib,  qonorar,  mükafat,  komisyon  və  ya 

natura şəklində kompensasiya alan şəxsdir. 

 

MUZDLU ĐŞÇĐ QÜVVƏSĐ ĐLƏ ŞƏXSĐ EV 



TƏSƏRRÜFATLARININ  APARILMASI 

ÜZRƏ  XĐDMƏTLƏR

  –  fərdi  qaydada  yerinə 

yetirilən  ev  xidmətçiləri  tərəfindən  göstərilən 

bütün 


növ 

xidmətlərdir 

(ev 

qulluqçuları, 



ofisiantlar, xidmətçilər, paltaryuyanlar, bağbanlar, 

qapıçılar,  gəlib-gedən  dayələr,  mürəbbiyələr, 

katibələr və s.). 

 

MUZDLU  ĐŞÇĐLƏR

  –  iş  verən  üçün  işləyən, 

öz  əməyini  vermək  üçün  onunla  müqavilə 

bağlayan  və  bunun  müqabilində  əmək  haqqı, 

komisyon, çaypulu (bəxşiş), işəmuzd və ya natura 

şəklində  ödəniş  formasında  kompensasiya  alan 

şəxslərdir. Bu kateqoriyaya həmçinin müəssisədən 

kənarda  işləyən,  lakin  müəssisəyə  aid  olan  və 

müəssisə  tərəfindən  maaş  verilən  şəxslər  də 

daxildir  (məsələn,  alınmış  malları  alıcılara 

çatdıran  ticarət  nümayəndələri,  işçiləri,  təmir 

işlərini  və  texniki  xidmətləri  həyata  keçirən 

briqadalar).  

Đşverənlə muzdlu işçi arasında əlaqə hər iki tərəfin 

könüllülüyü  əsasında  razılaşma  olduqda  mövcud 

olur ki, bu da müəssisə və şəxs arasında rəsmi və 

ya  qeyri-rəsmi  ola  bilər.  Bu  razılaşma  ilə  şəxs, 

əməyi  pul  və  ya  natura  şəklində  ödənilməklə, 

müəssisəyə işləyir.  

Đşin  harada  (istehsalçı  vahidin  ərazisində  və  ya 

ondan  kənarda)  görülməsindən  asılı  olmayaraq, 

əgər  şəxs  mövcud  vahiddən  əmək  haqqı  alırsa, 

onda  həmin  işçi  iqtisadi  vahidin  işçisi  və  yaxud 



 

464 


qulluqçusu  sayılır.  Müvəqqəti  işədüzəltmə  üzrə 

xidmətdən  olan  işçilər  işlədikləri  iqtisadi  vahidin 

(sifarişçinin) işçiləri deyil, işədüzəltmə xidmətinin 

işçiləri sayılırlar.  

Xüsusilə  aşağıdakı  kateqoriyalar  muzdlu  işçilər 

sayılırlar: 



Müəssisələrin  ödənişli  sahibkarları,  şəxsən  öz 

müəssisələrində 

işləyən 

və 


öz 

əməkləri 

müqabilində muzd alanlar; 

Tələbələr,  muzd  və  ya  təhsil  almağa  kömək 

göstərilməsi müqabilində iqtisadi vahidin istehsalı 

prosesində  öz  əməklərini  sərf  etməyə  rəsmi 

öhdəlikləri olanlar;  



Evdə  işləyən  işçilər,  əgər  evdə  işləyən  işçilərin 

gördüyü  işə  görə  haqq  alması  və  həmin  iqtisadi 

vahidin  işçilərinin  siyahı  tərkibinə  daxil  olması 

haqqında razılaşma mövcuddursa; 



Muzdlu  işçilər,  işsiz  şəxslərin  işə  qəbul 

edilməsinin 

həvəsləndirilməsi 

üçün 


xüsusi 

işlənmiş 

(hazırlanmış) 

müqavilə 

üzrə 

işə 


götürülənlər;  

Muzda görə iş haqqında müqavilə üzrə işverən 

tərəfindən işə götürülən işçilər, həm fiziki, həm də 

qeyri-fiziki  əmək  işçiləri,  idarə  heyəti,  ev 

xidmətçiləri  və  məşğulluq  proqramı  üzrə  ödənişli 

istehsal fəaliyyətini həyata keçirən şəxslər; 

Mülki  qulluqçular  və  dövlət  idarələrinin  digər 

işçiləri; 



Silahlı  qüvvələrdə  xidmətçilər,  könüllü  qulluq 

edənlər və ya hərbi xidmətə çağırılanlar; 



Din xadimləri, əgər onların əməyi birbaşa dövlət 

idarəetmə  orqanları  və  ya  qeyri-kommersiya 

təşkilatları tərəfindən ödənilirsə; 

Əlillər,  bir  şərtlə  ki,  işverənlərlə  muzdlu  işçilər 

arasında 

rəsmi 

və 


ya 

qeyri-rəsmi 

əlaqə 

mövcuddur;  



Yüklə 17,41 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   182




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin