A. M. Vəliyev Elmi redaktorlar: R. A. Səlimov, S. A. Sadıqova, T.Ə. Paşayev
Yüklə 17,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÇOXMƏQSƏDLĐ SEÇMƏ
- ÇOXMƏQSƏDLĐ SEÇMƏ ŞƏBƏKƏSĐ
- ÇOXÖLÇÜLÜ SEÇMƏ
- ÇOXÖLÇÜLÜ DƏRƏCƏLƏŞDĐRMƏ (ŞKALALAŞDIRMA)
- ÇOXÖLÇÜLÜ STATĐSTĐK TƏHLĐL
- ÇOXPĐLLƏLĐ SEÇMƏ
- ÇOXPROFĐLLĐ MÜƏSSĐSƏLƏR
|
ÇOXLUQ (CƏM) KORRELYASĐYA ƏMSALI – Y təsadüfi kəmiyyətlərindən biri və X 1
2 , ..., X
k təsadüfi kəmiyyətlər məcmusu (X 1 ,
2 , ..., X k təsadüfi kəmiyyətlərinin xətti kombinasiyası) arasında xətti əlaqələrinin sıxlığı göstəricisidir. Çoxluq (cəm) korrelyasiya əmsalı 0-dan 1-ə qədər dəyişir və aşağıdakı düsturla təyin edilir:
− = 1 ,..., , / 2 1 ρ
burada R - R korrelyasiya matrisasının determinantı; R yy
- R determinant matrisasında 1 = yy ρ diaqonal elementinin riyazi əlavəsidir. Seçmə çoxluq
korrelyasiya əmsalı
seçmə korrelyasiya matrisası əsasında bu düsturla təyin edilir. Çoxluq korrelyasiya əmsalının qiyməti izahedici dəyişənlər dəstinin genişlənməsi ilə azala bilməz. Çoxluq
korrelyasiya əmsalının kvadratı
– birməqsədli müayinələrin son nəticələrini müəyyən edən, kəmiyyət və keyfiyyət əlamətlərinin uyğunluğunu göstərən, seçmənin tipikləşdirilmiş əsaslarından götürülmüş, vahidlərin kombinasiyasının köməyi ilə formalaşdırılmış geniş seçmədir (altçoxluğudur). Çoxməqsədli seçmənin xarakterik xüsusiyyəti elə vahidlər sisteminin seçilməsidir ki, bu zaman ondan dəqiqliyin kifayət səviyyəsi ilə müxtəlif məqsədli müayinələrin keçirilməsində istifadə etmək mümkün olsun. Çoxməqsədli seçmənin qurulması öyrənilən hadisələrin və proseslərin xarakterik xüsusiyyətlərini, onların dinamikasını, spesifik xüsusiyyətlərini, qarşılıqlı əlaqələrini və qarşılıqlı şərtlənmələrini daha tam əks etdirən vahid məlumat bazasına əsaslanır.
– uzun müddətə planlaşdırılmış bir sıra seçmə (dövri və ya birdəfəlik) müayinələrin aparılması məqsədilə yaradılmış daimi seçmə məcmusudur. Seçmə şəbəkə həm bütün məcmunu, həm də onun müəyyən hissəsini xarakterizə edən qiymətlərin alınması üçün yararlı olmalıdır. Seçmə şəbəkənin təşkili özündə seçmənin əsasının və seçilmiş vahidlərin məcmusunun illik aktuallaşdırmasını, həm də müəyyən vaxtdan bir onun hər hansı hissəsinin (seçmə
məcmusunun formalaşdırmasının bütün qaydaları üzrə) mütləq rotasiya olunmasını birləşdirməlidir.
– 1) seçmənin formalaşma üsullarını xarakterizə edən seçmə növüdür; 2) seçmənin tipik əsasının, onların struktur xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla bir sıra kəmiyyət və keyfiyyət əlamətlərinin uyğunluğuna görə təşkil olunmuş, müəyyən sayda təsadüfi seçilmiş vahidlərindən ibarət alt çoxluğudur. Seçmənin belə əsaslarında müşahidə obyektinin hər bir elementi, ona xas olan, göstəricinin struktur nisbətlərinin müxtəlif uyğunluqları və onun əlamət hissəsi ilə müəyyənləşdirilən rekvizit-əlamətlərlə təsvir edilir. Bununla əlaqədar olaraq, tipikləşmiş əsasın təsadüfi seçilmiş vahidi eyni zamanda bir sıra rekvizitlər-əlamətlərin təmsilçisi olur, belə vahidlərin alt çoxluğu isə öyrənilən çoxluğun xüsusiyyətlərini bütövlükdə daha tam və uyğun əks etdirməyə imkan verir. Çoxölçülü seçmənin qurulmasının mütləq şərti çoxluq elementlərinin seçilmə ehtimalının təmin olunmasıdır ki, onların hər biri seçməyə daxil olmanın məlum qeyri-sıfır ehtimalına malik olur. Çoxölçülü seçmədən sosial-iqtisadi, demoqrafik və sosial problemlərin öyrənilməsi üçün əhalinin ərazi üzrə seçməsinin təşkil
edilməsində; statistikanın müxtəlif sahələrində çox dəyişkən olan göstəricilərin böyük sayı üzrə etibarlı məlumatlar almaq tələb olunarkən başdan-başa 90
aparılan müşahidələrdən seçmə müşahidələrə keçilməsində; fərdi istehlak qiymətlərinin, toplu qiymətlərin (istehsal qiymətlərinin) hesablanması üçün seçmə sistemlərinin qurulmasında; uzun müddət ərzində müşahidələrin aparılması üçün təyin
edilmiş kəsişməyən tipik müşahidə obyektlərinin, seçmə şəbəkələrin rotasiyası və aktuallaşdırılmasının ayrılmasında geniş istifadə olunur. Çoxölçülü seçmələrin statistika təcrübəsində tətbiqi seçmənin münasib həcmində, öyrənilən göstəricilərin əksəriyyəti üzrə dəqiqliyin verilən səviyyəsi hüdudunda onun nəticələrinin alınmasına imkan verir.
DƏRƏCƏLƏŞDĐRMƏ (ŞKALALAŞDIRMA) – əlamətlərin qiymətləri arasındakı müəyyən münasibətlərin rəqəmlər dəsti arasındakı müvafiq münasibətlərə keçdiyi hallarda, rəqəmlər toplusunun əlamətlərinin müxtəlif qiymətlərini müqayisə etmək üçün istifadə edilən riyazi metodlar dəstidir. Ölçmələrin uyğun şkalasının seçilməsi həm keyfiyyət əlamətləri üçün, həm də artıq mövcud olan əlamətlərin kəmiyyət qiymətlərinin yenidən şkalalaşdırılması üçün aparıla bilər. Belə şkalalaşdırma üsulunun məqsədi öyrənilən obyektlər arasındakı bəzi əlaqə ölçülərindən, paralel uyğunluqlardan, yaxınlıqlardan və s. əlaqələrdən istifadə etməklə, öyrənilən obyektlərin geometrik (adətən, evklid) məkanda nöqtələrlə verilməsi yolu ilə məlumatların müəyyən xüsusiyyətlərini aşkar etməkdən ibarətdir.
– tədqiq edilən çoxölçülü əlamətlərin komponentləri (tərkib hissələri) arasındakı qarşılıqlı əlaqələrin xarakter və tərkibinin müəyyənləşdirilməsinə yönəldilən, elmi və praktiki nəticələr əldə etmək üçün
nəzərdə tutulan, çoxölçülü statistik məlumatların toplanması, sistemləşdirilməsi və işlənməsinin optimal planlarının qurulmasının riyazi metodlarına həsr edilən riyazi statistikanın bölməsidir. Çoxölçülü statistik təhlilin əhəmiyyətli hissəsi tədqiq edilən x çoxölçülü əlamətinin çoxölçülü təsadüfi kəmiyyət kimi və uyğun olaraq, baş məcmusundan seçmə kimi çoxölçülü müşahidənin ardıcıllığının aydınlaşdırılması vəziyyətinə xidmət edir. Bu halda ilkin statistik məlumatların işlənməsi metodlarının seçilməsi və
onların xüsusiyyətlərinin təhlil edilməsi coxölçülü (birgə) ehtimalların bölgüsü qanununa uyğun gələn bu və ya digər nisbi mahiyyətlərin fərziyyələri əsasında həyata keçirilir.
– 1) seçmənin formalaşma üsulunun çox pilləliyini xarakterizə edən seçmə növüdür; 2) axırıncıdan əvvəlki pillədən seçilmiş vahidlər üzrə tərtib olunmuş seçmə əsasında müşahidə olunacaq, son pillədə təsadüfi və sistematik (mexaniki) seçilmiş vahidlərdən ibarət olan alt çoxluqdur. Çoxpilləli seçmə əhalinin seçmə müayinələrinin təşkilində xüsusilə geniş tətbiq olunur (“Əhalinin ərazi üzrə seçməsi”nə bax);
3) seçmə
məcmunun formalaşdırılması prosesi bir neçə ardıcıl mərhələ və yaxud pillədən keçən seçmədir. Birinci pillədə daha iri seriyalar (yuvalar) seçilir. Bunlardan, seçmə müşahidəsinin planına uyğun olaraq, yenidən nisbətən kiçik seriyaların (yuvaların) seçimi aparılır. Bu proses müşahidəyə aid olan vahid seçilənədək davam etdirilir. Son mərhələdə seçmə vahidi müşahidə vahidi ilə üst-üstə düşür. Seçmə məcmusunun yaradılması prosesi boyunca seçmə dəyişir – getdikcə azalır. Çoxpilləli seçmə ikipilləli, üçpilləli və daha çoxpilləli ola bilər. Çoxpilləli seçmənin əsas üstünlüyü: 1) seçmənin əsasının nisbətən asan formalaşdırılması; 2) formalaşan vahidin öyrənilən vahidin müxtəlif dərəcələrinin çox hissəsinin təbii bölgüsü kimi süni bölgüsündən də istifadə etmək imkanı; 3) növbəti pillədə seçmənin əsasını yalnız birinci pillənin vahidləri əsasında formalaşdırmaq imkanı. Eyni zamanda, çoxpilləli seçmə birpilləli seçməyə nisbətən daha dəqiq nəticələrin əldə edilməsinə imkan verir.
- bir neçə fəaliyyət növünü yerinə yetirən müəssisələrdir. Bununla yanaşı, yeni yaradılan müəssisələr qeydiyyatdan keçərkən əsas fəaliyyət növü siyahıda birinci göstərilir. Əsas fəaliyyət növü üzrə rəsmi qeydiyyat Statistik vahidlərin Dövlət registrində informasiya fondu yaradılması üçün əsas sayılır. Statistika təcrübəsində əvvəllər çoxprofilli müəssisələr illik istehsal həcmində üstünlük təşkil edən bu və ya digər istehsal sahəsinə aid edilirdi. Son zamanlar isə bu iş illik dövriyyə həcminin, yaxud illik gəlirin həcminin (müəssisənin istəyindən asılı olaraq) daha çox xüsusi çəkiyə malik olduğu sahəyə aid edilir. Eyni zamanda, iqtisadi qeyri-stabilliyin müasir
şəraitində bir neçə fəaliyyət növü ilə məşğul olmaq
kiçik müəssisələr üçün xüsusilə xarakterikdir. ÇOXTƏRƏFLĐ MÜQAYĐSƏ - göstəricilərin eyni vaxtda
bütöv ölkələr
qrupu üzrə
müqayisəsidir. Bu
müqayisənin beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində aparılması və onun bütün üzvləri üçün qarşılıqlı razılaşdırılmış nəticələrə və yaxud müxtəlif qrup (blok) ölkələr üzrə
91 birləşdirilmiş göstəricilərə malik
olmanın zəruriliyi ilə əlaqədar olaraq əhəmiyyətlidir. Çoxprofilli müqayisələr üçün metodların xüsusi qrupları işlənib hazırlanmışdır: 1) bütün mümkün ikitərəfli müqayisələrin nəticələrinin ortalaşdırılması (orta kəmiyyət tapılması) əsasında – Uolşa, Edjvort, EKŞ və s. metodları; 2) hesablanmış beynəlxalq orta qiymətlərlə (milli qiymətlərdən müqayisə oluna bilən vəziyyətə) hesablanması əsasında – Van Đzerenin, Qiri- Kamisa, Jerardi metodları, ĐP-metodu və s. Birinci qrup metodların ümumi sxemi aşağıdakı kimidir. Əvvəlcə ölkələr arasında bütün mümkün ola biləcək qoşa alıcılıq qabiliyyəti paritetlərinin (AQP) hesablamaları aparılır. N ölkənin iştirakı halında, qoşa müqayisələrin ümumi sayı C = N (N-1)/2 olur. Sonra alınan nəticələr (birbaşa və yaxud dolayı AQP) bu və ya digər üsullarla ortalaşdırılır. Bu qrupun metodları ilə alınmış nəticələr invariantdır, tranzitivdir və kifayət qədər yüksək səviyyədə xarakterlik tələblərinə cavab verir. Lakin onlar additivlik tələblərinə cavab vermir və buna görə də, struktur müqayisələrində onlardan istifadə edilməsi daxili uyğunlaşdırılmalar olmaması səbəbindən çətinləşir. Bu tip metodlardan EKŞ metodu daha çox yayılmışıdır (burada hərflər macar statistikləri O.Eltetenin, P.Keveşanın və polyak statistiki B.Şulsun soyadlarının baş hərfləridir). Bu metodun mahiyyəti elə bir tranzitiv AQP tapmaqdan ibarətdir ki, Fişerin AQP-dən (birbaşa və dolayısı ilə) minimum mümkün səviyyədə (ənənəvi ən az kvadratlar metodundan istifadə etməklə) kənarlaşsın. EKŞ metodu üzrə AQP-in hesablama düsturu aşağıdakı kimidir:
EKS(l/m) = } {
N k k m I k l I ∏ =1 ) / ( / ) / (
burada k=1; l=1,2,3,...,N; m=1,2,3,...N; EKS(l/m) - l və m ölkələri üçün EKŞ əmsalı; I(l/k) – l və k ölkələri üçün Fişerin qoşa indeksi; N- iştirak edən ölkələrin sayıdır. Düsturdan göründüyü kimi, dolayı AQP ilə müqayisədə birbaşa AQP-nə daha çox üstünlük verilir (birbaşa AQP-dən iki dəfə istifadə edilir, amma dolayısı AQP-dən yalnız bir dəfə). EKŞ
metodundan Avropa
Müqayisələr Proqramında (AMP) həm ilkin mal qrupları üçün AQP hesablanarkən, həm də daha çox aqreqasiya olunmuş (birləşdirilmiş) göstəricilər səviyyəsində fiziki həcmlərin müqayisəsi üçün geniş istifadə edilir.
Đkinci qrup metodlarından istifadə etdikdə, milli valyutaların AQP şərti beynəlxalq valyutaya nisbət kimi hesablanır. Valyutaların AQP, əvvəllər hesablanmış paritetlərin (müqayisə oluna bilən) öz aralarında əlaqələndirilməsi yolu ilə hesablanır. Müasir şəraitdə beynəlxalq təşkilatların (BMT, ĐƏĐT, AĐ) təcrübəsində Qiri-Kamis metodunun müxtəlif modifikasiyalarından daha fəal istifadə edilir: xətti cəbri metodlarla valyutaların AQP-nin eyni zamanda müəyyənləşdirilməsi ilə orta çəkili beynəlxalq qiymətlərin hesablaması. Beynəlxalq orta qiymətlər AQP-nin köməyi ilə şərti beynəlxalq valyutaya çevrilmiş milli orta çəkili qiymətlərin (ölkələrdə istehsal olunmuş və yaxud istehlak olunmuş məhsulların fiziki həcmi çəki
kimi çıxış
edir) kəmiyyəti kimi müəyyənləşdirilir. Riyazi tapşırıq xətti tənliyin həllinə çevrilir: = = = = ∑ ∑ − = N i j ij i j N j i ij j ij i N j W q p f N i Q q f p p 1 1 , ,...,
3 , 2 , 1 , / * ; ,..., 3 , 2 , 1 , / * *
burada p ij , q ij – j ölkəsində i əmtəəsinin qiyməti və miqdarını; Q
– bütün ölkələr üzrə i əmtəəsinin ümumi miqdarını; W
– j ölkələrinin milli valyutada göstəricilərinin dəyər ifadəsində həcmini; p i – i əmtəəsinin orta çəkili beynəlxalq qiymətini; f
– beynəlxalq valyutaya nisbət üzrə j ölkələrinin valyutalarının AQP-ni; f
=1 olduğunu göstərir.
=1 tapşırığı ilə beynəlxalq qiymətlər N ölkələrinin qiymətləri miqyasına gətirilir. Metod miqyasın seçilməsinə invariantdır (uyğundur), yəni hər bir ölkənin valyutası hesablama nöqtəsi (əsası) kimi (bundan nəticələr dəyişmir) seçilə bilər. Hazırda
müqayisələrin regionlaşdırılmasında BMT-nin BMP-da Qiri-Kamisin iki mərhələli metodu
adlanan, Qiri-Kamis metodunun modifikasiyası tətbiq edilir. Bu metod bir neçə qrup ölkələrin artıq keçirilmiş müqayisələrinin nəticələrinin birləşdirilməsində tətbiq edilir. Bu metoddan istifadə edilərkən, ölkələr qrupu daxilində qarşılıqlı müqayisələrin nəticələri dəyişməz qalır. Qiri-Kamis metodu üzrə AQP invariant, tranzitiv və additivlik tələbatlarını ödəyir. Lakin bu metod üzrə hesablanmış beynəlxalq qiymətlər əsas növ məhsulların istehsal (istehlak) edildiyi ölkələrin qiymətlərinə yaxın olur və xarakterlik tələbatın tam
ödənilməsini təmin
etmir. Bəzi
mütəxəssislərin fikrincə, burada Qerşenkron səmərəsi öz təsirini göstərir: Qiri-Kamis metodu üzrə AQP istifadə edilməsi “böyük” (göstəricinin həcminə görə) ölkələr üçün fiziki həcm indeksini 92
nisbətən azaldır, “kiçik” ölkələr üzrə isə nisbətən artırır. ÇOXUŞAQLI AĐLƏ – doğumun yüksək səviyyəsinin ümumi xarakteristikasıdır. Adətən müəyyən nəslin qadınlarında reproduktiv dövrün sonuna böyük sayda doğum kimi başa düşülür. Həmişə doğumun orta, yaxud tipik sayı nəzərdə tutulur. Çünki nəsildə həm çox doğmuş, həm də uşaqsız analar olur. Ailənin çoxuşaqlı olmasını müəyyən edən
doğuşların sayı
subyektiv qiymətlərdən asılı olaraq, 4–5-dən 7–8-dək və daha çox ola bilər. Bu da çoxuşaqlı ailə kateqoriyasını qeyri-müəyyən edir.
Nəsildə doğumun xarakteristikası olan çoxuşaqlı ailəni bu və ya digər vaxt anına ailələrdə sağ uşaqların sayı ilə (bu, həmin ana hər nəsildə doğuşların sayından, körpə ölümündən və ailədən böyük uşaqların ayrılması vaxtından asılıdır), həmçinin doğulanların ümumi sayından bu və ya digər yaşadək
sayı
ilə eyniləşdirilməməlidir. Eyni vaxtda yaşayan böyük sayda uşaqları olan ailələr demoqrafik inqilabın ölüm səviyyəsi aşağı, doğum səviyyəsi isə hələ yüksək olan keçid fazası üçün səciyyəvidir.
93
Daha yüksək keyfiyyətli su mənbələrinə fasiləsiz malik olan şəhər və kənd əhalisinin sayı ............................................................... 95 Daxil olma .................................................... 95 Daxili (reseptiv) turoperatorlar .................... 95 Daxili bazarda topdansatış ticarət ................ 95 Daxili istehlak .............................................. 95 Daxili miqrasiya ........................................... 95 Daxili turizm ................................................ 95 Daimi əhali ................................................... 95 Daimi işçilər ................................................. 95 Daimi kapital ................................................ 95 Dalğavari (şirimli) reqressiya ....................... 96 Darbin-uotson meyarları .............................. 96 Daşıma sənədləri .......................................... 96 Daşımaların (yükün) korrespondensiyası..... 96 Daşımaların ölçü vahidi ............................... 96 Daşımaların uçotu anı .................................. 97 Daşımaların uzaqlığı (məsafəsi) ................... 97 Daşınan aktivlər ........................................... 97 Daşınar əmlak .............................................. 97 Daşınma məsafəsi ........................................ 97 Daşınmadan gəlir tarifi................................. 97 Daşınmalardan əldə olunan gəlirlər ............. 97 Daşınmanın sıxlığı ....................................... 97 Daşınmaz aktivlər ........................................ 97 Daşınmaz əmlak ........................................... 97 Daşınmaz əmlakla əməliyyatlar üzrə xidmətlər ...................................................... 98 Daşınmaz əmlakla əməliyyatlar üzrə xidmətlərin göstərilməsi ............................... 98 Daşınmış yüklər ........................................... 98 Daşıyıcı ........................................................ 98 Davamlı inkişafın meyar və göstəriciləri ..... 98 Debet ............................................................ 98 Debitor ......................................................... 98 Debitor borcları ............................................ 98 Dedveyt ........................................................ 99 Deflyasiya .................................................... 99 Deflyatorlar .................................................. 99 Deflyatorlaşdırma......................................... 99 Deklarant ...................................................... 99 Delistinq ..................................................... 100 Demoqrafik amortizasiya ........................... 100 Demoqrafik cavanlaşma ............................. 100 Demoqrafik cədvəlin kökü ......................... 100 Demoqrafik cədvəllər ................................. 100 Demoqrafik əmsallar .................................. 102 Demoqrafik əmsalların standartlaşdırılması .................................... 105 Demoqrafik hadisələrin cari uçotu ............. 106 Demoqrafik hadisələrin sıxlığı .................. 107 Demoqrafik hərəkət ................................... 107 Demoqrafik indekslər ................................ 107 Demoqrafik informasiyanın mənbələri ...... 108 Demoqrafik qocalma ................................. 108 Demoqrafik metodlar ................................. 109 Demoqrafik məcmular ............................... 109 Demoqrafik müayinə ................................. 110 Demoqrafik optimum ................................. 110 Demoqrafik proqnoz .................................. 111 Demoqrafik proses ..................................... 111 Demoqrafik prosesin intensivliyi ............... 111 Demoqrafik prosesin qüvvəsi .................... 112 Demoqrafik proseslərin cari uçotu ............. 112 Demoqrafik siyasət .................................... 112 Demoqrafik şəbəkə .................................... 113 Demoqrafik şərait ...................................... 113 Demoqrafik təhlil ....................................... 113 Demoqrafik yük ......................................... 113 Demoqrafiya statistikası ............................ 114 Demoqrafiyada statistik metodlar .............. 115 Demometriya ............................................. 116 Denominasiya ............................................ 116 Depopulyasiya ........................................... 116 Depozit ....................................................... 117 Depozit sertifikatı ...................................... 117 Depozitar .................................................... 117 Drivativ ...................................................... 117 Deskriptore ................................................ 117 Determinasiya əmsalı ................................. 117 Devalvasiya ................................................ 117 Dezinflyasiya ............................................. 117 Dəllallıq haqqı ........................................... 117 Dəmir yolu ilə gətirmə ............................... 117 Dəmir yolu kruizi ....................................... 117 Dəmir yolu nəqliyyatı vasitələrindən istifadə ........................................................ 118 Dəmir yolu nəqliyyatı vasitələrinin vaxt büdcəsi ....................................................... 118 Dəmir yolu nəqliyyatının dövretmə müddəti ...................................................... 118 Dəmir yolu tranziti ..................................... 118 Dəmir yolunun (xəttinin) uzunluğu ........... 118 Dəmir yolunun işi ...................................... 119 Dəniz gəmisinin registr tutumu ................. 119 Dərəcəli (üstlü) trend ................................. 119 Dəyər .......................................................... 119 Dəyər .......................................................... 119 Dəyər ifadəsində istehsalın həcmi ............. 119 Dəyər qiymətləndirmələri və əməliyyatların qeydiyyat vaxtı ........................................... 120 94
Dəyər və fraxt ............................................. 120 Dəyər, sığorta və fraxt ................................ 120 Dəyərə əlavə ............................................... 121 Dəyərli həyat səviyyəsi ............................. 121 Dəyişən....................................................... 121 Dəyişən qiymət .......................................... 121 Dəyişən tərkibli indeks............................... 121 Dəyişənlərin standartlaşdırılması ............... 121 Daloq rejimi ............................................... 121 Diferensial ölüm ......................................... 121 Digər istehsal xərcləri ................................ 122 Diler ........................................................... 122 Dinamik model ........................................... 122 Dinamika sıralarının müntəzəm tərkibi...... 123 Dinamika sıralarının təhlili ........................ 123 Dinamika sıralarının təshihi metodları ....... 124 Dinamika sırası .......................................... 124 Diri doğuş ................................................... 125 Disket ......................................................... 125 Diskont ....................................................... 125 Diskontetmə əmsalı .................................... 125 Diskontlaşdırıcı vuruq ................................ 125 Diskontlaşdırmaq ....................................... 125 Diskriminant təhlil ..................................... 125 Dispanserləşdirmə ...................................... 126 Dispersiyanın təhlili ................................... 126 Distribyutor ................................................ 126 Diversifikasiya ........................................... 126 Divident ...................................................... 126 Dividentlər, faizlər və onlara bərabər tutulan, əldə olunan gəlirlər ....................... 126 Doğulduğu yer............................................ 127 Doğum ........................................................ 127 Doğum cədvəlləri ....................................... 127 Doğum əmsalları ........................................ 129 Doğum əyriləri ........................................... 130 Doğum indeksi ........................................... 131 Doğumun növbəliliyi ................................. 131 Doğumun sayı ............................................ 131 Doğumun yekun əmsalı ............................. 132 Doğumların sıxlığı ..................................... 132 Doktorantura .............................................. 132 Dolayi xərclər ............................................. 132 Dolayi vergilər ........................................... 132 Domen ........................................................ 132 Domna sobasının faydalı həcmindən istifadə əmsalı ............................................ 132 Dotasiya ..................................................... 132 Dou jons indeksi......................................... 133 Dölün ölümü .............................................. 133 Dövlət bankı ............................................... 133 Dövlət borcu ............................................... 133 Dövlət bölməsi ........................................... 134 Dövlət büdcəsi ........................................... 134 Dövlət büdcəsi kəsirinin maliyyələşdirilməsi .................................... 134 Dövlət büdcəsinin kəsiri ............................ 134 Dövlət ehtiyatı ........................................... 134 Dövlət elmi mərkəzi .................................. 134 Dövlət funksiyalarının optimallaşdırılması .................................... 135 Dövlət xidməti ........................................... 135 Dövlət idarəetmə bölməsi .......................... 135 Dövlət idarəetmə orqanları bölməsi ........... 135 Dövlət idarəetmə orqanlarının aparatı ....... 135 Dövlət idarəetməsinin regional orqanları .. 135 Dövlət idarələrinin son istehılak xərcləri ... 135 Dövlət istiqrazı ........................................... 136 Dövlət qeydiyyatı ....................................... 136 Dövlət qiymətli kağizları ........................... 136 Dövlət qulluğu ........................................... 136 Dövlət qulluqçusu ...................................... 136 Dövlət məşğulluq fondu ............................ 136 Dövlət məşğulluq xidməti orqanlarında rəsmi qeydə alınmış işsizlər ....................... 137 Dövlət müəssisəsi ...................................... 137 Dövlət mülkiyyəti ...................................... 137 Dövlət Neft Fondu ..................................... 137 Dövlət statistika komitəsinin yerli (rayon, şəhər) statistika orqanları .......................... 138 Dövlət tənzimləməsi .................................. 138 Dövlət torpaq kadastrı ................................ 138 Dövlət və bələdiyyə müəssisələrinin özəlləşdirilməsi .......................................... 139 Dövlətin elmi-texniki proqramı ................. 139 Dövlətin turizm siyasəti ............................. 139 Dövredən kredit ......................................... 139 Dövri müşahidələr ..................................... 139 Dövriyyə .................................................... 139 Dövriyyə kapitalı ....................................... 140 Dövriyyə vasitələri ..................................... 140 Dövriyyə vəsaitlərinin dövr etmə qabiliyyəti göstəriciləri ................................................ 140 DSF (SĐF) – dəyər, sığorta, fraxt ............... 140 Dul qalma ................................................... 140 Dul qalma cədvəlləri .................................. 141 Dul qalma əmsalı ....................................... 141 Dünya bankı ............................................... 141 Dünya bazarlarının qiyməti ....................... 141 Dünya qiymətləri ....................................... 142 Dünya ölkələri təsnifatı .............................. 142
|