Агрономия факультети талабалари учун Узумчилик фанидан

3 – amaliy mashg„ulot. Tokzor barpo etish rejasi va loyihasini tuzish. 
Ko„chatlarni ekish usullari va qalinligini hisoblash 
 
Ishning maqsadi:
Talabalarga xo„jaliklarda yangidan barpo qilinadigan 
tokzor rejasini tuzishni hamda kerak bo„ladigan tok ko„chati sonini hisoblab 
chiqishni o„rgatish. 
Materiallar va jihozlar: 
1. A.A.Ribakov va boshqalar “O„zbekiston uzumchiligi”. Toshkent, 1969. 
2. Sh.Temurov. «Uzumchilik». Toshkent, 2002 yil. 
3. Г.С.Морозова. Виноградарство с основами ампелографии (практический 
курс). Москва, 1978 г.
4. Tokzor loyihalari, jadvallar, chizgich, qalam, amaliy mashg„ulot 
topshiriqlari. 
Asosiy tushunchalar.
Tok o„tqazish qalinligi tabiiy sharoitga, nav tarkibiga, 
tuplarning o„sish kuchiga va ularni parvarish qilishga bog„liq. Yer qancha 
unumdor bo„lsa, tuplar qancha kuchli o„ssa, ularning oziqlanish maydoni shuncha 
katta bo„ladi. Qatordagi tok tuplari oralig„ini belgilashda O„zbekistonda kuchli va 
o„rtacha o„sadigan navlar oralig„i katta bo„lishi zarurligini nazarda tutish kerak. 
Tok ildizining rivojlanish tezligi va tarqalish xarakteri ko„p jihatdan o„tqazish 
qalinligiga bog„liq. 
Tokni kuzda va bahorda o„tqazish mumkin. Kuzda noyabr oyidan boshlab, 
sovuq tushguncha davom ettiriladi. Bahorda esa tuproq holatida ekish uchun 
yaroqli bo„la boshlanganda to ko„chatda kurtaklar Yozila boshlaguncha, ya‟ni 
aprelning ikkinchi o„n kunigacha davom ettiriladi. Ko„chatlar ancha kech 
o„tqazilsa, ular yomon tutadi. Agar yer muzlamagan bo„lsa, tok ko„chatlarni qishda 
tempyeratura noldan yuqori bo„lgan iliq kunlarda ham o„tkazish mumkin. 
Ko„chatlarni bahorda o„tqazishga qaraganda kuzda o„tqazish yaxshi, Chunki 
qishda ular ko„milmaydi. 
Ko„chatlarni ekishga tayyorlash va ekish chuqurligi.
Standart bo„lgan 
sog„lom ko„chatlarni o„tqazish juda yaxshi. Saqlanayotgan joyidan kovlab olingan, bir 
kunda ekishga mo„ljallangan ko„chatlar o„tqazilishidan bir kun oldin yangilanish uchun 
bir necha soat suvga solib qo„yiladi. Agar ko„chatlar boshqa xo„jalikdan olib kelingan 
va bir oz qurib qolgan bo„lsa, ularni 2-3 kun suvda saqlash lozim. So„ngra ko„chat-
larning asosidagi pastki ikkita bo„g„imda rivojlangan ildizlar 10-15 sm gacha 
qisqartiriladi, qolganlari bog„ qaychi bilan kesib tashlanadi. Ko„chatning yer usti 
qismidagi novdalardan eng baqquvat ikki – uchtasi qoldiriladi, qolganlari butunlay 
kesib tashlanadi. Qoldirilgan novdalarning har biri 2-3 ta kurtagidan kesib qisqartiriladi. 
Kesish vaktida ko„chatlarning sifati tekshiriladi, qurib qolganlari (eskilari), kasallangan, 

---

59 
nimjon-lari, shikastlanganlari yoki stan-dart talablariga javob byer-maydiganlari 
yaroqsiz hisoblanadi. Kesib bo„lingandan so„ng ko„chatlar nam tuproqqa ko„miladi. 
O„tkaziladigan kuni ko„chatlar ekish joyiga eltib beriladi, bunda ular qurib 
qolmasligi kerak, buning uchun esa ustiga ho„l qop yoki brezent yopib qo„yiladi. 
Bu yerda ham ular yer yuzasida bir – ikkita kurtak qoldirilib nam tuproqqa 
ko„miladi. Bevosita o„tkazishdan oldin ko„chatlarni ildizi suv, tuproq va mol 
go„ngidan tayyorlangan aralashmaga botiriladi. Bu ildizlarni qurib qolishdan 
saqlaydi. Suv bilan yaxshi ta‟minlangan va agrotexnika darajasi yuqori bo„lgan 
sharoitda tokzorlarga kilchevkalangan qalamchalarni ham o„tkazish mumkin. 
Bunda bitta chuqurga bir-biridan 7-10 sm oraliqda 2 tadan qalamcha o„tqaziladi. 
Agar ikkala qalamcha ham tutib ketsa, kamroq rivojlangani kuzda olib tashlanishi 
yoki boshqa joyga o„tqazilishi mumkin.