Агрономия факультети талабалари учун Узумчилик фанидан

Kasallikning zarari.
Yevropaning ayrim Sernam mintaqalarida antraknoz bilan 
juda kuchli zararlanishi va hosil byermasligi tufayli ba‟zi navlar ekilmaydi. 
Zararlangan toklarning barglari va gullarining to„kilishi, novdalari o„sishdan 
orqada qolishi va uzum kam tugilishi natijasida, tok o„sishi va hosili pasayadi. 
Surunkali va kuchli zararlangan tok 3-4 yildan so„ng nobud bo„lishi mumkin. 
O„zbekistonda antraknozning zarari ancha katta ( ammo oidiumnikidan kamrok). 
Sernam ob-havoda iyun oyining boshida zararlangan tokning Husayni va Qora 
kishmish navlari barglarining 27,9 % ini yo„qotishi mumkin. Kuchli zararlangan 
Husayni navi shingillarining hosili sog„lomlariga ko„ra 3-5 marta kamayadi. 
Tajribada o„simliklar antraknozdan fungitsidlar bilan himoyalanganda bir tupdan 
olingan uzum hosili zararlangan nazoratdagi 9,0 kg dan 22,1-24,0 kg gacha (2,5-
2,7 marta) ko„paygan. 

---

69 
Kasallik rivojlanishi.
Bahorda harorat 2
o
C dan oshganda va novdalar 24 soat 
va undan ko„proq vaqt davomida nam sharoitda bo„lganda sklyerotsiylar ustida 
ko„plab konidiyalar hosil bo„ladi. Yomg„ir paytida shilimshiq modda yeriydi, 
konidiyalar yomg„ir tomchilari va shamol bilan tokning yashil qismlariga tarqaladi 
hamda tomchi namlik mavjud bo„lganida ularda birlamchi zararlanish qo„zg„atadi. 
O„zbekistonda kasallikning birinchi belgilari mart oxiri aprel oyi boshlarida 
ko„rinadi. Yangidan zararlangan to„qimalarda konidiyalar rivojlanadi va kasallik 
tarqalishi davom etadi. Zamburug„ bir mavsumda 30 tagacha avlod beradi. 
Askosporalar ham 2-32
o
C haroratda o„sishi va tokda birlamchi zararlanish 
qo„zg„atishi mumkin, ammo ular juda kam uchraydi va antraknoz tarqalishida rol 
o„ynamaydi.
Antraknoz rivojlanishiga ta‟sir qiluvchi asosiy faktorlar harorat va havoning 
nisbiy namligidir. Tez-tez yomg„ir va jala yog„ilishi kuzatiladigan mavsumlarda 
kasallik ayniqsa kuchli rivojlanadi. Zamburug„ konidiyalari 2-32
o
C orasida 
(optimum 24-26
o
C) o„sishi va tokni zararlashi mumkin. Inkubatsion davr navga, 
novda va barglarning yoshligiga bog„liq.
Chidamsiz navlarda bu davr 2
o
C da 13 kun, 24-32
o
C da 3-4 kunni tashkil 
etadi. Bir mavsumda qo„zg„atuvchi 30 tagacha avlod beradi. 
Tok navlarining antraknozga chidamliligi har xil. Nimrang, Oq husayni, 
Kattaqo„rgon, Hindogni, Halili, Oq toyfi, Muskat, Qora kishmish
, 
Oq kishmish, 
Pushti kishmish, Echkiemar, Go„zal qora, Chillaki va Charos navlari kuchli (42-
94%), Pushti toifi, Pushti parkent, Soyaki va Rkatsiteli o„rtacha (14-33%) darajada 
zararlanadi, Tarnau va Mirniy navlari chidamli (zararlanishi 5% gacha). Mevasi 
rangli va nordonroq uzum navlari kamroq zararlanadi. Umuman olganda 
Markaziy Osiyoda o„stiriladigan tok navlari Yevropa navlariga nisbatan antraknoz 
bilan kuchliroq zararlanadi.