Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi Published by Kış 2021/ 8-4

Dedem Korkudun Kitabı,
Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2006. s. 44. 
15
W. Bang-R. R. Arat, 
a.g.e
., s. 10. 
16
Muharrem Ergin,
Orhun Abideleri,
Boğaziçi Yayınları, İstanbul 2012. s. 13. 

---

Terek, Uygur Harfli Oğuznamedeki Hayvanlarla Oğuz Kağan’ın İlişkisi Kış 2021/ 8-4
ss.1730-1752
 
1738 
av yirde yürüsün kulan, 
dakı daluy dakı müren; 
kün duğ bolğıl kök kurıkan” 
Oğuz’un bu buyruğunda söylediklerinin tercümesiyle: “Ben sizlere oldum Kağan; 
alalım yay ile kalkan; nişan olsun bize buyan; kurt olsun (bize) uran; demir kargı olsun 
orman; av yerinde yür(ü)sün kulan; daha deniz daha müren; güneş bayrak, gök kurıkan”
17
Oğuz’un söylediği bu sözler arasında kurt ile ilişkili olan “kök böri bolsungıl uran” 
(Bozkurt olsun bize uran) cümlesi geçer. Uran kelimesinin buradaki anlamı savaş 
parolasıdır.
18
Oğuz Kağan’ın cihanı fethetmeye çıkmadan önce söylediği bu sözlerden bu 
dediği aynı zamanda ordusuna yardıma gelecek olan gök tüylü ve gök yeleli büyük erkek 
kurda yapılan bir çağrıdır. Oğuz Kağan’ın bu sözüyle bozkurdun, savaş ruhunun taşıyıcısı 
olduğu vasfını vurgular. Koruyucu görevi olan kurt, askeri ve sosyal düzeni de korur.
19
Oğuz’un dediği veya istediği gibi fetihleri sırasında bozkurt ortaya çıkacak ve onlara rehberlik 
edecektir. 
Urum Kağan adında, Oğuz Kağan’a boyun eğmeyen, onun emirlerini dinlemeyen bir 
kağan vardır. Oğuz Kağan da Urum Kağan’ın üzerine yürümek ister. Kırk gün sonunda Muz 
Tağ adında bir dağın eteğinde askerleriyle durup, çadırını kurar.
“Tan ağarınca Oğuz Kağan’ın çadırına güneş gibi bir ışık girdi. O ışıktan gök tüylü ve 
gök yeleli büyük bir erkek kurt çıktı. Bu kurt Oğuz Kağan’a hitap etti ve: Ey Oğuz, sen Urum 
üzerine yürümek istiyorsun; ey Oğuz, ben senin önünde yürümek istiyorum.”
20
Bozkurt, karanlık bastırınca gökyüzünden bir ışık içinde Oğuz’un çadırına iner. Oğuz 
Kağan’ın, destanda bozkurt ile karşılaşması bu şekilde gerçekleşir. Oğuz’un çadırına gökten 
inen bir ışık ile gelen bozkurt, geliş olarak Oğuz’un Tanrı’ya yalvarmasının ardından gökten 
inen ışığın içinden gelen kız ile benzerlik göstermektedir. Bu açıdan bu kız ile birlikte 
bozkurdun, Oğuz’a Tanrı tarafından gönderildiğini söylemek mümkündür. Türk destanlarında 
17
W. Bang-R. R. Arat, a.g.e., s. 17. 
18
Ferruh Ağca-Bülent Gül, “Uygur Harfli Oğuz Kağan Destanında Geçen Moğolca Sözcükler”, 
Türkbilig
, S.36, 
2018, s. 59. 
19
R. Alizade, 
a.g.e.,
s. 71. 
20
W. Bang-R. R. Arat, 
a.g.e
., s. 19. 

---

Terek, Uygur Harfli Oğuznamedeki Hayvanlarla Oğuz Kağan’ın İlişkisi Kış 2021/ 8-4
ss.1730-1752
 
1739 
olduğu gibi bu destanda da kurt, hayvanlardan üstün, hatta olağandışı bir özellikle yer 
almaktadır. Tanrı, ona yardım etmesi için bir ışık vasıtasıyla Oğuz’un çadırına kurdu indirir. 
İsmi, sadece kurt diye geçmez, “gök tüylü ve gök yeleli büyük erkek kurt” şeklinde uzun 
sıfatıyla destanda hep bu adıyla yer alır. Gök renkli olması kurdun Gök Tanrı tarafından 
gönderildiğini ve tanrısal özelliği olduğunu gösteren bir unsurdur. Göç destanında da bozkurt, 
tıpkı Uygurca Oğuznamede yer aldığı gibi gök tüylü ve gök yeleli özellikleriyle öne 
çıkmaktadır. Gök Kurt anlamına gelen Kök Börü, aynı zamanda büyük hükümdarların 
gücünü, kudretini temsil eden bir sıfat, bir unvandır. Manas Destanı’nda büyük hükümdarlar 
için “Kök Börü sultanım” diye hitap edilmesi bu duruma bir örnektir.
21
Kök Börünün bu 
anlamı Uygurca Oğuznamede göz önünde bulundurulduğunda bozkurt ile benzerlik taşıyan 
büyük hükümdar Oğuz Kağan’ın, bozkurdun ona kattığı başka bir özelliği olduğunu söylemek 
mümkündür. 
Bozkurt, sıradan kurtlar gibi yırtıcılık göstermeyen, kutsal özelliğe sahip bir 
kahramandır. Bozkurdun destanda görülenbelirgin mitolojik özellikleri güneş gibi parlaması, 
konuşması, Oğuzlara fetih boyunca yol gösterici olmasıdır. Özellikle destanın kaderinin 
değişmesinde de azımsanmayacak kadar etkisi vardır. Oğuz, gök tüylü ve gök yeleli büyük 
erkek kurdun, sözünü dinler. Savaşmak üzere Urum’adoğru, Oğuz Kağan ve ordusu günlerce 
bu bozkurdun peşinde yürürler. Kurt durana kadar da yürümeye devam ederler. Onları savaş 
alanına kadar götürür. Artık bu destanda bir hayvandan çok önemli bir karakter haline 
gelmiştir. Zaten Oğuz Kağan da bozkurdu bir hayvan olarak görmez; Sözünü dinler ve 
dediğini yapar. Bozkurt da onları doğru yere ulaştırır. Bozkurdun, destanda macerası bu 
kadarla sınırlı değildir. Oğuz Kağan, ordusuyla cihanı fethetmesini sürdürürken bozkurt tekrar 
Oğuz Kağan’ın karşısına çıkar: 
“…Ondan sonra Oğuz Kağan yine gök tüylü ve gök yeleli erkek kurdu gördü. O kurt 
Oğuz Kağan’a: Şimdi, Oğuz, sen asker ile buradan yürüyerek, halkı ve beyleri götür; ben 
önden sana yol gösteririm, dedi.”
22
Kurt, gerek yol gösterici vasfıyla gerek sadık oluşuyla Oğuz Kağan’ın güvenini 
kazanır. Oğuz’un fetihleri sırasında ortaya çıkıp ona yol gösterir. Burası sürekli bir motif 
olarak tekrarlanır: Oğuz ve ordusu, gök tüylü ve gök yeleli büyük erkek kurdun ardına 
21
B. Ögel, 
a.g.e.,
s. 49. 
22
W. Bang-R. R. Arat, 
a.g.e
., s. 23. 

---

Terek, Uygur Harfli Oğuznamedeki Hayvanlarla Oğuz Kağan’ın İlişkisi Kış 2021/ 8-4
ss.1730-1752
 
1740 
düşerler ve kurdun durduğu yerlerdeki beylerle savaşa başlarlar ve başarılı olurlar. Bozkurt, 
bu destanda Türk mitolojisindeki bozkurdun sahip olabileceği tüm özelliklere sahiptir ve yine 
mitolojideki koruma, kurtarma, yol gösterme görevlerini yerine getirir. Bu açıdan, Oğuz’un 
ve ordusunun fetihlerde başarılı olmasında bu kurdun da etkisinin olduğunu söylemek 
mümkündür. Önce Urum Kağan’ı, sonra Çürçet Kağan’ı yenerler, kurdun yol göstericiliğiyle 
Hint, Tangut ve Suriye taraflarına kadar yürürler, fetihlerini başarıyla gerçekleştirirler.