Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi Published by Kış 2021/ 8-4

3. Samur 
Küçük, tüylü ve çok güçlü olmayan bir hayvan olan Samur, destanda anlatılan Oğuz 
Kağan ile ortak noktası bulunmasa da Oğuz büyüyüp geliştiğinde omuzları samur omuzu 
şeklinde ifade edilir. Oğuz’un fiziksel yapısını, kuvvetinitasvir etmek için kullanılan diğer 
hayvanlar samura kıyasla güçlü ve büyüktürler. Doğası itibariyle samur, uzun yumuşak tüylü, 
çevik bir avcı hayvandır. Bu benzetme yoluyla Oğuz’un omuzlarının Samur omuzu gibi tüylü 
olduğu ve hatta Oğuz’un bir samur gibi çevik ve iyi bir avcı olduğu söylenmesi muhtemeldir.
Samur, destan metinde kiş olarak geçmektedir: “yağrı, kiş yağrı deg…”
23
4. Ayı 
Hem fiziksel olarak büyük ve vücudu tüylerle kaplı, hem de oldukça güçlü bir avcı 
hayvan olan ayı,Türk mitolojisinde önemli bir yere sahip bir hayvandır. Oğuz Kağan 
Destanı’nda da iki farklı şekilde yer alır. İlk önce Oğuz Kağan’ın olağandışı özelliklerini 
anlatırken, övgü olarak göğsü ayı göğsüne benzetilir: 
“kögüsü aduğ kögüsü deg”
24
(göğsü ayı göğsü gibi idi)
Ayı göğsüne sahip olarak Oğuz Kağan’ın tıpkı bir ayı gibi güçlü, tüylü ve büyük bir 
göğse sahip olduğunu, kuvvetli bir fiziğe sahip olduğu anlatılmıştır. Bu destanda Oğuz 
Kağan’ın görünüşü ve gücü tasvir edilirken kullanılan hayvan benzetmeleriyle Oğuz, fiziksel 
olarak çok güçlü ve yıkılmaz bir kişilik olarak ortaya çıkmaktadır. Ayı için, orman tanrısı 
veya orman ruhunun bir simgesi olduğuna inanışlar mevcuttur.
25
Bu inanca göre ayı, Oğuz’un 
benzerlik taşıdığı başka bir kutsal hayvandır. Destanda ikinci olarak ayı, Oğuz Kağan’ın tek 
23
W. Bang-R. R. Arat, 
a.g.e
., s. 10. 
24
W. Bang-R. R. Arat, 
a.g.e., 
s. 10. 
25
Yaşar Çoruhlu, 
Türk Mitolojisinin Anahatları,
Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2002, s. 139-140. 

---

Terek, Uygur Harfli Oğuznamedeki Hayvanlarla Oğuz Kağan’ın İlişkisi Kış 2021/ 8-4
ss.1730-1752
 
1741 
boynuzlu canavar olarak tabir edilen gergedanı yenmek için, yem olarak koyduğu 
hayvanlardan biri olarak yer almaktadır. 
Oğuz’un gücü tasvir edilirken de kullanılan bir hayvan olan ayının geyik gibi bir 
hayvana göre avlanması oldukça güçtür. Birçok hayvanı, hatta insanları bile yiyebilecek güçte 
bir hayvandır. Oğuz, gergedanı yenmek için bir ayıyı yakalayıp altın kuşağıyla bir ağaca 
bağlar. Gün doğarken, geri geldiğinde gergedanın tıpkı geyikte olduğu gibi ayıyı da alıp 
götürdüğünü görür. Oğuz’un geyiği ve ayıyı ağaca bağlarken kullandığı eşyalar farklıdır. 
Geyiği bağlamak için söğüt dalını yeterli görürken, ayıyı yakalayıp ağaca bağlamak için altın 
kuşağını kullanır. Bu da geyik ile ayının aynı büyüklükte hayvan olmadığından 
kaynaklanmaktadır. Daha sonra gergedan kolayca ikisini de yer. 
Destanda iki defa yer alan ayı, iki bölümde de Oğuz’un kuvvetinin dışa yansımasında 
yer alır. İlkinde tasvir etmek amacıyla yer alsa da ikinci bölümde canavarı öldürmesi için yem 
olarak kullanmak amacıyla yakalayıp, tuzak kurması Oğuz’un ayıdan da güçlü olduğunu 
gösteren ikinci bir tasvir olarak karşımıza çıkmaktadır. Destanda gergedanla olan mücadelesi 
gibi ayıyla herhangi bir zorluğu, mücadelesi yer almamaktadır. Oğuz sanki öncesinde 
yakaladığı geyik gibi, zararsız, yırtıcı olmayan bir av hayvanıymış gibi bir ayıyı yakalayıp bir 
ağaca bağlayarak tuzak kurar.
5. At 
Türklerin tarih boyunca hayatlarında en büyük yer edinmiş hayvanlardan biri de 
atlardır. Türk halk inançları folklor metinlerinde de bir kült olarak yer alır. Türk sosyal 
yaşamında savaşlarda ve ulaşımda öne çıkarlar, insan ve yük taşıma, et, süt bakımından 
faydalanmaları bakımından büyük öneme sahiptir. Bunlarla birlikte sahipleriyle aralarında 
özel bağ kurulan, sahipleri için ayrı bir öneme sahip hayvanlardır. Türk destanlarında da çoğu 
kahramanın bir atı vardır. Her bir atın sahibiyle bir yardımcı olmasından öte bir dostluk 
ilişkisi vardır ve destanlarda sahibi tarafından özel bir karakter olarak sayılmaktadır. Dede 
Korkut Kitabı’nda, Bamsı Beyrek’in atı için söylediği “At demezem sana, kardaş derem 
Kardaşumdan yeg”
26
sözüyle Beyrek’in atını kardeşi gibi gördüğünü gösterir ve bu söz, Türk 
hayatında sahipleri ile atlar arasındaki sıkı ilişkiyi gösteren bir örnektir. 
26
O. Ş. Gökyay, 
a.g.e.,
s. 74. 

---