Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi Published by Kış 2021/ 8-4

2. Kurt 
Türk mitolojisinde ecdat ve kurtarıcı vasıflarıyla öne çıkan bir kült olan kurt, Türk 
inanç sistemi ve sözlü geleneğinde önemli bir yere sahiptir. Doğası itibariyle oldukça güçlü 
bir hayvandır; yeri geldiğinde sürü halinde yeri geldiğinde tek başına yaşayabilir, avlanabilir. 
Türk destanlarında bozkurt adıyla da bilinen,kendine özgü özellikleri, anlamları olan bir 
hayvandır. Mitolojik düşüncenin konusunu oluşturan kurt, Türk sözlü gelenek ürünlerinde 
çeşitli şekillerde yer edinmiştir. Göktürk efsanelerinde yer alan kurttan türeyiş motifinde 
görüldüğü gibi Göktürk mitolojisinde insan ve kurdun birleşimiyle Türklerin dünyaya 
geldiğine dair bir inanç vardır. Bu inanç, Türkler için kurdun önemli bir hayvan olmasının 
temelini oluşturur. Göktürklerin bayrakların başına bir kurt figürü koymaları, kurdun 
Göktürkler için kutsal bir sembol olmasından kaynaklanır.
11
Bozkurt, epik ve mitolojik 
düşünceye göre Türklerin ecdadı ve kurtarıcısı olarak bilinerek, Türk inanç sisteminde öncül 
bir simge olmuştur.
12
Bozkurt, Ergenekon ve Türeyiş destanlarında da bozkurt, Türkleri 
kurtuluşa götürerek kurtarıcı vasfıyla öne çıkmaktadır.
13
Eski Türk hayatı ve kültürünü 
yansıtan önemli eserlerden Dede Korkut Kitabı’nda da kurdun önemi yer yer gösterilir. Salur 
Kazan’ın Evinin Yağmalandığı Boyu’nda Salur Kazan’ın haberleşmek istediği kurt için 
9
W. Bang-R. R. Arat, 
a.g.e.,
s. 21. 
10
W. Bang-R. R. Arat, 
a.g.e
., s. 26. 
11
Bahaeddin Ögel, 
Türk Mitolojisi 1,
Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2010, s. 40. 
12
Rövşen Alizade, 
Türk Mitolojisinde Kültler
, 
İstanbul, İstanbul Aydın Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2012, s. 
65, 66. 
13
Merdan Güven, “Oğuz Kağan Destanı'nda Hayvanlar”, 
Millî Folklor
, C. 8, S. 57, 2003, s. 88. 

---

Terek, Uygur Harfli Oğuznamedeki Hayvanlarla Oğuz Kağan’ın İlişkisi Kış 2021/ 8-4
ss.1730-1752
 
1737 
“Kurdun yüzü mübarektir” sözünü söylemesi Salur Kazan’ın kurdun kutsallığını vurgular.
14
Bozkurdun, hakkında yapılan bu görüşler doğrultusunda Türklerin tarihinde büyük bir önemi 
olduğu ve Türk inanç sisteminde kutsal olarak kabul edildiğini görebilmek mümkündür. Türk 
destanlarının en önemli parçalarından biri olan Uygurca Oğuz Kağan Destanı’nın da Türk 
tarihi açısından önemli olup Türkler için öncelikli bir konumda olan bozkurda da yer verildiği 
görülebilir.
Oğuz Kağan Destanı’nda da kurt, iki farklı şekilde yer almaktadır. Birincisi, Oğuz 
Kağan’ın doğumundan kırk gün sonra, olağanüstü bir şekilde büyümesinde fiziksel 
özelliklerini anlatırken, benzetme olarak kullanılan hayvanlardan biridir. Oğuz Kağan’ın beli 
“kurt beli gibi” şeklinde ifade edilerek güçlü ve dayanıklı olduğu anlatılır. İkinci olarak kurt, 
Türk mitolojisinde olduğunu gibi bir mit olan Oğuz Kağan Destanı’nda bir yol gösterici 
bozkurt olarak gözükmektedir. Orijinal metinde böri şeklinde geçmektedir: “billeri böri billeri 
deg…”
15
(beli kurt beli gibi).Beli kurt beline benzetilirken kalın, güçlü ve çevik özellikleri 
vurgulanır. Kültigin Abidesi’nin doğu yüzünde yer alan “Tanrı kuvvet verdiği için babam 
kağanın askeri kurt gibi imiş, düşmanı koyun gibi imiş” sözü, Göktürklerde de kurdun Tanrı 
tarafından verilmiş bir kuvveti temsil ederken kullanılan bir hayvan olduğunu gösterir.
16
Oğuz 
Kağan’ın kuvvetini gösterirken kullanılan hayvanlardan birinin kurt olması bu inanışla 
benzerlik taşımaktadır.
Türkler için üstün olan bir hayvan olduğu için Oğuz Kağan Destanı’nda da hayvan dışı 
özelliklerle yer almaktadır. Bozkurt, destanda varlığını göstermeden önce Oğuz tarafından 
dile getirilir. Oğuz Kağan büyük bir toy verip hanlığını ilan ettikten sonra beylere ve halkına 
buyruk verir ve buyrukla birlikte sözlerini söyler: 
“Men sinlerge boldum kağan,
alalıng ya dakı kalkan,
damğa bizge bolsun buyan,
kök böri bolsunğıl uran 
demür cidalar bol orman; 
14
Orhan Şaik Gökyay,