XIX asrda paydo bo‘lgan yangi maktab “Yosh grammatikachilar” deb atalib, ular birinchi marta tillarda doimiy o‘zgarishlar bo‘lib turishini kashf etganlar. Ular tovush o‘zgarishlarining ma’lum turi tasodifiy emasligini qayd etishadi, ammo bu o‘zgarishlar juda ko‘p so‘zlarda namoyon bo‘ladi ( masalan, /p/ > /f/). Shuningdek, bugungi kundagi ayrim shakllarni til taraqqiyotining ma’lum bir davridagi tovush
104
o‘zgarishlarini aniqlash orqali dastlabki holatidan ajratib olish mumkin. “Yosh grammatikachilar” tomonidan analogiya konsepsiyasi ishlab chiqiladi: tilar doimiyligiga yordam beruvchi va undagi tartibsizliklarni chetlashtiruvchi jarayon – juda muhim mexanizm bo‘lib, biz tildagi odatiy tovush o‘zgarishlari bilan noodatiy (morfologiyada qayd etilgan) tovush o‘zgarishlarini bilishimiz kerak. Yosh grammatikachilar tovush o‘zgarishlarini tabiat qonunlariga ko‘ra qiyoslaydilar va istisno holatlar uchun izoh topishga harakat qilganlar. Keyinchalik ba’zi tilshunoslar tilni o‘zgaruvchanligini izohlashning boshqa yo‘llarini topadilar. Tilshunoslikning strukturalizm maktabi (XX asr boshlari) tildagi barcha elementlarni o‘z o‘rnida sistema holatida o‘rganishni boshlab beradilar. Tildagi bir elementning o‘zgarishi butun sistemaga ham ta’sir qiladi. Strukturalistlarni til sistemasida sodir bo‘ladigan alternativ o‘zgarishlar ko‘proq qiziqtirgan. Shunday tovush o‘zgarishlaridan biri ikki fonemaning bir fonemaga o‘tishi yoki bir fonemaning xuddi shunday o‘zgarish bilan tilda mavjud bo‘lgan boshqa fonemaga o‘tishi kabilar. Masalan, wh (which) tovush kombinatsiyasi
