Alisher Navoyining nutq va notiqlik haqidagi qarashlari reja

A. Navoiy kishining nutq qobiliyatini tug’ma ekanligini ta`kidlaydi. “Muhokamatul-lug’atayn” asarida arab tili “kalomi ilohiy” deb ulug’lanadi, fors va turkiy tili solishtiriladi. Olim bu asarda ikki tilning lug’at boyligi, so`z yasalishi, fonetik tarkibi, stilistikasi kabi xususiyatlarini chog’ishtirib, badiiy imkoniyatlari jihatidan turkiy tilning fors tilida qolishmasligini isbotlaydi. Hattoki, fors-tojik tilida, ekvivalenti bo`lmagan o`zbekcha so`zlarni misol keltiradi. “Muhokamatul lug’atayn” asari bevosita tilshunoslining nazariy muammolarini hal qilishga, o`zbek tilining boshqa tillar orasida tutgan o`rnini belgilab berishga, o`zbek nutqi madaniyatini o`rganishga qaratilgan. Mutafakkir asarlarida o`zbek tilining leksik boyliklaridan, sinonim va omonimlaridan, xalq ta`biri, maqol va matallaridan, frazeologik, ideomatik birikmalaridan, jumla tuzilishidan keng foydalandi.

A. Navoiy kishining nutq qobiliyatini tug’ma ekanligini ta`kidlaydi. “Muhokamatul-lug’atayn” asarida arab tili “kalomi ilohiy” deb ulug’lanadi, fors va turkiy tili solishtiriladi. Olim bu asarda ikki tilning lug’at boyligi, so`z yasalishi, fonetik tarkibi, stilistikasi kabi xususiyatlarini chog’ishtirib, badiiy imkoniyatlari jihatidan turkiy tilning fors tilida qolishmasligini isbotlaydi. Hattoki, fors-tojik tilida, ekvivalenti bo`lmagan o`zbekcha so`zlarni misol keltiradi. “Muhokamatul lug’atayn” asari bevosita tilshunoslining nazariy muammolarini hal qilishga, o`zbek tilining boshqa tillar orasida tutgan o`rnini belgilab berishga, o`zbek nutqi madaniyatini o`rganishga qaratilgan. Mutafakkir asarlarida o`zbek tilining leksik boyliklaridan, sinonim va omonimlaridan, xalq ta`biri, maqol va matallaridan, frazeologik, ideomatik birikmalaridan, jumla tuzilishidan keng foydalandi.

Xalqimiz mustaqillikka erishgandan so`ng buyuk shoirimizga yana ham bo`lakcha hurmat va ehtirom ko`rsatilmoqda.

Navoiy dahosi tufayli insoniyat tarixida dunyoning turli joylarida yashayotgan turkiy xalqlar yakqalam qilindi, millat ma'naviy merosi umumjahon xazinasidan mustahkam o'rin oldi. Mustaqil O'zbekistonda Navoiyni anglash davlat siyosati darajasiga ko'tarildi. Respublikadagi eng yirik viloyatlardan biri va uning markazi, O'zbekiston Davlat mukofoti, O'zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Til va adabiyot instituti, opera va balet akademik teatri, O'zbekiston Davlat kutubxonasi, Samarqand Davlat universiteti va boshqa yuzlab madaniy-ma'rifiy muassasalar, jamoa xo'jaliklari ulug' shoir nomi bilan ataladi. Alisher Navoiy o’zbek tili asoschisi va davlat arbobi buyuk mutafakkir olim sifatida barcha turk elatlar yodida asrlar davomida saqlanajak.