MODERNIZM (fr. moderne - eng yangi, zamonaviy) - XIX asr oxiri - XX asr boshlarida ommalashgan termin, san’at va adabiyotda dekadansdan keyin maydonga chiqqan norealistik oqimlarning umumiy nomi sifatida tushuniladi. Tabiiyki, adabiyot va san’atda keng tarqalgan mazkur hodisa boʻsh joyda paydo boʻlgan emas, uning kurtaklari avvaldan mavjud edi. Jumladan, ilgariroq vujudga kelgan “san’at vosita emas - maqsad”, “san’at -oʻzni ifodalash”, “sof san’at” qabilidagi nazariy qarashlar, barokko doirasida sanaluvchi manyerizm, gongorizm, lresioz adabiyot namoyandalarining ijod amaliyotida M.ga xos jijatlarni kuzatish mumkin.
50. MUASHSHAR (ar. - unlik) - musammat turlaridan biri, oʻn misrali bandlardan tarkib topuvchi she’r shakli; oʻn misrali band. Musammatning boshqa turlaridagi kabi M. she’r shaklida ham dastlabki band misralarining oʻzaro (a-a-a-a-a-a-a-a-a-a) qofiyalanishi, keyingi bandlarda avvalgi toʻqqiz misraning oʻzaro, oxirgi misraning esa birinchi band bilan (b-b-b-b-b-b-b-b-b-a, v-v-
v-v-v-v-v-v-v-a va h.z.) qofiyalanishi koʻzda tutiladi. Shuningdek, M.da ham bir yoki ikki misra tarje’ sifatida takrorlanishi mumkinki, bunda qofiyalanish tartibi shunga mos boʻladi.
51. MUAMMO (ar. - koʻr qillingan, koʻrmaydigan) – mumtoz she’riyatdagi topishmoq janrlardan biri, koʻproq fard, ya’ni bir baytdan (2-3 baytlilari kam uchraydi) tashkil topuvchi she’riy asar. M.da biror ism (yoki joy nomi) yashiringan boʻlib, uni topish uchun baytdagi biror soʻz (yoki birikma) ustida ishora qilingan amallarni bajarish lozim boʻladi. Ushbu amallar soʻzning arab yozuvidagi shakli bilan bogʻliq, goh soʻzni chappa oʻqish, goh biron bir harfni tushirib qoldirish yoki qoʻshish, goh harflar oʻrnini almashtirish kabi koʻrinishlarda boʻladi.
52. MULAMMA’ (ar. - yarqiroq, rang-barang) - mumtoz adabiyotdagi she’riy san’at, bir baytni ikki yoki undan ortiq tilda yozish. Mumtoz shoirlar, asosan, arab va fors, arab va turkiy (oʻzbek), fors va turkiy (oʻzbek), arab va ozarbayjon, keyinchalik oʻzbek va rus, tojik va rus tillarida M. bitganlar. M.ning ikki tildan foydalanilgan turi shiru-shakar, uch tildan foydalanilgan turi shahdu-shiru-shakar deb ataladi. M: Mashrabning:
Mendin salome ba suyi jonon,
Ey bod, yetkur arzi garibon
53.
Dostları ilə paylaş: |
