O’qituvchining nutq madaniyati va notiqlik san ati
Nutq madaniyati — ijtimoiy madaniyatni, kishilik jamiyati mada-niyatini aks ettiruvchi bir kozgudir. Nutq madaniyati adabiy tilning har ikki shakli — yozma va ogzaki shakli uchun zarurdir. Nutq madaniyatiga etibor yolgiz oqituvchilardan emas, balki har bir fuqarodan ongli ravishda ozlashtirish talab qilinadigan insoniy fazilatlardan biridir. Uni egallash har bir oqituvchining va shaxsning madaniy saviyasi va bilimiga bogliq. Oqituvchi pedagogik mahoratida nutq madaniyati, uning nafaqat manaviy va axloqiy jihatdan boyligini, balki bilimini, tafakkurini, ilmiy dunyoqarashini, fikr va mushohada yuritishini belgilovchi meyordir. Oqituvchining nutq madaniyati birdaniga shakllanib maro-miga etadigan jarayon emas, u pedagogik mahorat bilan, kasb faoliyati davomida, tajribali ustozlar ogiti natijasida yillar davomida takomillashib, sayqallanib boraveradi. Oqituvchining nutqiy qobiliyati madaniy, kasbiy, pedagogik talablar asosida shakllanib boradi. Uni rivojlantirish faqat oqituvchining shijoatiga bogliq. SHu qobiliyat tufayli oqituv-chining nutq madaniyati ham shakllanib boradi.
Quyidagi oqituvchining nutq madaniyatiga xos bolgan vositalarni unutmasligi kerak:
Quyidagi oqituvchining nutq madaniyatiga xos bolgan vositalarni unutmasligi kerak:
1. Nutq madaniyati oqituvchining manaviy-axloqiy kamoloti tarkibiy qismidir. Zero nutq, millatimiz erishgan madaniyat darajasini korsatuvchi, oz ona tilimizga etiqodni namoyish etuvchi yorqin va ishonchli dalildir.
2. Nutq madaniyati oqituvchilarni manaviy va madaniy saviyasi bilan hamda adabiy tilni mukammal bilishi bilan boshqa kasb egalaridan malum manoda ajratib turadi.
3.Nutq madaniyatining pirovard maqsadi erkin fikr egasi bolgan barkamol avlodni qanday kasb egasi bolib etishishidan qatiy nazar manaviy jihatdan tarbiyalash.
4.Nutq madaniyati — bu, avvalo, oqituvchilarda nutqiy konikma va nutqiy malakalarni hosil qiladi. Bu konikma pedagogik faoliyatda takomillashib boradi, maxsus mehnat va mashqlar evaziga malaka oshiriladi hamda erishilgan muvaffaqiyatlar tufayli qobiliyat va mahorat shakllanadi.
5.Nutq madaniyatiga ozbek adabiy tilini mukammal egallash aso-sida erishiladi. Buning uchun oqituvchi adabiy til qonuniyatlarini bilishi, badiiy adabiyot asarlarini doimiy oqib borishi, sherlar yod olishi va uni deklamatsiya bilan oqiy olishi, radio va televidenie eshittirishlarini kuzatib borishi lozim.
6.Nutq madaniyatini egallashning yana bir korinishi nutqiy taqlid bolib, yosh oqituvchilar ozidan yaxshiroq, chiroyliroq, manoli va tasirchan nutq sozlaydigan ustoz murabbiylarning nutqiy sanatiga havas bilan qarashi va taqlid qilishi asosida organishi mumkin.
