Anguage and literature
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Muxtabar KARIMOVA,
O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi akademik litseyi o‘qituvchisi TALABANING TASHRIF QOG‘OZI Insonni o‘rganmoqchi bo‘lsak, suhbatda so‘ziga, yuz-ko‘ziga qaraymiz. Yozgan xatida esa uning husnixati va imlosiga e’tibor beramiz. Grafologiya – shaxsni o‘rganishning ishonchli usullari- dan biri bo‘lib, inson xarakterining harf yozishda aks etgan ichki qirralarini ko‘rsatib beradigan mustaqil fandir. Talaba- lar bilan bevosita muloqot jarayonida har bir pedagog gra- fologiya fanidan xabardor bo‘lishi foydadan xoli bo‘lmaydi. Yozuvlar ham xuddi odamlarning individual xususiyat- lari, barmoq izlari kabi xilma-xildir. Masalan, yozuv aniq, o‘qishga oson, harflar bir-biriga bog‘langan bo‘lsa, bu yo - zuv sohibi mehnatkash, ishni chin dildan qiladigan, qiziquv- chan, hushyor fikrlovchi, ijodiy aql egasidir. Noaniq, betar - tib yozuv aniq, mantiqiy fikrlay olmaydigan aql belgisidir. Yozuv noaniqligi ijodiy fikrlashdan emas, balki sabrsizlik, shubhalanish va yangi g‘oyalarni qabul qilishni istamaslik sabablidir. Bunday insonlarni tushunish qiyin, ularning kay- fiyati tez-tez o‘zgarib turadi. Avvaliga yozuv noaniq ko‘rinib, yaxshilab qaralganda tushunsa bo‘lsa, harflar shuncha - ki yozib qo‘yilgan, bezashga urinish yo‘q bo‘lsa, bu – tez yozish va tez fikrlash belgisi, asosiy mohiyatni tushungan aql egasi o‘z fikrlarini ijodiy ifodalay oladi, mustaqil fikrlaydi. Umuman olganda, yozuvning tekis va ravonligi – yozuv sohibining tartibli ekanligini, iqtiboslardan o‘rinli foydalana olishi – badiiy asarlarni ko‘p mutolaa qilganligini, uslubiy xa- tolarning yo‘qligi – so‘zamolligini ko‘rsatadi. Filologiyaga ixtisoslashgan oliy o‘quv yurtlariga kirish imtihonlarida insho sinovi qo‘yilgan. Chunki ushbu sohada faoliyat yuritgan har bir kadr o‘z sohasining yetuk mutaxas- sisi bo‘lishi uchun nutq savodxonligi va yozma nutq ko‘nik- malarini puxta egallagan bo‘lishi lozim. Insholarni o‘qish jarayonida hali abituriyentning o‘zini ko‘rmasdan turib, xat egasi haqida qisman ma’lumotga ega bo‘lasiz. Demak, xat, yozma ish – xat egasining tashrif qog‘ozi bo‘lib hisoblanadi. Badiiy asar mutolaasi og‘zaki nutq, ya’ni notiqlikni rivoj- lantiruvchi omil bo‘lib, ko‘p mutolaa qilish yozma nutqni ham o‘stiradi: imloviy, ayniqsa, uslubiy xatolar kamaya boradi. Akademik litsey darsliklarida, asosan, uslubiyat o‘rganiladi: til hodisalarining og‘zaki va yozma nutqda qo‘llanishi talabalarga singdirib boriladi. Mashqlarda tanlan- gan matnlar ham badiiy saviyasi yuqori, tarbiyaviy ahamiya- ti katta bo‘lgan matnlar bo‘lib, o‘quvchining og‘zaki, yozma nutqini rivojlantirish maqsadida “oddiydan murakkabga” to- mon joylashtirilgan. Hikmatlar, adabiy asardan olingan par- chalar, maqol va matallar, hadis namunalari talabaning es- tetik didini shakllantirishga xizmat qilsa, matnning o‘zi u ning yozma nutqini o‘stiradi. Maktabning quyi sinflarida yozma matndagi xatolar, asosan, imlo va tinish belgilari bo‘lsa, yuqori sinflarga o‘til - gach, uslubiy xatolar qiynay boshlaydi. Bu xatolarni tuza- tishda dastlab ko‘proq lug‘at diktantlarga e’tiborli bo‘lish, Davomi 22-betda veb-sayt: www.tilvaadabiyot.uz 13 навбатчи Metodik tavsiya Jahon miqyosida ro‘y berayotgan globallashuv, in - tegratsiya jarayonlari xorijiy til o‘qituvchisini tayyorlash tizimiga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatmoqda va bu, o‘z navbati- da, xorijiy til o‘qituvchisini tayyorlashda davlat standart- lari, pedagogik talablar, tayyorlash mazmuni, usuli va vositalarini qayta ko‘rib chiqishini taqozo etmoqda. Chet til o‘qituvchisini tayyorlash muayyan tizimda- gi fanlar bo‘yicha auditoriya mashg‘ulotlari, mustaqil ishlar, o‘quv-tarbiya amaliyoti (pedagogik amaliyot)ni o‘tash davrida amalga oshiriladi. Ushbu tizim o‘zaro uz- viy bog‘langan umumfilologik, ma’naviy-ma’rifiy, psixo- logik-pedagogik, ijtimoiy-madaniy, metodik tayyorgarlik kabi qismlardan tarkib topadi. Xorijiy til o‘qituvchisi kas- biy layoqatining tarkibiy qismlarini quyidagicha tasvir- laymiz: Amaldagi o‘quv dasturlari va so‘nggi yillarda qabul qilingan tegishli hujjatlar mazmunining tahliliga ko‘ra xorijiy til o‘qituvchisining Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|