Arin qaraçay balkar -azərbaycan türkcəSİ SÖZLÜk bey hadi TƏBRİZ 2006 a 1

təntirəvüq₁₁ şaşqın. sərsəm.

tənt-mənt etmək₁₁ ağır davranmaq. ağırdan almaq. yavaş hərəkət etmək.

təpcik tapşaq₁₁. nəlbəki. bardaq altına qoyulan tabaq.

təpdirmək ( pd < _met > db ) tədbirmək. qımıldatmaq. oynatmaq. hərəkət ettirmək.

təpə töbə. taba₁₁. doğru. yana. tönqə₁₁. başın üst qısımı. töppə₁₁. zirvə. doruq. töş₁₁. yamac. dağ. tuppur. duppur₁₁. tümsək. cıqıray₁₁. doruq. çuvana₁₁. alçaq dağ. sırt. örüş₁₁. yığın. kümə. oba₁₁.

təpədə tabada₁₁. tapada. tərəfdə.

təpələmək tabalamaq₁₁. tapalamaq. alay etmək. öc alır kimi sevinmək.

təpələnmək tabalanmaq₁₁. tapalanmaq. alay edilmək.

təpələtmək tabalatmaq₁₁. tapalatmaq. alay ettirmək.

təpələv tabalav₁₁. tapalav. rişqand.

təpələvçi tabalavçu₁₁. tapalavçı. alayçı.

təpəli töbəli₁₁. tuppurlu. duppurlu₁₁. engəbəli.

təpər güc. quvvə.

təpişmək dabanlaşmaq₁₁.

təpiv₁₁ nəbz.
-yürək təpiv: ürək atışı.

təpmək təbmək₁₁.1. qımıldamaq. hərəkət etmək. yer dəğiştirmək. 2. vurmaq. urmaq₁₁. çarpmaq. 3. qızmaq. öfgələnmək. 4. şiddətlənmək. hizini artırmaq. 5. sarsılmaq. 6. qaynamaq. yanmaq. 7. tabanlamaq₁₁. şıllaqlamaq.

təppə tənğ₁₁ tıpatıp. eynən. tamamiylə. əşit şəkildə.

təprək təbər. dəbəş. hərəkət.

təprənin təbrəqiz₁₁. qımıldayın.

təprənməz təbməy. qımıldamaz.

təprətmək eçqəmək₁₁. sallamaq. hərəkət ettirmək.

təpsəmək₁₁ oyun etmək. oynamaq.
-birəv suvuqdan təpsəy edi, birəv da zavuqdan təpsəy edi: birisi soğuqtan oyun edirdi, birisi də zevqtən oyun edirdi.

təpşəq₁₁ bardaq tabağı. fincan tabağı.

təpsətmək oyun ettirmək. oynatmaq.
-onni qopuzu qöbləni təpsətdi: onun qopuzu çox kişiyi oyun ettirdi.

təpsəv₁₁ dans. oyun.
-tav təpsəv: dağlılar oyunu.
-tögərək təpsəv ~tüz təpsəv abəzəq təpsəv ~ qapeteyna təpsəv ~ sandıraq təpsəv ~iygən təpsəv ~cezoqa təpsəv: qaraçay-malqar xalq oyunlarının adları.
-təpsəv dartuv: oyun havası.

təpsəvçü₁₁ oyunçu. rəqqas.

təpsəvüq₁₁ oynamağa. oyuna maraqlı. oynamayı sevən.

təpsi təbsi₁₁. qanqa. süfrə. surfa. dəstərxan. aşlav.
-təpsiyi yiyəcəklə doldurdu: aşlavnu qıdayla aldırdı.
-xan təpsi: mükəlləf sofra.
-xanat təpsi: yemək təpsisi.
-qonaq təpsi: qonaq sofrası.
-təpsi tübi: yemək dibi, artığı.
-təpsiqə yaraşmaq: yeməğə girişmək.

təpsuqa₁₁ bax > tesuqa.

təp-tənq₁₁ əşit. tıpatıp.

təq tək. yanqız₁₁. yalnız. (< yan + sız). ayrım₁₁. ayrı. yalnız. tək başına. -tək parça: qısır₁₁. tüm.-yanqızlay₁₁: yalnız olaraq. tək başına.

təqaran₁₁ təkaran₁₁.1. dəmin. ancaq. 2. zar zor. çətinliklə. güclüklə. 3. yetər ki.
-qonaqlarnı təkaran aşırdım: qonaqları ancaq uğurladım.
-yığıluvqa gəlgənləni sanı təkaran yüzqə yetdi: toplantıya gələnlərin sayısı zar zor yüzə ulaştı.
-təkaran arı bir barayım: yetər ki oraya bir gideyim.

təqdəğişmək -durumu dəğişmək: dönüşmək. aylanmaq.

təqdüzə₁₁ təkdüzə. təkiz. sozuq₁₁. yəksanaq. təksanaq.

təqələmək₁₁ çaqmaq. aşırmaq. yürütmək. hükmətmək. yönətmək.
-üydən börkümü qaysıqız təkələgəniz?: evdən qalpağımı hanqıniz çaldı?.

təqələv₁₁ çalma. yürütmə. aşırma.
-görsə, ərkələv, görməsə təkələv: görsə şımartmaca, görməsə aşırmaca.

teqən₁₁ degən. denən. denilən.
-qaraçay degən batırlarnı yurtudu: qaraçay denilən yer qəhrəmanların yurdudur.

təqənə xəmir təknəsi. paltar təknəsi.
-qırcın təgənə: əkmək xəmiru yoğrulan təkne.
-it təgənə: itlərin yemək yediği təkne.
-təgənə ələk qayqılı bolmaq: yemək üçün hazırlıq yapmaq.

təqənə₁₁ qab. çeşmə yalağı.
-suv təgənə: su təknəsi.

təqənək 1. bir tür tikən. 2. çaqal əriği çalısı.

təqər -dəğər verməmək: uçuzlamaq₁₁. ucuzlamaq. aşağılamaq. xor görmək.
-dəğər vermək: baqalandır₁₁. sayqamaq. çox hörmət qoymaq.
-dəğər vermək: baqalandır₁₁. sayqamaq. çox hörmət qoymaq. -dəğər vermək: sanamaq₁₁. saymaq.
-dəğər vermək: sanamaq₁₁. saymaq.
-təqər vermək: sansınmaq₁₁. hörmət etmək. sayqı göstərmək. önəmsəmək. özən göstərmək.
-dəğərləndirmək: baqalatmaq₁₁. qiymət vermək.
-dəğərli. baqalı₁₁. qiymətli.

təqərəy₁₁ sağlam. sıxı.
-təkərəy yamçı: keçəsi sıxı yapılmış yamçı.
-təkərəy kübə: sağlam zireh.

təqərləndirmək dəğərləndirmək. tarıltmaq₁₁. işləmək.

təqərli dəğərli. aybaylı₁₁. sıylı. e’tibarlı. hörmətə layiq. sayın. avaqlı₁₁. hörmətli. tərgəvlü₁₁. bahalı. önəmli. qıymətli. yararlı. açı₁₁. ası.

təqərsiz dəğərsiz. uçuz₁₁. ucuz. bici₁₁. biçiq. qiymətsiz. netəsiz.

təqərsizləmək dəğərsizləmək. bicilənmək₁₁. kötü lənmək.

təqəy₁₁ təkər barmaqları.

təqil dəğil. tül₁₁.

teqiş dəğiş. aytım. söyləyiş.

təqişmək dəğişmək. çalışmaq₁₁. 1. qarışmaq. dolaşmaq. 2. rastlaşmaq. 3. evlənmək. 4. qulağına gəlmək. 5. avuşunmaq. baçqarmaq₁₁. başqarmaq.

təqişməz dəğişməz.taymaz₁₁. dayimi. dəvamlı. aralıqsız. arasız.

təqişmiş dəğişmiş. özqəriş₁₁. yenilik. inqilab.

təqiştirmək -yer dəğiştirmək: təpmək. təbmək₁₁. qımıldamaq. hərəkət etmək.

təqiştirmək dəğiştirmək. avucundurmaq. axuçundurmək.

təqiştirmək dəğiştirmək. avuşdurmaq₁₁.

təqiz₁₁ təkiz. təkdüzə. sozuq₁₁. yəksanaq. təksanaq. dəkləş. tənqləş₁₁. əşit. müsavi.

təqləşdirmək dəkləşdirmək. tənqləşdir₁₁. qarşılaştımaq. bir tutmaq. qıyaslamaq.

təqnək dəğnək. taqqı₁₁. sopa.

təqoda₁₁ dediqoducu. söz daşıyan.

təqsanaq₁₁ yəksanaq. sozuq₁₁. təkdüzə. təkiz.

təqşəriv₁₁ təkşəriv. sayma. hesablama. təxmin.

təqşərmək₁₁ saymaq. hesablamaq. təxmin etmək. təşxis etmək.

təqviyət etmək ışırmaq₁₁. gücləndirmək. quvvətləndirmək.

tər₁₁
-manqılay tər: əmək. alın təri.
-suvuq tər: əcəl təri.
-tər basqan: tərli.
-tər çapmaq: buğulanmaq.
-təri barmaq: hər tərəfindən tər boşanmaq.
-tərin bardırmaq: qan tər içində bıraqmaq.

tərazi tərəzi. bərəkə₁₁. baraka. ölçək. bazman₁₁. basman. baskul. dartan.

tərd küyünc₁₁. acı. iztirab. qadav₁₁. bəla. qəza. sızlama₁₁. sızı. ağrı.

tərdli qıyınlı₁₁. zavallı.

tərə dərə. 1. özən. indəq₁₁. kanal. xəndək. -tar özən: sarp dağlarla çevrili dərə. 2. avuz₁₁. ağuz. vadi. çuxur yer. aran₁₁. qobu₁₁. kopu. kovpu. kovuk. qulaq -ağaclı dərə içi: ağac qulaq.
-sarp dərə: qol₁₁. qanyon.
-sarp dərə: qulaq₁₁. boğaz.

tərəcə dərəcə. dərcə. taraca. daraca₁₁. dərəcə. daraq. dərək. 1. önəm. əhəmmiyyət. fayda. anlam. 2. düzəy. səviyə. 3. çın₁₁. çin. çən. rütbə. ünvan. paya. -son dərəcə: olağan üstü. həddindən artıq. təli₁₁.

tərəf sürəm₁₁. sürən₁₁. yön. istiqamət. cəhət.
-bir tərəfə: biyarı₁₁. ötəyə.
-bu tərəfdən: berləqtın₁₁.
-o tərəfə: alay arı.
-nə tərəfə: qalay arı.
-tərəf çıxmaq: yaxlamaq. qorumaq. savunmaq. yücəltmək.
-tərəfdar olmaq: bəğənmək. razı olmaq. uyşatmaq. uşatmaq₁₁.
-tərəfdar: yaxçı₁₁. yanlı. qorucu. savunucu.
-tərəfdə: tabada₁₁. tapada. təpədə.
-tərəfə: yarı₁₁. yerə.

tərək dərək. taraca. daraca₁₁. dərəcə. daraq. 1. önəm. əhəmmiyyət. fayda. anlam. 2. düzəy. səviyə. 3. ünvan. paya. 3. taraq. daraq. dilim. parça. qaş. qarç.

tərəkə₁₁ miras.

tərəkli dərəkli. taracalı. daracalı. daraqlı. önəmli. anlamlı.

tərəksiz dərəksiz. daraqsız. taracasız. daracasız. önəmsiz. anlamsız. nəticəsiz. başarısız.

tərən₁₁ dərin. şədid. şiddətli.
-tərən oylaşmaqan: üstün görü çalışan kimsə.
-tərən saqışqa girmək: dərin düşüncələrə dalmaq.
-tərən süzmək: adamağıllı incələmək. dərindən düşünmək.
-tərəngə gedmək: artmaq. şiddətlənmək. genişlənmək.

tərənlətmək₁₁ dərinləştirmək.

tərənlik₁₁ dərinlik. genişlik. enginlik.

tərəntin₁₁ dərincə. dərinrax.

tərəzə₁₁ pəncərə.
-tərəzə ağac: pəncərə çərçivəsi.
-tərəzə yapuv: pərdə.
-tərəzə qanqa: panjur. pəncərə qanadı.
-tərəzə tüb: pəncərə qırağı.

tərəzi bərəkə₁₁. baraka. ölçək.

tərgəlmək₁₁ hesablanmaq. sayılmaq.
-ol amanqa tərgələdi: o kötü sayılır.

tərgəm₁₁ dərgəm. fərz. təxmin. fəraziyə. təsəvvür.

tərgəmək₁₁ hesablamaq. saymaq. düşünmək. sanmaq.
-kişiqə tərgəmaq: kişidən saymaq.
-anı qetgəngə tərgəb tura edim: onun qettiğini sanıyordum.

tərgəv₁₁ hesab.
-tərgəvqə almaq: hesaba qatmaq.
-tərgəv almaq: hesablamaq. düşünmək. qafa yormaq.

tərgəvlü₁₁ 1. sayılı. 2. dəğərli. bahalı. önəmli. qıymətli.
-tərgəvlü zat ayavlu bolur: qiymətli şey idarəli olur (əsirgənir).

tərgəvsüz₁₁ sayısız. hesabsız. həddi hesabı olmayan.

tərgəvsüzlük₁₁ tutumsuzluq. savurqanlıq.

tərgi dərgi. yığım.

təri₁₁ dəri. 1. dək. cən. dəri₁₁. qədər. yibiq₁₁. yapıq. post. -oda yanan dəridə araya gələn ləkələr: qılavuz₁₁.
-üyqə dəri yayavlay barqandı: evə qədər yayan gedmiş. yetidən yetmişgə dəri: yedidən yetmışə. 2. dəri. post. bacoş₁₁. 3. kürk.
-çiy təri: xamdəri. işlənmiş dəri.
-təriyi işləmək: səpələmək. iləmək₁₁. tabaqlamaq.
-dəri yumuşatmaq: taqılamaq₁₁.tabaqlamaq.
-dəri çuval: dəri torba. qissə. kissə. qıssa₁₁.
-dəridən tikilən eşyaların üzərinə işləmə yapmada kullanılan arac: qıpqı₁₁.
-qıpqını qızdırıb qayışqa naxış saladı: aracı qızdırıb qayışa desən yapır.
-dərinin qazınıb təmizlənmiş iç üzü: qırımtı₁₁
-heyvan dərisi: yarı₁₁. kürk. kösələ. gön.
-çiy təri:xamdəri.
-əti tərisinə sıyınmay aylanmaq: qudurmaq. çıldırmaq.
-qoy təri: qoyun postu.
-tuvar təri: sığır dərisi.
-dərinin pul pul olub tökülməsi: qabuşurlanmaq₁₁.
-dərinin pul pul tökülməsi: qabuşur₁₁. uyuz.

təriçin₁₁ dəriçin. qədər. dək. can. -köp aşab yatqanımda, tanqa dəriçin sandırab çıqqanma: çox yiyib yattığımda tana dək uyquda sayıqlamışım.

tərilik₁₁ at yəhərinin altına sərilən kiçik örtü.

tərilmək₁₁ qapılmaq. qanmaq. imrənmək. tamah etmək.
-baylıqqa təril: zənginliğə imrənmək.
-boş umütləqə tərilmək: boş ümitlərə qapılmaq.
-duniya malqa tərilmək: dünya malına tamah etmək.

təriltmək₁₁ hilə yapmaq. özəndirib qandırmaq. imrəndirmək. aldatmaq.

tərin dərin. batuv₁₁. alçaq. çuxur. tərən. şədid. şiddətli.

tərincə tərəntin₁₁. dərinrax.

tərinləştirmək dərinləştirmək. tərənlətmək₁₁.

tərinrax tərəntin₁₁. dərincə.

tərk edmək atmaq. vazqeçmək. qoymaq₁₁. bıraqmaq. -tərki silah edmək: yalınlamaq. lütləmək.

tərləmə qurav₁₁. toplama. düzənləmə.

tərləmək₁₁ 1. heyacanlanmaq. maraq etmək. qayğılanmaq.
2. buğulanmaq.
-tərəzə tərləgəndi: pəncərə buğulanmış.
-sən anı üçün tərləmə: sən onun üçün qayğılanma.

tərli toplu düzənli. özənli. e’tinalı. yıyqıc. yığqıc.cıyqıç₁₁.

tərli -dərli toplu: tizivün₁₁. müntəzəm. tərtibli. düzənli. məzbut.

tərlik₁₁ 1. atın tərini alması üçün yəhərin altına qoyulan örtü. 2. ayağ alıtı başmaq. qabaş. ayaqqabı. çarıq. 3. tər köynəyi.

tərmansız dərmansız. azqın-tozqun₁₁. gücsüz.

tərmilmək₁₁ 1. çox arzu etmək. çox istəmək. özləmək. həsrət çəkmək. 2. iztirab çəkmək. acı çəkmək. əziyət çəkmək. sıxıntı çəkmək.

tərq₁₁ derq₁₁. qızqınlıq. öfgə. sıxıntı. hızlı. çabuq. sürətli.
-tərk bolmaq: çabuq olmaq.
-tərk oquna: həmən. çabucaq.

tərq-dənqiz₁₁ 1. pək çox. sayısız. çox miqdarda. bir sürü. 2. qaptanmaz. fəth olunmaz. yanına yaxlaşılmaz. geçilməz.

tərqləmək₁₁ hızlandırmaq. hızını arttırmaq.

tərqlənmək₁₁ hızlanmaq. hızı artmaq.

tərs

tərs günah. qayırma₁₁. alberməz₁₁. götlək₁₁. inadçı.

tərsboyun₁₁ tərs. söz haqqı tanımayan.

tərsə xətalı. suçlu. günahkar.

tərsəqıl₁₁ intacı. tərs. zorba. despot.

tərsəymək 1. pozulmaq. işə yaramaz duruma gəlmək. 2. şımarmaq. əxlaqı pozulmaq. 3. yolunu şaşırmaq. 4. altüst olmaq. başarısızlığa uğramaq.
-ağıldan tərsəymək: ağlını oynatmaq.

tərsinə oqəsə₁₁. yoqsa. olmuya.

tərsləmək suçlamaq.

tərsliq suç. yazqaq. yanlışlıq.

tərso qıyıl₁₁. buruş baş. burşaq. qalınqafa. tikbaşlı. buruş₁₁. qanmaz. danqaz. çüyrə₁₁. əğri. asqı. əksi. götlək₁₁. inadçı. tərs. e’tiraz etməyi sevən. qacav₁₁. muxalif. zidd. suç. günah. xəta. tərsboyun₁₁. söz haqqı tanımayan. tərsəqıl₁₁. intacı. zorba. despot. turussuz₁₁. durussuz₁₁. dürüssüz. yanlış. kötü. yanlış. xətalı.
-tərs qaramaq: şaşı baxmaq.
-tərs tükəgindən basmaq: qızdırmaq. təhrik etmək. öfgələndirmək.
-tərs tamaq: nəfəs borusu.
-mən tərsmə, sən tüz aytasa: mən xətalıyım sən doğru söylüyorsun.

tərsqol₁₁ bəcəriksiz.

tərstamaq₁₁ qırtlaq borsus.

tərt dert. 1. üzüntü. çiqin₁₁. üzüntü. matəm. 2. kin. öç.
-dərt yetdirmək: intiqam almaq.
-dərt qaytarmaq: intiqam almaq. öc almaq.
-dərt tutmaq: kin tutmaq.
-dərtin almaq: intiqamını almaq.
-dərt yanmaq: tarıqmaq₁₁. şikayət etmək.

tərtibsiz quramsız₁₁. düzənsiz. orqanizasyonsuz. təşgilatsız.

tərtli çiqinli₁₁. üzüntülü. matəmli. saqışlı₁₁. qayğılı. qayqılı. düşüncəli.

tərtsiz saqışsız₁₁. tasasız. qayqısız. düşüncəsiz.

tərvaza dərvaza. darvaza (< taravuz₁₁. daravuz. dar + ağız). dar boğazlı. ağzı dar olan.

təsdə dəsdə. sıxım. qısım₁₁. dəmət. eşmə₁₁. qıstı₁₁. dəmət. sıra. tizmə. dizmə. tiziv₁₁. diziv. tob₁₁. paket. tomar. qutu. ustuqqu₁₁. tutam. qılmay₁₁. tutac. tutmac. sap.

təsdələmək gültələmək₁₁. dəmətləmək.

teşdirmək₁₁ 1. çözdürmək. soydurmaq. 2. dəldirmək.

teşgiçliq₁₁ açıqgözlülük. kurnazlıq.

teşik dəlik. -deşikli: dəlikli.
-teşikli daşa taxmaq: cəzalandırmaq. xalqın önündə rəzil etmək.

teşilmək 1. çözülmək. 2. dəlinmək.

teşinmək deşinmək. soyunmaq. çıxarmaq.

teskin tapmaq soruqmaq₁₁. dinmək.

teşmək₁₁ 1. soymaq. 2. çözmək. 3. dəlmək.
-arxannı teş: ipi çözmək.
-göləkni teşmək: gömləği çıxarmaq.

teşqic₁₁ 1. delgi. matqab. 2. yerində duramayan. 3. açıqgöz. kurnaz.

təstək dəstək. taqan₁₁. dirək. asuv₁₁. yardım.. tayançaq₁₁. tayanc. dayanc. yandavur₁₁. yardım. baqan₁₁. dirək. ana sütun. ciqinci₁₁. dayanaq. sütun. tirəv₁₁. dayanaq. tutaş. himayə. göltürgüc₁₁. götürtquc. yardım. himayə. -təstək qoymaq: taqanlamaq₁₁. dəstəkləmək.

təstəkləmək taqanlamaq₁₁. dəstək qoymaq. tizivləmək₁₁.

təstərxan qanqa. təpsi. süfrə.

təsti qoşun₁₁.

tesuqa etmək₁₁ 1. ağır davranmaq. gecikmək. 2. həyəcanlanmaq. tədirgin olmaq. qayğılanmaq.

tesuqalanmaq₁₁ həyəcanlanmaq. qayğılənmə.

tetik sampal₁₁. zamin. uyanıq. quşqulu. sasqaq₁₁.

tetikodu -dediqodu etmək: sanlamaq. çəkiştirmək.

tetikoducu dediqoducu aytdıçı₁₁.

tev dev. əməgən₁₁. qafqas nağıllarında insanüstü varlıq. almastu₁₁. cin. xortlaq. yekə. qudrətli. güclü. acdaqan₁₁. insanüstü varlıq.
-dev yaş: güclü dəliqanlı.
-dev yürək: qəhrəman yürək.
-dev güc: böyük quvvət.

təvam tapmaq sablanmaq₁₁. süzmək.

təvamlı dəvamlı. börü cortuv₁₁: börü yortuv: bıqmadan. yorulmadan. durmadan. mütəmadiyən. taymaz₁₁. dayimi. aralıqsız. arasız. dəğişməz. yanlavsuz₁₁. sübatla. durmadan. taymazdan₁₁. dayima. kəsintisiz. taymay₁₁. dayima. hər zaman. tıqsısıvuq. yaxınan. sızlanan. toqtavsuz₁₁. durmadan. üzməy₁₁. mütəmadiyən. toqtamazdan₁₁. toqtamay₁₁. durmadan.

təvamlıq tükürlük₁₁. silsilə.

tevan₁₁ qamçı. qamçı yapımında kullanılan dəri.
-tevan eşmək: dəridən qamçı örmək.

tevanası devanası. qoyra₁₁. sırıq kimi uzun boylu.

təvə -dəvə burunluğu: burunduruq₁₁.

tever dever₁₁. şamanizm dönəmində qaraçaylıların taptığı bir put.

tevet₁₁ devet. bax > dəbət.

tevir devir. avuq₁₁. axuq. zaman.

tevirmə sapalav₁₁. parçalama. altüst etmə.

tevirmək devirmək. yıxmaq. qapışdırmaq. qapışdırmaq₁₁. əzmək. ağdarmaq. avdarmaq. avdurmaq₁₁. ağdurmaq. qantarmaq₁₁. boşaltmaq. tökmək. qampaytmaq₁₁. yıxmaq. çonqqaytmaq. yıxmaq. öldürmək. çöməltmək₁₁. yıxmaq. dılqəm edmək. çevirmək. döndürmək. qanqqaytmaq₁₁. yıxmaq. qantarmaq₁₁. boşaltmaq. tökmək. taydırmaq₁₁. alaşağı etmək. tompaytmaq₁₁. yıxmaq. alabora etmək. tökmək. qantarmaq₁₁. boşaltmaq. töngərətmək₁₁. yuvarlamaq. tumalamaq₁₁. yıxmaq. sapalamaq₁₁. parçalaçaq. dağıtmaq. altüst etmək.

tevrə dövrə. dövrə. töqərək₁₁. çevrə. ətraf. -töqərək aylanmaq: dövrəsinə dolaşmaq.