Arin qaraçay balkar -azərbaycan türkcəSİ SÖZLÜk bey hadi TƏBRİZ 2006 a 1

-yanqur toqtamay yavadı: yağmur durmadan yağir.

toqtamazdan₁₁ toqtamay₁₁. dəvamlı. mütəmadiyən.
-ol toqtamazdan söləşədi: o dəvamlı qonuşur.

toqtaq toxtaq. aramqah. şıyaq₁₁.

toqtaş rizayət. xoşnudlıq.

toqtaş₁₁ durma. dinləmə. iqamət.
-toqtaş yer: dinləmə yeri. qonaqlama yeri.

toqtaşmaq₁₁ 1. düzənləmək. tərtiblənmək. 2. anlaşmaq. uzlaşmaq.
-ol sözdə toqtaşdıq: o sözdə uzlaştıq.

toqtaştırmaq₁₁ 1. yerləştirmək. düzənləmək. orqanizə etmək. sağlamaq.

toqtatmaq₁₁ durdurmaq. kəsmək.

toqtavsuz₁₁ dəvamlı. durmadan.

toqtun₁₁ doqt un. quzey.

toqtur₁₁ əsgi qaraçay-malqar΄da turtların, avçıların tanrısı.

töqüdəmliq₁₁ zənginlik. varlılıq. maddi güc.

töqüdüm₁₁ bolluq. bərəkət. dinəc. fərax.

töqük tökük. alaşaq. yıxıq.

töqülmək tökülmək. alaşaqmaq. yıxılmaq.

toqum doğum. qozlay.

toqun₁₁ girdə. təkərlək.
-toqun təmir: təkərlək çəmbəri.

toqunmaq₁₁ sevgiylə baxmaq.

toqura₁₁ doqura. şiş. şişlik.
-doqura qöz: iri göz.

toqura₁₁ tobbu₁₁. dobbu. ur. vur. şiş.

toqurmaq doğurmaq. qozlamaq₁₁. yumurtlamaq.

toquzaq₁₁ toxuzuncu.

tör₁₁ baş kövşə. evin sıylı e’tibarlı kövşəsi.
-törümdən görüm yuvuq: baş kövşəmədən məzarım daha yaxın.
-bir ayaqı törde, bir ayaqı gorda: bir ayağı çuxurda, çox yaşlı.

tor₁₁ torat₁₁. 1. doru at rəngi. 2. av₁₁. ağ. pərdə.

torat₁₁ doru at.

torba qanar₁₁. çuval. torsuq₁₁. qırtqa. qızan. heybə. qabçıq₁₁. çanta. heybə. torsuq₁₁.
-dəri çuval, torba: qissə. kissə. qıssa₁₁.
-torbası sidik: qovuq₁₁. məsana.

torbasın dorbasın. sapan.

torbun dorbun. mağara.

torbunqul dorbunqul. sığırcıq. çəkirgə quşu.

torbusuz dorbusuz₁₁. sapan.

tordan dordan₁₁. qursaq.
-daş dordan: qursaq. daşlıq.

tördən₁₁ dördən. qursaq.
-dördənini turquzmaq: kəndinə çox güvənmək.

torduq dorduq₁₁. qısa, şişman qadın.

torduqlanmaq dorduqlanmaq₁₁. kibirmək. qabarmaq. çalım satmaq.

törə₁₁ 1. məhkəmə. 2. qanun.
-biy törə: bəy məhkəməsi: ali törə: əsgi qaraçay-malqar΄da pirəns souyndan gələnlərin məhkəməsi.
-el törə: xalq məhkəməsi.
-el törə₁₁: xalq məhkəməsi.
-ullu törə: böyük xalq məhkəməsi.
3. durum.
-alayqa barqan törəng bolsa bizqə da tübərsə: oraya getmə durumun olursa bizə də uğrasın.
4. məhkəmə.

törəçi₁₁ hakim.

törələmək₁₁ 1. yarqılamaq. hükm vermək. 2. görüşmək. müzakirə etmək.

törəmək üyrəmək₁₁. ürəmək. çoğalçaq.

torlasın dorlasın. daş daşımaq üçün yapılmış araç.

törlük urluq₁₁. toxum.

tormusqul dormusqul₁₁. süpəh. qısa qayıştan yapılan bir iplə daş atmaya yarayan sapan.
-dormusqul atışmaq: sapanla daş atma yarışı yapmaq.

tornavıq burquc.

torqay₁₁ çayır quşu.

torqun₁₁ dorqun₁₁ 1. quvvətli. güclü. sağlam. 2. mağara.

torsıman₁₁ doruya yaxın rəng.

torsuq₁₁ torba. heybə.

torsuq₁₁ torba₁₁. qabçıq₁₁. çanta. heybə.

torsuqmaq₁₁ 1. qızmaq. öfgələnmək. hırslanmaq. 2. inad etmək. ayaq dirəmək.

torsuqmaq₁₁ ayaq dirəmək. inad etmək.

tört dönmək girpildəmək₁₁. qoşuşmaq.

tört₁₁ dört.
-tört yiqirmi: səksən.

törtəv₁₁ dörtlük. dört kişi.

törtəvlən dört kişi.

törtgül₁₁ dört kövşə. dörtgən.

törtgülləmək₁₁ dört nala qoşturmaq.

törtləmək₁₁ dördə bölmək.

törtlü₁₁ dört yaşında.

tortu bara. qazmaq. qazanın dibindəki kirəç. qulmu₁₁. bozanın dibinə çökən qoyu bölümü.

toru doru. lobu. baqla türü göylər.
-doru at rəngi. tor₁₁. -doru at: torat₁₁.
-qan toru: parlaq doru rəng.
-toru ayqır: kiçik ayı ulduzlandıran biri.

torun tuvduq₁₁. doğduq.

toruq doruq. cıqıray₁₁. təpə. töppə₁₁. təpə. zirvə. martın igirmibir otuzbir arasında doğanların ayı.

töş₁₁ döş. 1. məmə. damır. göğüs. 2. örs. 3. yamac. təpə. dağ.
-töş qanqa: göğüş qəfəsi.
-çalqı töş: tırpanın üzərinə qonularaq çəkiclə vurmaq suratiylə ağzının kəsginləştirildiği örs.
-töş ağac: örsü üzərinə qonulduğu kötüğ.

tos₁₁ dos. dost. tuş. 1. sevgili. 2. oynaş. metres.
-tos qatın: oynaş. metres.

tosan₁₁ doqsan.

tosdoğru dosdoğru. burmadan. burdurmay₁₁. çevirmədən.

töşə möşə₁₁ döşək möşək. yataq.

töşək₁₁
-cabaqı töşək: yün döşək.
-quş töşək: quş tükü ilə doldurlmuş döşək.
-salam töşək: saman dolu döşək.
-töşək bolmaq: ağır xəsdə olmaq.
-töşəkə tüşmək: xəstələnmək.

töşəlmək₁₁ döşənmək. 1. yatmaq. 2. yıxılmaq. yerə sərilmək. 3. vurulmaq.

töşəmək₁₁ döşəmək. 1. yeməği tıqıştıraraq yemək. 2. yatırmaq. yıxmaq. 3. vurmaq.

töşləmə₁₁ meyilli.

töşləmək₁₁ vurmaq.
-çalqını töşləmək: tırpanı örs üzərində çəkiclə vuraraq kəsginləştirmək.

töşlü₁₁ iri göğüslü.

tosluq dosluq. dostluq. barış. -tosqaytqan bolmaq₁₁: dost olmaq.

tost olmaq bir qoş bolmaq. arxadaş olmaq.

tost olmaq şoqaylanmaq₁₁. toqaylanmaq.

tost dost. tos₁₁. dos. tuş. cöngər₁₁. yöngər. arxadaş. şaqıray₁₁. çaqray. tanıtıq. oynaş. metres. cıqıra₁₁. səmimi. şoq₁₁. toq. arxadaş. nökər₁₁. tataq₁₁. yoldaş.
-dost saymaq: cöngərsinmək₁₁. arxadaş qəbul etmək.

tostluq cıqırallıq₁₁. səmimiyət. şaqıraylıq₁₁. çaqraylıq. tanışlıq. şoqaylıq₁₁. toqaylıq. şoqluq₁₁. toqluq. barış. tataqlıq₁₁. arxadaşlıq. -dostluq qurmaq: özəngiləşmək₁₁. görüşmək. ortaq iş yürütmək. -tostluq qurmaq: tataqlaşmaq₁₁. arxadaş olmaq.

tosun buqaçar₁₁. gənc buğa.

tot₁₁ tut. 1. toz. 2. pas.
-tot basmaq₁₁: tot bolmaq₁₁: tot kəsmək₁₁: paslanmaq.
-tot tırmı tartqan₁₁: paslı. paslanmış.
-totun açmaq₁₁: pasını arıtmaq.
-tot qondurmaq: toz qondurmamaq.
-tot qaqdırmaq: toz qondurmamaq.

totaq -dodaq bükmək. yüz əkşitmək: ərinlərin qıysıqına bardırmaq.
-əğri dodaqlı: tartıgərin₁₁.

tötən₁₁ dərələrdə yetişən sıx dalları olan bir bitgi, kəndir. qabuğundan ip yapılır.

totlanmaq₁₁ tozlanmaq. paslanmaq. pas tutmaq.

totuq₁₁ heybə.

totur qaraçay-malqarda yaz aylarının adı. neysanın birlə on arası günlər.
-toturnu alayı₁₁: mart ayı.
-toturnu artayı₁₁: neysan ayı.

totürək₁₁ tozürək. pasürək. səmimi olmayan. iki yüzlü. riyakar.

tov tov₁₁ dov-dov. çənəsi düşük. qeveze.

tövmək dövmək. sopaqlamaq₁₁. sopuldatmaq₁₁. dayaq atmaq. vurmaq. tablamaq₁₁. ursalamaq. topullamaq₁₁. dayaq atmaq. uvadıq etdmək. ovaduq edmək. azarlamaq. sopalamaq₁₁. vurmaq. topalamaq₁₁. toparlamaq. tumalamaq₁₁. vurmaq. pataqlamaq. qırqıncamaq₁₁. pataqlamaq.

tövmək qırqıncamaq₁₁. pataqlamaq.

tövr dövr. gözət₁₁. devriyə.

tövrə devrə. töqərək₁₁. çevrə. ətraf. -töqərək aylanmaq: dövrəsinə dolaşmaq.

tövülmək dövülmək. tumalanmaq₁₁. taynaq sınamaq₁₁. dayaq yemək.

tövülmək tükülmək₁₁.

tövüş sarmaşüv₁₁. sarmaş₁₁. savaş. mücadilə. maharibə. qavqa. tüküş₁₁.

tövüşmək dövüşmək. tayaqlaşmaq. qavqa etmək. cırtışmaq₁₁. yırtışmaq₁₁. dalaşmaq. sarmaşmaq₁₁. mücadilə etmək. qavqa etmək. savaşmaq. vuruşmaq. qaqışmaq₁₁. vuruşmaq. tüküşmək₁₁.

tövüştürmək dövüştürmək. qaqışdırmaq₁₁. vuruşturmaq. birbirinə çarpmaq. tüküşdürmək₁₁.

toxan işarə. im.

toxana₁₁ 1. qonaq. böyük ev. 2. saray. 3. tövlə. 4. avlu. 5. taxt.

toxda # təbin.

toxum urluq₁₁. törlük.

toxumaq soqmaq₁₁. – nə soxursan. – soxa soxa: toxuya toxuya.

toxunaqlı iləşüv₁₁. ilişmiş. duyqulu.

toxundurmaq titirmək₁₁.

toxunmaq qatılmaq₁₁. dəğmək. tıqılın qozqamaq₁₁. ağrına getmək. qəlbi qırılmaq.

toy toy quşu. şölən. düğün. əğləncə.
-xanaqan toy: yeni doğan cocuq beşiğə yatırılırkən düzənlənən şölən.
-toy quşu: quğu. tudaq₁₁. tuvadaq₁₁. duvadaq. dudaq.
-toy edmək: əğləncə, şölən düzənləmək.

toymaq doymaq. qanmaq₁₁. toqaymaq₁₁.

toyqar qərgə çıpçıq. çayır quşu.

toysum₁₁ yiyəcək. doyumluq.

toyum₁₁ toqluq.

toyumlu₁₁ gözütoq.

toyumluq toysum₁₁. yiyəcək.

toyumsuz₁₁ acgöz.

toyun₁₁ doyun. gözəl. iyi. netəli.

toyundurmaq₁₁ doyurmaq.

toyunmaq₁₁ doymaq.

toyunsuz₁₁ doyunsuz. işə yaramaz. qusurlu.

toyurmaq doyurmaq. qandırmaq₁₁.

toyurmaq toqaytmaq₁₁.

toz buqu₁₁. pura₁₁. çürük. pozuk. qırıntı. qayın ağacının qabuğu. ağağaç qabuğu. qapçüq₁₁. çöp. kiçik çöp parçası. pulma.

tozalan tartqıc₁₁. dartqıc₁₁.

tozlanmaq totlanmaq₁₁.

tozmaq₁₁ 1. yıpranmaq. aşınmaq. 2. zayıflamaq. cılızlaşmaq. -azıb tozmaq: zayıflamaq.

tözmək bel qatdırmaq₁₁. səbr göstərmək. cıdamaq₁₁. dayanmaq. səbretmək. qatdırmaq₁₁. dayanmaq. səbretmək. qeçinmək₁₁. dayanmaq. dayanamaq. səbretmək.

tozqan₁₁ ayın buluttan çıxamadığı zamanı.

tözülməz geçimsiz. dayanılmaz. zəhmətli.

tözüm cıdam₁₁. sərin. səbir. dayanıq. səbir. dayanğlıq.
-tözümü çəqindən çıxmaq: səbri daşmaq.

tözümlü cıdamlı₁₁. sərin. səbirli.

tözümlü₁₁ 1. səbirli. 2. dayanıqlı.

tözümsüz₁₁ 1. səbirsiz. çıdavsuz₁₁. daynaqsız.

tozuramaq₁₁ 1. dağılmaq. qarışmaq. 2. əsgimək. xərablaşmaq.

tozuraqan₁₁ əsgi. virana. xərab. dağınıq. qarışıq.

tozuratmaq₁₁ qarıştırmaq. dağıtmaq.

tozürək totürək₁₁. pasürək. səmimi olmayan. iki yüzlü. riyakar.

tözürlü qarça₁₁ şaman törənlərində kullanılan ağactan bir kukla.

tözür-tubay₁₁ yaba.

tözüşmək dözüşmək. tablaşmaq₁₁.

tozutmaq buqulatmaq₁₁. tozu dumana qatmaq.

tüb₁₁ 1. alt. dib.
-başı tübünə aylanmaq: altüst olmaq.
-tüb baş₁₁: cehiz.
-tüb bolmaq: məhvolmaq.
-tüb yığmaq: ölənin ardından malına mülkünə yiyə olmaq.
-tüb edmək: dibləmək. yox edmək.
-tüb qona: təməl.
-tüb qobusta: tarla şalqamı.
-tüb soğan: soğanın göy bölümü.
-tübqə salmaq: yenmək.
-tübündən girib başından çıqmaq: atdan girib üstən çıxmaq. qandırmaq.
-tübünə yılı suv iymək: gözəl sözlərlə qandırmaq.
2. sır. gizli. məhrəm.
-tüb bermək: sır vermək. ifşa etmək.
-tüb bil: soruşturub öğrənmək.
-tüb bermək, tapdırmaq: əlinə qoz vermək. sırrını ələ vermək.
-tüb bilmək, tapmaq₁₁: sırrını öğrənmək.
-tüb izləmək: ağız aramaq.
-tübün açmaq: içyüzünü ortaya çıxarmaq.

tuban₁₁ 1. duman. sis. 2. toz pərdəsi.
-yanqur tuban: yağmur bulutu.
-çardaq tuban: dərələri qaplayan bulut.
-qözqə tuban ürmək: göz boyamaq.
-özən tuban: dərələri qaplayan yoğun bulut.
-tuban yavum: əğik çisələmə.
-tuban etmək: sislə qaplanmaq.
-tubanqa iymək: qandırmaq. aldatmaq.
-tubanqa ürgən itça: gərəksiz yerə gəvəzəlik edən.
-tubanın bardırmaq: dövüp pisn çıxarmaq.

tubanlamaq₁₁ sis qaplamaq. duman çıxartmaq.

tübəgən -köp tübəgən: sıx rastlanılan.

tübələq₁₁ təməlli.

tübəmək₁₁ 1. rastlanmaq. 2. uğramaq. qavuşmaq.

tübəş₁₁ rastlaşmaq

tübəşmək₁₁ rastlaşmaq. qarşılaşmaq.
-tübəşə turmaq: dəvamlı görüşmək.

tübətmək₁₁ rastlatmaq. rastgətirmək.

tübəy₁₁ 1. oğlad. yavru. ikiz cocuqlar. 2. it yavrusu.

tübgüc₁₁ kötüğ.

tüblü-başlı₁₁ dibli üstlü. atlı üstlü.

tübsüz çələk₁₁ dediqoducu.

tubul₁₁ gənc.
-tubul yaş: gənc dəliqanlı.
-tubul qız: gənc qız.

tubulçə₁₁ qadın şaman.

tubuluqoç bol₁₁ dubuluqoç bol həmən yayılmaq. hərkəs tərəfindən duyulmaq.

tubur₁₁ dubur. pürüzlü.

tuç₁₁ tunç.

tüçar olmaq öqsümək₁₁. acı çəkmək. iztirab çəkmək.

tucur₁₁ tujur₁₁. böğürtlən.

tudaq₁₁ dudaq. toy quşu. quğu.

tügəl₁₁ 1. hələ. daxi. 2.
-mən tügəl üyqə girqınçi izimdən yetdi: mən hələ evə girmədən arxamdan yetişti.

tügəlmək₁₁ tükənmək. bitmək.

tügər₁₁ düqər. barmaqlıq. qəfəs. ocağın bacasına qoyulan, çubuqtan örülüb çamurla sıvanmış barmaqlıq. qəfəs. qızağın qayan iki tabanını birbirinə bağlayan parça. məxzən. ambar. qazan. doğar. doğu.

tügər₁₁ düqər. qafqasya da osetya bölgəsi.

tügərəy₁₁ dügerəy. başın üst bölümü. təpə.

tügərliq₁₁ dügerliq. barmaqlığ. qəfəslik. bacaya qoyulan. çubuqtan örülüb çamurla sıvanmış qəfəs.

tügərliq₁₁ dügerliq. sundurma. çardaq.

tügərqit dügerqit. qızağın iki qayan parçasını birbirinə tutturan ək.

tüği tük₁₁. darı.

tüğüm çiq₁₁. həlqə. ilmək. ilgi₁₁. ilgəc. -tüğüm düğüm: toqalaş₁₁. tomalaş.

tüğümlənmək tükülmək₁₁. bağlanmaq.

tüğün düğün. boqur₁₁. üyləngənlik₁₁.

tujur₁₁ tujur₁₁. böğürtlən.

tük₁₁ düği. darı.
-tük bürtüq: dügi dənəsi.
-sərt tük: qıl₁₁.

tükəndirmək₁₁ əsgetmək. yıpratmaq.

tükənmək sərilmək₁₁. çox yorulmaq. tavusulmaq₁₁. bitmək. tügəlmək₁₁. bitmək.

tükətmək böqsərtmək₁₁. azaltmaq. əksiltmək. tavusmaq₁₁. bitirmək. tındırmaq₁₁. tindirmək. bitirmək. həlletmək. bəcərmək.

tükkimi cürüq₁₁. yürük. canlı. əğik. türkən. sıxıntısız.

tüklü cubu₁₁. yubu. qıllı.

tükmək₁₁ bağlamaq.
-qaş baş tükmək: üz asmaq. somurtmaq. qaşlarını çatmaq.

tükmək₁₁ dövmək.

tükrəmək₁₁ iğnələmək. taxmaq.

tükrəvüç₁₁ iğnə. çəngəlli iğnə.

tükül₁₁ dəğil.

tükülmək₁₁ düğümlənmək. bağlanmaq. dövülmək.

tükümçək₁₁ 1. düğüm. 2. paket.

tükümmək₁₁ bağırsaq düğümlənməsi. bağırsaq düğümlənmüsi.

tükürlük₁₁ dəvamlıq. dəğişməzlik. silsilə.

tükürqam₁₁ şaman. büyücü.

tüküş₁₁ dövüş.
-tüküş açmaq: dövüş başlatmaq.
-tüküş bolmaq: qavqa etmək.

tüküşdürmək₁₁ dövüştürmək.

tüküşmək₁₁ dövüşmək.

tüküşüvçü₁₁ qacqacı. gürültücü.

tul tuban₁₁ sayısız. bir sürü.

tul dul. başsız.
-tul qadın: dul qadın.
-tul kişi: dul ərkək.

tül₁₁ dəğil.

tülkü₁₁
-tülkünün tabu ismi: tavulçu₁₁.
-qara tülkü: dinəc, zənginliği qorumaq üçün büyü.
-tülkü quyruq: yabanı darı.
-tülkünün quyruqu: kurnaz. hiləkar. kötü niyyətli.
-tülkü, yetdi börünü aldar: tiqi yedi qurdu qandırır.

tülkülənmək₁₁ kopeyoğluluq edmək. zirəklənmək. kurnazlıq etmək.

tülkülük₁₁ kopeyoğluluq. kurnazlıq.

tülküquyruq₁₁ uzun quyruqlu qoyun cinsi.

tulpar₁₁ 1. yiğit. cəsur. qəhrəman. 2. əfsanavi uçan at. iyi cins at.

tülü ütük.

tulu₁₁ təpə gəmiği. bınqıldaq.

tuluğ qıştı. şişman.

tülük qırna₁₁. tükləri tökülmüş.

tulum qıbıt₁₁. -tulum peyniri: qıbıt bışlaq. -tulumun alt tərəfində iplə sıxılan dəlik: buçqaq₁₁.

tuluq₁₁ tulum.
-tuluq edmək: dövmək. dayaq atmaq.
-tuluk kimi bolmaq: şişmək.
-tuluk tavuş etdirmaq: dövmək.

tüm qısır₁₁. tək parça.

tum₁₁ tün.
-tum qaramaq: qapqara. simsiyah.

tuma₁₁ 1. pirənslərlə soylular arasındaki təbəqə. 2. qoyu rəng. 3. miliz. qarışıq.

tumada₁₁ dumada. altın, gümüş üzərinə yapılan yazılı bəzəkli işləmə.
-dumada qəmə: bir qafqas qəməsı türü.

tumadılan₁₁ dumadılan. iki inəği birdən əmən buzağı.

tumalamaq₁₁ 1. vurmaq. dövmək. pataqlamaq. 2. devirmək. yıxmaq. 3. gömmək. 4. doldurmaq.

tumalanmaq₁₁ 1. dövülmək. 2. devrilmək. yıxılmaq. 3. gömülmək.