Valyuta kursi – bu bir mamlakat pul birligining boshqa
mamlakatlar pul birligida yoki xalqaro valyuta birliklarda ifodalangan
bahosidir. Tashqi valyuta kursi almashuv qatnashchilari uchun valyuta
bozoridagi talab va taklif nisbati orqali aniqlanadigan bir valyutani
boshqasiga qayta hisoblash koeffitsiyentidir. Qonuniy normalarga asosan va amaliyot jarayonlarida birjada chet
el valyutasining kursini, qimmatli qog’ozlar kursini, yoxud tovarlar
bahosini o’rnatilishi yoki qisqacha qilib aytganda valyuta kursini
o’rnatish kotirovkalash deb ataladi.
Jahon amaliyotida kotirovkalashning 2 xil usuli mavjud:
1) to’g’ri kotirovkalash. Agar xorijiy valyuta birligining bahosi
milliy valyutada ko’rsatilsa, ya‘ni xorijiy valyutaning bir birligiga to’g’ri
keladigan milliy valyuta miqdori ko’rsatilsa - bu to’g’ri kotirovkalash
deb ataladi. Masalan, 2023-yilning 13-iyunida 1 AQSh dollariga
nisbatan o’zbek so’mining kursi 11 420,0 so’mni, 1 Rossiya rubliga nisbatan132,0 so’mni tashkil etdi. Bu to’g’ri kotirovka bo’lib bunday kotirovkalash hozirgi vaqtda jahondagi ko’pchilik mamlakatlarda qo’llanilib kelinmoqda.
2) egri (teskari) kotirovkalash. Bunda bir birlik milliy valyutaning xorijiy valyutalardagi miqdori o’rnatiladi, ya‘ni bir birlik milliy
valyutaning xorijiy valyutadagi bahosi ko’rsatiladi.
Agarda ikki valyuta o’rtasidagi nisbat qandaydir uchinchi valyutaga
nisbatan olingan kurslarida aniqlansa, bunday nisbatni «kross-kurs» deb
ataladi.
«Spot-kurs» bu naqd (kassa) bitimlarining kursidir. Spot-kurs - bu
bir mamlakat pul birligining shartnoma tuzilgan vaqtda o’rnatilgan baho
bo’yicha boshqa mamlakatlar pul birliklarida ifodalangan bahosidir.
«Forvard» kurs – bu muddatli valyuta bitimlarining kursidir.
Forvard kursi kelajakda valyutani aniq bir kunga yetkazib berish
sharti bilan sotilish va xarid qilish bahosini o’zida ifoda etadi.
Banklar valyuta operatsiyalarini amalga oshirishda valyutani sotish
va sotib olish kursini o’rnatadi. Bu kurslar sotuvchining kursi va xaridorning kursi deb ataladi.
