Asr oshgan asarlar

1M a ' n o s i: Agar u sherozlik turk go'zali ko‘nglimni olsa, uning birgina qora 
xoli uchun Samarqand va Buxoroni bag‘ishlar edim.
2 Bobongiz.
122

---

turdi, eshikka chiqarkan, bir zum to'xtab, dedi: 
«Mirzoyi Kichikdan sizni men so‘rab olurmen».
— 
Taxtingiz oyog‘i ostida xizmat qilmoq bilan 
emas, balki oddiy navkaringiz bo‘lmoq bilan ham faxr- 
lanurmen, — dedi Majididdin.
Ular kirganlarida, bazm juda qizigan edi. 
Podshohning orqasidan g‘urur bilan kirgan Majidid­
din awalgi o‘miga o‘ltirdi. Barloslar, bir ko‘p beklar, 
mansabdorlar bir-birlariga ma’nodor imo bilan 
qarashib olishdi. Bazm va ziyofat tongga qadar davom 
etdi. Majididdin uyqusizlikdan va maydan qisilgan 
ko‘zlarini uqalab, horg'in odim bosib, uyga qaytarkan, 
jomening yuksak minoralaridan muazzinning ovozi 
yangradi. Darvozai mulkka boruvchi katta yo‘lda dar- 
vozadan ilk kirgan dehqonlar, bog‘bonlar otlarga, 
eshaklarga ortilgan yoki boshlariga qo‘yilgan katta 
savatlardagi uzum va boshqa mevalar bilan bozorga 
ildam jo ‘nardilar.
Majididdin uyga kelib, hali yuz betini yuvmagan 
xotinini mehmonxonaga chaqirdi, podshohning 
haramiga bukun uzatiladigan Dildomi yuvintirib- 
tarantirib, eng asil kiyimlar kiydirib, oltin-kumush 
bezaklar taqdirishni buyurdi-da, chala yechinib, yota 
qoldi. Choshgoh vaqtida uni xushxabar uyg'otdi: 
Majididdin oliy farmon bilan parvonachi tayin etilgan 
edi.
To‘qqizinchi bob
I
Ko‘pdan kutilgan qor to‘rt enlik yog‘ib, uncha qat- 
tiq bo‘lmagan izg‘irin orqasida ikki kundan buyon 
erinmasdan daraxtlami, tomlami oqartirgan edi. Ko‘- 
chalaming balchig'i qatqaloqlangan. Bolalar, qarg‘alar 
tansiq qomi g‘animat büib, sho'xlik qilib o‘ynaydilar. 
Kattalar o‘z do‘stlariga, yaqin tanishlariga, xesh- 
aqrabolariga qorxat yozib, o‘ziga xos nash’a-zavq 
bag‘ishlovchi qishki ziyofatlarga yura boshlaganlar.
Navoiy qorxat yozib, unda qishning shoirona tasvi-
123

---

rini, qish manzarasi orqasida ko'ngilga kelgan kechin- 
malami sho‘x, rangli uslub bilan bejab, bir do‘stiga, 
qish hangomasi sifatida yuborgan edi.
Tuzulgay yor ila bazmi visoli,
Vale ag'yordin' ul bo'lsa xoli.
Soqiyo, day2 shiddatidan aqlu hush betob erur,
Chorasi jomi bullurirt ichra la ’li nob3 erur.
Xusho bazm aro o ‘tu, may bo ‘Isa day,
May andoqki o ‘tu, o ‘t andoqki may.
Serzavq, oqsuyak Hirot bu oltin misralarda ifo- 
dalangan ruh va kayf bilan yashamoqda edi.
Qorxat munosabati ila do‘sti uni bugun ziyofatga 
chaqirgan, lekin u ishga berilib, o‘t va may kabi 
qizg‘in, nash’ali bo‘lishi kerak bo‘lgan ulfatchilikni 
ham unutdi. Shoir el-ulus ishidan qutulgan damlarda 
bekor o‘tirmas edi. Yo o‘qir, yo yozar, yo xattotlikda 
mashq qilar, yo musiqiyda yangi kuylar yaratishga uri- 
nar, hatto ba’zi vaqtlarda rasm solish fikrini buyoqlar 
ila ifodalash bilan mashg‘ul bo‘lar edi. Tafakkur, 
amal, harakat uning mangu hamrohlari edi. U «bir 
soatlik tafakkur bir yillik toatdan afzal» degan dastumi 
ko‘p vaqt takrorlashni sevardi.
Darichalari yopiq va jihozlari zavq ham ichki bir 
ohang bilan saranjom topgan xonaning o‘rtasida man- 
qal to‘la qip-qizil cho‘g‘ yolqinlanadi. Darichalarning 
tepasidagi rangli oynalarda qish quyoshi o‘ynaydi. 
Navoiy manqalga yaqin o‘tirib, kitob ustiga qo‘yilgan 
yengil, shaldiroq haftrang qog‘ozni tizzasida tutib, 
ijodga berildi.
Ijod dardini tug‘uliq dardi bilan qiyos etadilar. Ijod 
dardi — qalbning qa’rida uyg‘onib, butun vujudni 
larzaga solgan og‘riq Navoiy uchun eng shirin lazzat, 
ona allasi kabi yupantiruvchi, quyosh kabi hayot va 
quvonch bag‘ishlovchi bir kuch edi. Shuning uchun u