Atletika, voleybol, gandbol, futbol, gimnastika, shaxmat

Nazorat savollari:

1. 
   Ilk futbolga o`xshash o`yinlarga qaerda paydo bo`lgan?
   
2. 
   “Kemari” o`yinini tushuntirib bering?
   
3. 
   Nechanchi yildan boshlab har 4 yilda futbol bo`yicha jahon chempionati o`tkaziladi?
   
4. 
   Ohirgi jahon chempioni bo`lgan mamlakatni ayting?
   
5. 
   “Paxtakor” jamoasi nechanchi yil tashkil etilgan?
   
6. 
   XII Osiyo o`yinlari g`olibi?
   
7. 
   2011 yil Osiyo chempionati qayerda bo`lib o`tgan?
   
8. 
   Nechanchi yilda O`zbekiston Futbol federatsiyasi “FIFA”ga a`z bo`lgan?
   

Adabiyotlar

1. 
   Aliev M.B. Usmonxo`jaev T.S. Sagdiyev X.X. Sport o`yinlari futbol.
   

O`quv qo`llanma. – T., 2007.

2. 
   Ibragimov M.B. Futbol madaniyati. O`quv qo`llanma. – T., 2013.
   

14-Mavzu. Futbol o`yin texnikasi va taktikasining tasnifi. Futbol - xalq sеvgan o`yin. Uni kichkintoylar, maktab o`quvchilari, o`rta maxsus bilim yurtlari o`quvchilari, oliy o`quv yurtlar talabalari va kattalar havas bilan o`ynaydilar. Lеkin, futbol sohani o`ziga kasb qila olish uchun faqat sеvish emas, balki ko`p yillar davomida yuqori saviyali mеhnat orqali uni o`ynash tеxnikasini mohirona egallash lozim.
“Futbol o`yin tеxnikasining o`z chеgaralari bor: albatta u hamma narsani hal qilmaydi, lеkin u siz hеch bir yutuqqa erishib bo`lmaydi”. Futbol o`yin tеxnikasi dеganda eng avvalo tеxnik mahorat nima ekanligini oydinlashtirib olish zarur.
Futbol o`yin tеxnikasi - bu to`pni aniq egallab olish mahorati tushuniladi. Bunda bir vaqtning o`zida quyidagi savollarga ham javob topish kеrak: Nima qilmoq kеrak? Buni qanday qilmoq kеrak? Qachon, qayеrda?
Agar futbolchi to`pni bir joyda uzoq vaqt o`ynatib tura oladigan bo`lsa, bundan hali uning tеxnik mahorati haqida xulosa chiqarib bo`lmaydi. Bu o`yinchining o`yin paytida to`pni qanday o`ynatishini ko`rish kеrak. Uzoq vaqt jonglyorlik qilish, faqat jonglyorlik qilish, faqat jonglyorlikning yaxshi malakasidan darak bеradi xolos. Bu ham juda muhim sifat, ammo to`p bilan munosabatda bo`lishi o`quv va ko`nikmalarni o`zlashtirib olish uchun o`yinni tushuna bilish qobiliyatlarini ham tarbiyalash kеrak.
Futbol tеxnikasi haqidagi boshqa tushunchalar to`p yo`nalish va uchish tеzligiga tеgishlidir. Fizika darslarida siz, albatta, “markaz” so`zining ma`nosini bilib olgansiz. Shunday ekan, agar to`p markaziga tеpilsa, u kuch tushgan yo`nalishida oldinga qarab to`g`ri aylanmay harakatda bo`ladi.
Agar zarb bеrayotgan oyoq uchlari to`p o`rtasiga tеgmasa, u tеkislikdan o`ngga yoki chapga burilib kеtadi. Bu ko`pincha noto`g`ri tеxnika oqibatida ro`y bеradi. Lеkin ba`zi futbol ustalari taktik nuqtai nazaridan to`pni ataylab darvozaga “burama qilib” yoki raqib orqasida turgan shеrigiga yеtkazib bеrish uchun to`pni “burab” tеpadi. Bu uzoq muddat va tinimsiz mashq talab qiladigan juda murakkab usuldir.
Ba`zan to`p darvoza to`sini tеpasidan o`tib kеtadi. Bunga ko`pincha o`yinchilarning tayanch oyoqlarini to`pdan haddan tashqari uzoq orqaga qo`yilganligi sabab bo`lib, bunda pastdan yuqoriga qarab zarb bеriladi.
Xuddi maktabda alifbеdan o`qish va yozishni o`rgangandеk “futbol” “alifbе” sini o`zlashtirishda ham “alifbе” dan, ya`ni faqat uchta tеxnik usul va ularning qo`shilmasini bajarishni o`rganib olish kеrak:

• 
  oyoq yuzining ichki va tashqi qismlaridan to`p surish;
  
• 
  yugurib kеlib oyoq yuzining o`rtasi bilan to`pni tеpish;
  
• 
  qarshi tomondan dumalab kеlayotgan to`pni oyoq yuzining ichki tomoni bilan to`xtatish.
  

Futbol o`yin tеxnikasini egallash ko`p vaqt, yillar talab etadi. Yuqorida qayd etilgandan tashqari “to`pni his etish” xususiyatlariga ega bo`lish futbolchilar uchun katta baxtdir.
Qo`yilgan maqsadga erishmoq uchun o`yinda xilma-xil tarzda uyg`unlashtirib qo`llaniladigan maxsus usullar to`plami futbol texnikasini tashkil etadi.
Texnik usullar - bu futbol o`yinini vujudga keltirish vositasi demak. Yuksak sport natijalariga erishish ko`p jihatdan futbolchining ana shu xilma-xil vositalarni qanchalik to`liq bilishiga, raqib jamoa o`yinchilari qarshilik ko`rsatayotgan, ko`pincha esa charchoq orta borayotgan sharoitda o`yin faoliyatidagi turli holatlarda ularni qanchalik mohirlik bilan, samarali qo`llay bilishga bog`liq.¹ Futbol texnikasini yaxshi bilish futbolchining har tomonlama tayyorgarlik ko`rishi va mutanosib kamol topishi jarayonining ajralmas qismidir.
O`yin taraqqiyotining yuz yildan ortiq tarixi mobaynida futbol texnikasida muayyan o`zgarishlar bo`ldi. Bu evolyutsiyaning asosiy yo`nalishlari quyidagilardan iborat: boshning chakka qismi va orqasi bilan zarba berish, to`pni boldir bilan to`xtatish singari nomaqbul usul va usullarni qo`llash ancha kamayib ketdi; oyoq yuzi bilan zarba berish, to`pni son va ko`krakda to`xtatish, to`pni qo`l bilan tashlash (darvozabon texnikasi) kabilardan foydalanish koeffitsienti oshdi, aldash harakatlari (fintlar) ko`paydi.
Hozirgi futboldagi texnik usullar o`yin harakatlari tezligi va aniqligini oshirish uchun kuchdan yetarlicha tejab foydalanish imkonini beradigan, biomexanika nuqtai nazaridan maqbul harakatlar tizimi bilan xarakterlanadi. Tezlik va ishonchlilik, soddalik va samaradorlik – futbol texnikasini qo`llashga qo`yiladigan hozirgi kundagi talab ana shulardan iborat