Atletika, voleybol, gandbol, futbol, gimnastika, shaxmat

Nazorat savollari.

1. 
   Taktikaning asosiy vazifasini izohlab bering.
   
2. 
   Hujum taktikasi tasnifi.
   
3. 
   Pozitsion hujum nima?
   
4. 
   Hujum o`yini tizimlarini aytib o`ting.
   
5. 
   Alohida guruh, jamoa harakatlari to`g`risida tushuncha bering.
   
6. 
   Himoyada uchraydigan tizimlarni sanab o`ting.
   
7. 
   O`yinchilarni “zonali”hududiytizimda joylashtirib bering.
   
8. 
   Himoya taktikasi tasnifi.
   
9. 
   Himoya turlarini izohlab bering.
   
10. 
    Darvozabon o`yin taktikasi tasnifi.
    
11. 
    Qarshi hujum deganda nimani tushunasiz?Adabiyotlar
    

1.Pavlov Sh., Abduraxmanov F., Akromov J. “Gandbol” darslik. T, O‘zDJTI 2005 y.
2.Pavlov Sh.K., Azizova R.I. Gandbol. (BO‘SM va BO‘OSMlari uchun namunaviy dastur). T.: “Lider-PRESS” 2009 y 106 b.
13-Mavzu. Futbol o`yinining kelib chiqishi, qoidalari va tarixi.
XIX asr boshlarida futbol Angliyaning imtiyozli o`qish muassasalarida madaniyatlashtirildi. Bu esa nafaqat o`yinga bo`lgan munosabatni o`zgartirdi, balki, o`yinning o`zini ham o`zgartirishga muvaffaq bo`ldi. Birinchi futbol qoidalari ishlab chiqila boshlandi, lekin ular hozirgacha “erkin” va bir-biridan farq qiladigan tartib va qonunlar edi. Shu bilan birgalikda asosiy muammo shunda ediki, futbol o`yinida qo`l bilan o`ynashni ruxsat berish kerakmi yoki yo`qmi? Bundan tashqari, ko`plab mutaxassislar tomonidan yagona qoida ishlab chiqishga urinishlar bo`lgan. Misol uchun 1863-yil o`tkazilgan har xil maktab va klu blarning vakillari o`rtasidagi uchrashuvda, “futbol va regbi” namoyondalari majlisida “regbi” mutaxassislari (o`yinda qo`l bilan o`ynash mumkin) fikr bildirib, yig`ilishda kamchilikni tashkil etganliklari uchun majlisni tark etishgani natijasida, “Oyoq futboli” tarafdorlari futbol o`yinini tartibga soladigan birinchi qonun – qoidalarni ishlab chiqishgan.
Oxir-oqibat esa futbol va regbi o`yinlari sport turlarining ajralishi sodir bo`lgan.
1863-yil rasmiy ravishda zamonaviy futbol tug`ilgan yili hisoblanadi. Tarixda birinchi futbol klubi “Sheffild Yunayted” hisoblanib, u 1855-yilda tashkil etilgan (tuzilgan). XIX asrning 70-yillarida esa Angliya Futbol Assosiatsiyasi tarixda futbol bo`yicha birinchi rasmiy Assosiatsiya kubogi musobaqasi bo`lib o`tdi. Bu esa dunyodagi qadimiy umummilliy futbol turniri edi. Bu trofeyning birinchi sovrindori “Uanderers” klubi bo`ldi. 17 yildan so`ng proffessional futbol liga chempionati o`tkazila boshlandi. Birinchi chempion unvonini “Preston Nors Endi” klubi qo`lga kiritishadi. 1872-yil futbol bo`yicha birinchi xalqaro uchrashuv bo`lib o`tdi. Unda Angliya va Shotlandiya futbol terma jamoalari kurash olib bordi, uchrashuv 0:0 hisobida yakuniga yetgan. Qiziqarlisi shundaki, shotlandiyaliklarning terma jamoa vakillari nomidan chiqmay, balki, mamlakatning eski klubi – “Kuins Park” Angliya terma jamoasiga qarshi bo`lgan uchrashuvda qatnashgan. Shotlandiya Futbol Assosiatsiyasi esa bu o`yindan bir necha oydan keyin tashkil qilingan. Bunday Assosiatsiya Uelsda 1875-yilda tashkil topadi, 1880-yilda esa Irlandiyada tashkil etiladi.
Shundan so`ng juda yaqin vaqtda Angliyalik dengizchilar va savdo sotuvchilar harakati bilan futbol o`yini dunyoning barcha mamlakatlariga tarqala boshladi. Birinchi navbatda Yevropa va Lotin Amerikasi mamlakatlarida, asrning oxirigacha Daniya, Gollandiya, Chili, Argentina, Belgiya va boshqa davlatlarda futbol Assosiatsiyalari tashkil etila boshlanib, joylarda milliy birinchilik o`yinlari o`ynaldi.
1871 yilda Angliyada mamlakat Kubogining yo`nalishi tasdiqlandi. Bu kubok uchun hozirda ingliz futbol klublari kurash olib boradilar xalqaro miqyosdagi ilk futbol uchrashuvi Angliya va Shotlandiya jamoalari o`rtasida 1873 yilda bo`lib o`tdi. O`yinchilar soni 11 kishidan ortiq bo`lsa, ularning jamoadagi joylashishi hozirgidan boshqacharoq bo`lgan. Angliya jamoasida 7 ta o`yinchi hujumda, 1 tasi yarim himoyada bo`lgan, shuningdek, 2 ta himoyachi va 1 ta darvozabon bo`lgan. Shotlandiya jamoasi tarkibida esa 6 ta hujumchi, 2 ta yarim himoyachi bo`lgan edi.
XIX asming 80-yillarida futbol o`yini Yevropa qit`asidagi mamlakatlarga yoyila boshladi. 1875 yilda futbol Gollandiyaga, keyinroq esa Daniyaga kirib keldi. 1882 yildan boshlab Shveysariyada, 1890 yildan Chexiyada, 1897 yildan esa Rossiyada futbol o`ynay boshladilar.
1882 yilda xalqaro uyushmalar boshqarmasiga asos solindi. Nihoyat, 1904 yil 21 mayda Fransiya tashabbusiga ko`ra hozirda 210 dan ortiq davlatlar a`zo bo`lgan Xalqaro Futbol Uyushmasi - FIFA tashkil etildi. FIFA bilan bir qatorda 1954 yildan boshlab Yevropa Futbol ittifoqi - UEFA ham faoliyat ko`rsatadi.
1930 yildan boshlab har 4 yilda futbol bo`yicha jahon chempionati, 1958 yildan boshlab esa milliy terma jamoalar qatnashadigan Yevropa chempionatlari o`tkazilib kelinmoqda. 1900 yilda futbol olimpiya sport turiga aylandi, ammo rasmiy jihatdan u Olimpiya o`yinlari dasturiga 1908 yilda kiritilgan.
Osiyo futbol konfederatsiyasi (OFK) 1954 yili tuzilgan bo`lib, hozirgi vaqtda 47 dan ortiq mamlakatlarni birlashtiradi.
O`zbekiston futbol federatsiya 1994 yildan FIFA va OFKga a`zo bo`lgan, hozirda FIFA va OFK tomonidan o`tkaziladigan barcha rasmiy musobaqalarda qatnashib kelmoqda.
O`zbekistonda zamonaviy futbol o`tgan asrning boshlarida paydo bo`ldi va tezda mashhur o`yinga aylandi. Uning rivojlanish joylari Farg`ona, Toshkent, Andijon, Qo`qon va Samarqand edi.
Ilk bor futbolni Farg`ona shahrida o`ynaganlar. Xuddi shu yerda 1911 yilning oxirida birinchi futbol jamoasi tashkil topgan.
Farg`onada tuzilgan futbol jamoalari soni 1912 yil avgustida “Futbolchilar jamoasi”ga birlashishga yo`l berdi.
Bu yillardagi eng qiziqarli bosqich albatta Farg`ona, Toshkent, Andijon, Samarqand futbolchilarining uchrashuvi bo`ldi. Toshkentga tashrif buyurgan ilk futbolchilar Samarqand futbolchilar to`garagi (SFT) a`zolari edi. 1913 yil 29 avgustida ular TOLS futbolchilari bilan uchrashuv o`tkazdilar. Yaxshi tayyorgarlik ko`rgan Toshkent jamoasi 5:0 hisobi bilan g`alaba qozondi.
1913 yil iyunida Andijonda “Andijon futbolchilar klubi” tasdiqlandi. Va, nihoyat, 1914 yil 25 mayda Toshkentda O`zbekistonning eng kuchli ikki jamoasining markaziy uchrashuvi bo`lib utdi. Bunda Toshkent va Farg`ona futbolchilari to`p surdilar. Toshkentliklar o`yinda 3:2 hisobida muvaffaqiyatga erishdilar. O`zbekistonda futbol rivojlanishining boshlang`ich davri haqida xulosa qilib shuni ham aytib o`tish joizki, futbol maydonlari va o`quv mashg`u lotlarining bo`lmaganiga qaramay, qisqa vaqt ichida Farg`ona, Toshkent, Qo`qon, Andijon va Samarqandda o`zbek futbolining rivojiga ulkan hissa qo`shgan iste`dodli futbolchilar paydo bo`ldi.
Shu yerda aytib o`tish lozimki, nafaqat Farg`ona, Toshkent va Samarqandda, balki O`zbekistonning boshqa shaharlarida ham futbolning muvaffaqiyat bilan tarqalishiga qaramay, uning rivojlanishi o`zi bo`larchilik bilan o`tayotgan edi. Jamoalarni o`rgatish tizimi yo`q edi, mashg`ulotlar o`ta sodda va vaqti-vaqti bilan o`tkazilardi. Hech bir shaharda futbol birinchiliklari tashkillashtirilmagandi, shuning uchun hatto o`ndan ortiq jamoalar mavjud bo`lgan Toshkent shahrida ham bironta rasmiy musobaqa o`tkazilmagan edi.

1920. 
      yildan boshlab futbol respublikamizning chekka qishloq va mahallalariga kirib borib, mashhur o`yinga aylandi. Yoshlar, talabalar, ishchi va dehqonlar futbolga talpina boshladilar.
      
1921. 
      yil Moskva va Toshkent futbolchilarining ilk uchrashuvi o`tkazilgani bilan ahamiyatga loyiqdir. 1925 yilda mamlakat Jismoniy tarbiya kengashi tomonidan ommaviy jismoniy tadbirlarning taqvimi tuzildi. O`zbekistonda futbolni tashkillashtirish bir oz tartibliroq tizimga ega bo`ldi.
      

Shunday qilib, Toshkent birinchiligi 3 toifa bo`yicha o`tkazildi va unda 28 jamoa ishtirok etdi. 1927 yilda o`zbek sportchilarini tayyorlashda muhim. bosqich bo`lgan I Umumo`zbek Spartakiadasi o`tkazildi.
Spartakiada finalida doimiy raqib bo`lib qolgan Toshkent va Farg`ona jamoalari uchrashdilar. Ikkala tarkibda ham O`zbekiston terma jamoa a`zolari chiqish qildilar.
Katta qiyinchiliklar bilan 2-taymda toshkentliklar hal qiluvchi golni urdilar va 2:1 hisobi bilan g`alaba qozondilar.
1928 yil Moskvada bo`lib o`tgan xalqaro spartakiadada qatnashish O`zbekiston futbolchilari uchun nihoyatda jiddiy imtihon bo`ldi.
Futbol bo`yicha spartakiada birinchiligi uchun 22 jamoa kurash olib bordi, ular qatorida Angliya, Germaniya, Avstraliya, Shveysariya va Finlyandiyaning ishchi klublardan iborat terma jamoalari ham bor edi.
Shveysariya va O`zbekiston jamoalarining uchrashuvi futbol ishqibozlarida katta qiziqishga sazovor bo`ldi. O`zbek futbolchilari bu o`yinda jamoaviy o`yin, chiroyli va chaqqon kombinatsiyalar namoyish etdilar. Ammo asosiy vaqt 3:3 hisobi bilan yakunlangani sababli, g`olibni aniqlash uchun qo`shimcha 30 daqiqa qo`shib berildi. So`nggi 15 daqiqa ichida O`zbekiston futbolchilari shveysariyaliklar qarshiligini yenga oldilar va 8:4 hisob bilan O`zbekiston futbolchilari g`alaba qozondilar.
Bir kundan so`ng esa qiyin kechgan o`yinda o`zbek futbolchilari Rossiya jamoasiga 1:2 hisobida g`alabani boy berdilar..
Keyingi yillarda o`rtoqlik o`yinlarini o`tkazish uchun O`zbekistonga Norvegiya, Germaniya, Finlyandiya, Moskva, Leningrad, Ukraina, Kavkaz orti mamlakatlaridan ko`plab kuchli futbol jamoalari keldi. Misol uchun, 1931 yil 4 oktabrda bo`lib o`tgan matchda Norvegiya terma jamoasiga qarshi O`zbekiston kasaba uyushmalari terma jamoasi chiqdi. Norvegiyaliklar texnikali futbol namoyish etib, 5:2 hisobida g`olib chiqdilar. Uch kundan so`ng skandinaviyalik mehmonlarga qarshi Toshkentning birinchi terma jamoasi maydonga tushdi. O`zbekistonliklar o`yinni yuqori tezlikda olib borib, 4:2 hisobida muvaffaqiyatga erishdilar. Norvegiyalik va o`zbekistonlik futbolchilarning uchinchi · uchrashuvi 2:2 hisobidagi durang bilan yakunlandi.
1932 yilda O`zbekistonga nemis futbolchilari tashrif buyurdilar. Bu jamoa ishchi sport klublarining eng yaxshi futbolchilaridan tuzilgan bo`lib, ulardan ko`pchiligi Germaniya chempionati ishtirokchilari edi. O`zbek futbolchilari bu bo`lajak o`yinga qattiq tayyorgarlik ko`rdilar va birinchi matchda 4:2 hisobidagi og`ir g`alabani qo`lga kiritdilar.
Birinchi uchrashuvdan so`ng nemis jamoasi sardori Lor shunday degan edi: “Toshkentliklar jipslashgan jamoa bo`la olishdek ajoyib xususiyatga ega va ular biz hech narsa bilan taqqoslay olmaydigan yuqori tezlikda o`ynadilar. Yuqori darajali jamoa bo`lish uchun O`zbekiston futbolchilarida barcha imkoniyatlar mavjuddir”. Takroriy uchrashuvda nemis futbolchilari bir oz ustunroq kelib, yuqori darajadagi taktik tayyorgarlikni namoyish etdilar va 3:1 hisobi bilan g`olib bo`ldilar.
Norvegiyalik, nemis, fin futbolchilari bilan o`tkazilgan o`yinlar O`zbekistondagi ilk xalqaro o`yinlar edi. Ular texnik va taktik tayyorgarlik borasida tajriba almashishga, o`yinning yangi-yangi tizimlari bilan tanishishga yordam berdi.
1934 yil O`zbekiston poytaxtida ilk O`rta Osiyo spartakiadasining ochilishi sharafiga bag`ishlab 36 ming nafar jismoniy tarbiya ixlosmandlari namoyishi bo`lib o`tdi. Bu namoyish O`rta Osiyo respublikalarida jismoniy tarbiya harakati o`sishining yorqin namunasi edi.
Futbol bo`yicha musobaqalar bir paytning o`zida uch stadionda bo`lib o`tdi, ulardan eng yirigi spartakiada ochilishi arafasida qurilgan 10 ming o`rinli “Spartak” stadioni edi. Bu O`rta Osiyo respublikalari orasida futbol birinchiligi tichun olib borilayotgan ilk o`yinlar edi. O`zbekiston futbolchilari o`z raqiblari bo`lmish Turkmanistonni 3:1, Tojikistonni 5:0, Qirg`izistonni 10:l hisobi bilan dog`da qoldirib, muvaffaqiyatli chiqish qildilar.

1934. 
      yil futbol jamoalarining kelgusidagi o`sishlari uchun muhim yil bo`ldi. Birgina Toshkentda kasaba uyushmalari birinchiligida 50 ta jamoa qatnashdi.
      
1935. 
      chi yillarning boshida bolalar va o`smirlar futboliga yanada ko`proq e`tibor berila boshlandi. Toshkentda o`smirlar o`rtasida futbol bo`yicha O`zbekiston birinchiligining ilk tanlovi bo`lib o`tdi. Bu tanlovda Toshkent, Samarqand, Farg`ona va Andijon terma jamoalari ishtirok etdilar. Poytaxtlik yosh futbolchilar g`alaba qozondilar;·
      
1936. 
      yil respublika shaharlaridagi futbol mavsumining bahori bilanochilishi ahamiyatga loyiq. Toshkentdagi musobaqa namoyishida 324 futbolchi ishtirok etdi. Ommaviy futbol keyingi rivojlanish bosqichiga o`tdi. Umumta`lim maktablari, texnikumlar, oliy o`quv yurtlari o`z birinchilik o`yinlarini o`tkazar, muntazam ravishda korxonalaming ichki musobaqalari tashkil etilar edi.
      

Shahar futbol bo`limi (seksiya) qaroriga binoan Toshkentda futbolga ixtisoslashgan birinchi bolalar va o`smirlar maktabi ochildi.
Bu yerda ko`pgina qobiliyatli yosh futbolchilar o`z mahoratlarini mukammallashtirar edilar. 1936 yili O`zbekiston birinchiligida 16 shahardan terma jamoalar ishtirok etdi. Bu o`yinlar katta qiziqish uyg`otib, ko`plab tomoshabinlami jalb qildi. Shiddatli o`yinlardan so`ng 1 va 2-o`rinlar Qo`qon hamda Toshkent terma jamoalariga nasib etdi.

1934. 
      yildan boshlab futbol musobaqalarida shahar terma jamoalarining match o`yinlari emas, balki O`zbekiston Kubogi va birinchiligi uchun klub jamoalar musobaqalari o`tkazila boshladi. O`sha yillardan buyon ko`pgina guruhlar, birinchiliklar va musobaqa qatnashchilari almashdi, musobaqa o`tkazish tamoyillari, baholash tizimi o`zgardi, ammo sportchilar mahoratining yangi taktik yo`nalishlarini aniqlaydigan chempionlik unvoni uchun kurash o`zgarmay qolaverdi.
      

1937 yil futbol mavsumining ahamiyatli hodisasi Sobiq ittifoq chempionati edi: 56 jamoa o`rtasidagi guruhlarda o`ynaldi. O`zbekiston sha`nini Toshkentning dinamochilari himoya qildilar. Ular futbol bo`yicha mamlakat chempionatida ishtirok etgan birinchi o`zbekistonlik jamoa edilar.
O`z o`yinlari bilan toshkentliklar sinalgan charm to`p ustalariga munosib raqib bo`la olishlarini isbotladilar. Ular Yevropaning “Spartak” jamoasini 5:0, Bakuning “Neftchi”sini 3:2, Dnepropetrovskning “Stal” jamoasini 2:1, Gorkiyning “Torpedo” jamoasini 1:0 hisobi bilan yutib, o`z maydonlarida chiroyli o`yinlar o`tkazdilar. Leningradda “Avangard” bilan 1: 1 hisobida yakunlangan durustgina o`yin ko`rsatdilar.
Ammo tajriba yetishmasligi sabab yuqori o`rinlarni egallay olmadilar, natijada bor yo`g`i 8-o`ringa erishdilar (4 ta g`alaba, 3 ta durang, 4 ta mag`lubiyat).
Sobiq Ittifoqning yetakchi sport jamiyati bo`lgan “Spartak” KSJ Markaziy Kengashi birinchiligida muvaffaqiyatli chiqish qildi. Saratovdagi dastlabki o`yinlarda ular o`z klubdoshlarini 11:1 hisobida tom ma`noda tor-mor etdilar, so`ng esa Qozonning “Spartak” jamoasi ustidan g`alaba qozondilar. Bu g`alabalar toshkentliklarga Ivanovoda o`tkaziladigan final o`yinlarida qatnashish huquqini berdi. Unda Xarkov, Krasnodar, Toshkent va Ivanovo sportchilari qatnashdilar. Toshkentliklar yaxshi o`yin ko`rsatib, uchinchi sovrinli o`rinni egalladilar (ular xarkovliklarni 3:l ga yutib, Krasnodar bilan l:l hisobida durang o`ynadilar va mezbonlarga 0:4 hisobida o`yinni boy berdilar).
Shu yilning o`zida Toshkentda o`tkazilgan “Besh yo`l” tumirida
“Lokomotiv” jamoasi muvaffaqiyatli chiqish qildi. Bu tumirda Kuybishev, Orenburg, Turkiston-Sibir, Ashxobod va Toshkent temir yo`llari jamoalari ham ishtirok etdi. Barcha raqiblami yengib, toshkentliklar 1-o`rinni egalladilar .
1939 yil sobiq Ittifoq Kubogi uchun kurashda Toshkent dinamochilarining chiqishi katta muvaffaqiyatga sazovor bo`ldi. 28 avgustda Moskvadagi “Dinamo” stadionida o`zbek futbolchilari chorak finalda Bokuning “Temp” jarnoasiga qarshi to`p surdilar. O`yin juda o`tkir va shiddatli kurashda o`tdi. Toshkent dinamochilari 2:1 hisobida g`alaba qozonib, Kubok yarirn finaliga yo`l oldilar. Bunda ular Rossiyaning eng kuchli jamoalaridan bo`lgan Zenit bilan uchrashdilar va 3:0 hisobi bilan yutqazdilar. Finalda esa Moskvaning “Spartak” jamoasi leningradliklardan 3:2 hisobida ustun keldi.

1942. 
      yilda O`zbekiston Kubogi uchun kurashda Toshkentdan ikkita,Farg`ona va Samarqanddan bittadanjarnoa ishtirok etdi.
      
1943. 
      yili Olma-Otada urush davrining qiyin sharoitlarida O`rta Osiyo mamlakatlari va Qozog`iston Spartakiadasi o`tkazildi. Respublikamiz futbolchilari texnik futbol o`yinini namoyish etib, Turkrmaniston jamoasini 9:0, Tojikistonni 3:0, Qirg`izistonni 5:0 hisobi bilan mag`lubiyatga uchratdilar. Hatto o`zlarining qozoqlar bilan bo`lgan o`yindagi mag`lubiyatiga qaramay, 1-o`rinni egallay oldilar.
      

1950 yilning boshida O`zbekistonda “Paxtakor” sport jamiyati tashkil etildi. Hozirgacha mustaqil O`zbekiston chempionatida va rasmiy xalqaro musobaqalarda muvaffaqiyatli o`yinlar ko`rsatib kelayotgan, respublikarnizning eng kuchli jamoasi bo`lgan “Paxtakor”ning tuzilishi ham shu jamiyat bilan bog`liq.
1960 yildan 1991 yilgacha (tanaffuslar bilan) “Paxtakor” sobiq lttifoqning oliy ligasida ishtirok etib keldi. Bu islohotlar va tub o`zgarishlar davri bo`lgan edi. Kichik guruhlardagi saralash o`yinlaridan keyingina chempionatga yo`l olinardi. Oliy ligaga chiqish uchun tayyorlanadigan jamoa Toshkentning ikki jamoasi asosida tuzilgan bo`lib, bular “Paxtakor` va “Mehnat zahiralari” klublari edi.
“Paxtakor”ning barcha ko`zga ko`rinarli muvaffaqiyatlari uning kuchlilar guruhidagi chiqishlari bilan bog`liq. Yigirma yil tanaffus bilan ikki bora 1962 va l982 yillarda “Paxtakor” oliy ligada faxrli 6-o`ringa sazovor bo`lgan. 1968 yilda finalga chiqib, unda Moskvaning “Torpedo” jamoasiga 0:1 hisobida g`alabani boy berishi “Paxtakor”ning lttifoq Kubogi o`yinlaridagi eng yirik muvaffaqiyati edi.
1965 yil chempionati natijalariga ko`ra Moskva jamoalari bilan o`tkazilgan uchrashuvlardagi eng yaxshi ko`rsatkichlari uchun paxtakorchilar “Moskva oqshomi” gazetasining maxsus sovrini bilan taqdirlandilar (toshkentliklar “Dinamo”ni 2:0, “CSKA”ni 2:0, “Spartak”ni l:0 va “Lokomotiv”ni 2:0 hisobida mag`lub etgandilar). Sobiq Ittifoq chempionatlarida qatnashish yillari mobaynida “Paxtakor” uchjamoaviy sovrinni qo`lga kiritdi: “G`labaga ishonch” (1971), “Groza avtoritetov” hamda “Adolatli o`yin” uchun sovrin (1983).
Ikki marotaba “Paxtakor” futbolchilari oliy liga chempionatining eng yaxshi hujumchilari deb tan olingan. 1968 yil B.Abduraimov Tbilisi “Dinamo”si o`yinchisi bilan birga (22 tadan gol) va 1982 yilda A.Yakubik (23 ta gol).
Sobiq Ittifoqning ilk terma jamoasi uchun 5 ta paxtakorchi o`ynar edi: V.Fyodorov, Yu.Pshenichnikov, G.Krasniskiy, M.An, A.Pyatnitskiy. Turli yillarda eng yaxshi 33 futbolchi qatorida Yu.Pshenichnikov (1966, 1967), M.An (1974, 1978), B.Abduraimov, V.Xadzipanagis (1974), A.Yakubik (1982) va A.Pyatniyskiy (1991) nomlari bor edi.
O`sha yillarda O`zbekiston futbol ishqibozlarida katta qiziqish uyg`otgan o`yinlar sirasiga 1964 yil paxtakorchilarning “Pirasikaba” (Braziliya) hamda (I:0), Urugvayning 25 karra chempioni “Natsonal” (Montevideo) jamoalari bilan uchrashuvlar kiradi. Urugvayliklarning harchand urinishlari va qarshiliklariga qaramasdan “Paxtakor” 2:1 hisobida g`alaba qozondi.
17 nafar iste`dodli futbolchining hayotini olib ketgan 1979 yilgi mash`um avia halokatidan so`ng 1980 yilda “Paxtakor” yangi tarkibda Sobiq
Ittifoq chempionatining oliy ligasiga yo`l oldi. U yerda Tbilisi dinamochilarini 3:0, Donetskning “Shaxtyor”ini 2:1 hisobida mag`lub etdi, Kiyevning “Dinamo”si bilan durang o`ynadi va “Groza avtoritetov” sovrinini qo`lga kiritdi.
60-90 yillarning paxtakorchilari O`zbekiston futbolining rivojlanishida yorqin iz qoldirganlar.
Bu davr mobaynida “Paxtakor”ni Sobiq Ittifoq chempionatidagi chiqishlarga tayyorlashda M.Yakushin, B.Arkadyev, G.Kachalin, V.Solovyev, B.Abduraimov, X.Raxmatullaev kabi murabbiylarning hissasi beqiyosdir. Respublika terma jamoalari va yuqori malakali jamoalar uchun zahira tayyorlashda G.Sorvin, X.Muxitdinov, A.Mosheyev kabi ustoz murabbiylarning mehnati ulkan bo`lgan.
Xuddi shu yillarda bir qator malakali hakamlar yetishib chiqqanini aytib o`tish joizki, ular qatorida V.Doljenkov, B.Baklunov, F.Sultonov va boshqalar bor.
Murabbiy kadrlar tayyorlash bo`yicha O`zbekiston Davlat jismoniy tarbiya institutining o`zbek futboliga qo`shgan hissasi o`ta muhimdir. Institut 1955 yilda ochilgan bo`lib, u paytda futbol mutaxassisligi sport o`yinlari kafedrasi tarkibiga kirar edi, biroq 1966 yilda u mustaqil kafedra sifatida ajralib chiqdi. O`z faoliyati mobaynida bu kafedra futbol bo`yicha murabbiy kadrlar tayyorlash o`chog`iga aylandi. Natijada ko`pgina bitiruvchilar murabbiylik ishida ma`lum muvaffaqiyatlarga erishib, O`zbekistonda xizmat ko`rsatgan murabbiy unvoniga sazovor bo`ldilar. Bular B.Abduraimov, V.Tixonov va boshqalardir. Ayni paytda futbol kafedrasining ko`pchilik bitiruvchilari O`zbekistonning turli viloyatlari va chet ellarda ishlab kelmoqdalar.
1992 yil mustaqil O`zbekiston Respublikasining ilk chempionati yili edi. Mamlakatimiz futboli tarixida yangi sahifa ochildi. Bu chempionatning oliy ligasida 17 ta, birinchi ligasida 18 ta, ikkinchi ligasida esa 42 ta jamoa ishtirok etdi. O`zbekiston chempioni unvoni uchun kechgan shiddatli kurashda “Paxtakor”ga asosan Farg`ona viloyatining “Neftchi”, shuningdek, “So`g`diyona” (Jizzax) va “Nurafshon” (Buxoro) jamoalari kuchli qarshilik ko`rsatdilar.
1994 yil 7 iyunda O`zbekiston Futbol federatsiyasi “FIFA”ga, shu yilning dekabr oyida esa Osiyo Futbol konfederatsiyasiga a`zo bo`ldi.
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993 yil 18 martdagi “O`zbekiston Respublikasida futbolni yanada rivojlantirish choratadbirlari to`g`risida”gi qarorining mamlakatimizda futbolni rivojlantirishdagi ahamiyati juda kattadir.
1994 yilda ilk bor yosh mustaqil respublika elchilari Yaponiyada o`tkazilayotgan XII Osiyo o`yinlarida- Osiyo mintaqasidagi yirik sport forumida tanishtirildilar.
Oltin medal sovrindorlari nomi uchun kurashda o`zbek futbolchilari Saudiya Arabistoni (4:1), Malayziya (5:0), Gonkong (1:0) va Tailand (5:4) terma jamoalari ustidan g`alaba qozondilar. Chorak finalda Turkmaniston terma jamoasini 3:0 hisobida, yarim finaldagi shiddatli va o`ta murakkab o`yinda Janubiy Koreyaning kuchli jamoasini 1:0 hisobida mag`lub etdilar. Va, nihoyat, finalda Xitoy terma jamoasini 4:2 hisobi bilan yengdilar. Bu jarnoa murabbiylari R.Akramov va sport ustasi B.Abduraimovlar edi. Asosiy tarkibning 7 nafar o`yinchisi O`zDJTI talabalari bo`lganini aytib o`tish joizdir.
Shu yilning o`zida Osiyo chempionlari Kubogida ilk bor qatnashgan Farg`onaning “Neftchi” klubi futbolchilari uchinchi sovrinli o`rinni egalladilar.
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1996 yil 17 yanvardagi “O`zbekistonda futbolni rivojlantirish tamoyillari va tashkillashtirish asoslarini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida”gi qarori O`zbekistonda futbolning keyingi rivoji uchun katta aharniyat kasb etdi.
Bu qarorda kelgusi futbolni klublar asosida rivojlantirish va 1996- 1997 yillarda viloyat markazlarida futbol bo`yicha o`smirlar maktabinternatlari ochilishi ko`rsatilgan edi.
1992 yildan hozirgi kungacha bo`lgan vaqt ichida Toshkentning “Paxtakor”, “Bunyodkor”, “Lokomotiv” va Farg`onaning “Neftchi” klublari chempionat yetakchilari bo`lib keldi. Paxtakorchilar o`n to`rt marotaba O`zbekiston chempioni bo`lganlar (1992, 1998, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2012, 2014, 2015, 2019, 2020, 2021). “Bunyodkor” jamoasi besh marotaba O`zbekiston chempioni bo`lganlar (2008, 2009, 2010, 2011, 2013). “Lokomotiv” uch marotaba O`zbekiston chempioni bo`lgan (2016, 2017,
2018). “Neftchi” ham besh karra respublika chempioni (1992, 1993, 1994, 1995, 2001) va 2 karra O`zbekiston Kubogi sohibi (1994, 1996) bo`lgan.
O`zbekiston chempioni unvoniga yana “Navbahor” (1996), MHSK (1997) va “Do`stlik” klublari erishganlar. Shuningdek, 1997, 1995, 1998 yillarda “Navbahor”, 2000 yilda “Do`stlik” jamoasi va 2014 yilda “Lokomotiv” jamoasi O`zbekiston Kubogini qo`lga kiritganlar. 2002 yilgi Osiyo Chempionlari Kubogi uchun kurashda Qarshining “Nasaf” jamoasi ishtirok etadi. Saralash bosqichlarida 5 g`alabani qo`lga kiritib, yarim finalga chiqdilar. Ammo bronza medali uchun kechgan bu o`yinda qarshiliklar “Istiqlol” (Eron) jamoasiga 2:5 hisobida g`alabani boy berib, 4-o`rinni egalladilar.
2003 yilda Toshkentda bo`lib o`tgan chempionlar ligasi chorak finalida paxtakorchilar katta ustunlik bilan Turkmanistonning “Nissa” jamoasini 3:0, Eronning “Piruza”sini 1:0 va Iroqning “AI-Taliba” kabi jamoalarini 3:0 hisobida yengdilar. Yarirn finalda ikki match natijalariga binoan Tailandning “Bek-Tero Sosana” jamoasi ustun keldi.
2002-2003 yillarda O`zbekistonning yoshlar terma jamoasi futbolchilari katta yutuqlarga erishdilar. Qatarda Tailand terma jamoasini 4:0, Qatarni 5:4 hisobida yengib, so`ng Janubiy Koreyaga 0:2 hisobida g`alabani boy berib, futbolchilarimiz chorak finalga yo`l oldi va unda Saudiya Arabistonini 4:0 hisobida mag`lub etdilar. Yarim finalda o`zbek futbolchilari Yaponiya terma jamoasi bilan uchrashdilar. Shiddatli va qizg`in o`tgan o`yinning asosiy vaqti 1:1 hisob bilan yakunlandi. 11 metrli zarbalar yo`llashda yaponlar bir oz ustunroq chiqib, 4:2 hisobida g`olib bo`ldilar.
To`rtinchi o`rinni egallagan O`zbekiston yoshlar terma jamoasi dunyoning eng kuchli 16 jarnoasi qatorida maydonga chiqish imkoniyatini qo`lga kiritdi.
Jahon chempionati 2003 yilning dekabr oyida BAAda bo`lib o`tdi. O`zbekiston futbolchilari chiroyli va bahamjihat o`yin ko`rsatdilar, lekin 1/8 finalga chiqa olmadilar. Biroq, mutaxassislar va ishqibozlar O`zbekiston terma jamoasi o`yinini yuqori baholadilar. Uch o`yin davomida ular o`z tengdoshlari bilan kurash olib bordilar, lekin Mali jamoasiga (Afrika chempioni) 2:3, Argentina termasiga (ayni paytda jahon chempioni) 1:2, lspaniya terma jamoasiga (Yevropa chempioni) 0:1 hisobi bilan g`alabani boy berdilar.
Oxirgi yillarda O`zbekiston milliy terma jamoamiz, yoshlar va o`smirlar terma jamoalari barcha jahon chernpionatlarida ijobiy ishtirok etib kelishmoqda. 2010 yilda Toshkentda bo`lib o`tgan o`smirlar o`rtasida Osiyo chempionatida terma jamoamiz sharafli 2-o`rin egallab, jahon chempionatiga yo`llanma oldi. 2011 yilda Qatarda bo`lib o`tgan Osiyo chempionatida milliy terma jamoamiz 4-o`rin egallashdi. 2011 yili O`zbekistonda birinchi bor “Nasaf” jamoasi Osiyo Kubogi sohibi bo`lishdi. 2011 yili Meksikada bo`lib o`tgan yoshlar o`rtasida jahon chempionatida kuchli sakkizta jamoa safiga kirishgan. 2012 yilda Eronda bo`lib o`tgan o`smirlar o`rtasida Osiyo chempionatida terma jamoamiz ilk bor 1-o`rinni egallab, chempionlikka sazovor bo`lishdi va jahon chempionatiga yo`lanma olindi. 2013 yilda Turkiyada bo`lib o`tgan yoshlar o`rtasida jahon chempionatida, o`tgan jahon chempionatidagi natijasini takrorladi, kuchli sakkiztalikka kirishdi.