Atom yadrosi va elementar zarrachalar fizikasi, tezlashtiruvchi texnika



Yüklə 1,85 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə28/50
tarix18.05.2023
ölçüsü1,85 Mb.
#116100
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   50
54baf52fc97007b313abf5d9abaa5d06 « DOZIMETRIYANING ZAMONAVIY MUAMMOLARI VA AMALIY TATBIG‟I » FANIDAN O„QUV-USLUBIY M A J M U A

Radiatsiya miqdorini aniqlash.  
Radiatsiya miqdorini aniqlashda radioaktiv ifloslangan namunalarning 
solishtirma aktivliklari o‟lchanadi. Aktivlikni o‟lchashning absolyut va nisbiy 
usullaridan foydalaniladi. Absolyut usulda radioaktiv manbaning haqiqiy aktivligi 
yemirilish/sekundda (yem/sek)da aniqlanadi. Tekshiriladigan namunalardan 
tayyorlangan preparatlar aktivligi o‟lchanganda o‟lchash qurilmasida qayd qilingan 
zarralar soni preparatning haqiqiy aktivligidan farq qiladi. Ular orasida 
proporsionallik koeffitsienti bo‟ladi. Bu koeffitsient qurilmaning o‟lchash 
effektivligi
deyiladi. 
Effektivlik o‟lchov qurilmasining geometriyaga, detektor xususiyatlariga, 
aktivligi o‟lchanayotgan manbaning qalinligiga va boshqa faktorlarga bog‟liq 
bo‟ladi. shuning uchun o‟lchov qurilmasining effektivligi quyidagicha ifodalanadi: 
(1) 
(1) 
da 
-detektorning effektivligi; 
-geometrik faktor;
-detektorga 
tushgan zarralarning detektorda qayd qilinish ehtimoliyatini bildiradi; 
-
koeffitsientlar, nurlanishning preparatning o‟zida, havoda yutilishini va boshqa 
faktorlarni hisobga oladigan koeffitsientlardir. 
Absolyut usulda agar qurilmalarning o‟lchash effektivligi ma‟lum bo‟lsa, vaqt 
birligi ichida sanalgan zarralar soni (a) ni bo‟lgan holda preparatning haqiqiy 
aktivligi quyidagicha aniqlanadi: 
(2) 
Bunda 
-detektor sanagan zarralar soni. Lekin qurilmaning o‟lchash 
effektivligi 
ni qiymatini aniqlash ancha qiyinchilik tug‟diradi. Shuning uchun 
ko‟pincha aktivlik o‟lchanganda aktivlikni o‟lchashning nisbiy metodidan 


foydalaniladi. Nisbiy usulda preparatning o‟lchanayotgan noma‟lum aktivligi A
x
etalon manbaning oldindan aniq bo‟lgan aktivligi o‟lchanib unga taqqoslangan 
holda aniqlanadi. Bu usulda preparat va manbani o‟lchashdagi effektivliklar 
va 
bir xil bo‟lishi kerak, ya‟ni: 
bo‟lishi kerak. 
Aktivlik va o‟lchash effektivligi orasida quyidagi munosabatni yozish 
mumkin: 
(3) 
(3) formuladan: o‟lchanayotgan preparatning noma‟lum aktivligi quyidagicha 
aniqlanadi: 
(4) 
(4) da 
va 
preparat va etalon manbadan tajriba vaqtida qurilmada 
sanalgan impulslar soni. 
- etalon manbaning oldindan ma‟lum bo‟lgan aktivligi. Ko‟p vaqtlarda 
bo‟lishiga erishish qiyin. Shuning uchun detektor effektivligining 
nurlanish (chiqayotgan zarralar) energiyasiga, foydalanilayotgan detektor 
xususiyatlariga va boshqa faktorlarga bog‟liqligini bilish va ularga tuzatmalar 
kiritish lozim bo‟ladi. Aktivligi o‟lchangan preparatning solishtirma aktivligi, bu 
massa birligiga to‟g‟ri keladigan aktivlikdir. Solishtirma aktivlikni bilish uchun 
preparatning o‟lchangan aktivligini preparatdagi radioaktiv modda massasiga 
bo‟lish kerak, ya‟ni: 
(5) 
(6) 
Bu formulalarda 
-preparat massasi grammlarda;
-preparatning 
o‟lchangan aktivligi; 
-preparatning yuzasi,
birlikda; 
-preparat qalinligi, 
birlikda. 
Laboratoriya 
sharoitida 
radioaktiv 
ifloslangan 
namunalar 
aktivligi 
o‟lchanganda o‟lchanadigan namunalar (yoki preparatlar deyiladi) ikki xilda 
tayyorlanishi mumkin: Yupqa qatlamli va qalin qatlamli. Qalin qatlamli 
preparatlarda qalinlik yanada ortishi bilan sanalayotgan zarralar soni o‟zgarmaydi, 
ya‟ni ko‟paymaydi. Qalin qatlamli preparatlar qalinligi 10 mm bo‟ladi. 
𝛼-zarralarni 
o‟lchaydigan schyotchiklar juda yupqa devorli bo‟lishi kerak. 



Yüklə 1,85 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   50




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin