. YAngi tutilgan baliqni organoleptik ko‘rsatkichlarini sanab bering:
jabralar jigarrang rangda
hidi qo‘lansa
ko‘zlari ichiga botgan
baliqni ustki sathi toza, tiniq shilimshiq bilan qoplangan
tangachalar terisidan qiyinchilik bilan ajraladi
jabralar yorqin qizil rangda
hidi spetsifik, tashqi hidlarsiz
ko‘zlari bo‘rtib chiqgan, tiniq
baliqni ustki sathi tozaligini yo‘qotgan, xira shilimshiq bilan qoplangan
tangachalar terisidan osonlik bilan ajraladi
. Baliq buzilganligini belgilarini ko‘rsating:
jabralar yorqin qizil rangda
hidi spetsifik, tashqi hidlarsiz
ko‘zlari bo‘rtib chiqgan, tiniq
qo‘lansa hid
shilimshiq tiniqligini yo‘qotadi va xiralashadi
jabralar jigar rangga kiradi
tangachalar terisidan osonlik bilan ajraladi
ko‘zlari ichiga kirib ketadi
baliqni ustki sathi toza, tiniq shilimshiq bilan qoplangan
tangachalar terisidan qiyinchilik bilan ajraladi
. Baliq tuzlashni turlari:
baliqli konservalar
issiq va sovuq usulda dudlangan baliqlar
ikra
quruq tuzlash
nam tuzlash
iliq tuzlash
sovutib tuzlash
sovuq tuzlama
nitritli baliq
selyodkalar
. Sariyog‘ni organoleptik ko‘rsatkichlari:
tuz miqdori 1,2 %dan ko‘p emas
sutli va sariyog‘li margarindakislotali son 1,5dan ko‘p emas, sutli bo‘lmagan margarinda 1,8 %dan ko‘p emas
erish xarorati 28 — 36° S
tashqi xolati
rangi
konsistensiyasi
hidi
ta’mi
sutli va sariyog‘li margarinda yog‘ning miqdori 82 % dan kam emas, sutli bo‘lmagan margarinda 82,5%
namlik miqdori 16%dan kam emas
. O‘simlik moylarini turlari:
qo‘y yog‘i
cho‘chqa yog‘i (cho‘chqa salosi)
ot yog‘i
paxta
makkajo‘xori moyi
soya moyi
zig‘ir yog‘i
gorchitsa yog‘i
mol yog‘i
mol moyi
. Ishlov berish usulidan, o‘ramidan va quyilishidan kelib chiqgan xolda sut qanday turlarga bo‘linadi:
to‘yimli
yangi sog‘ilgan
bo‘yoqlar mavjudligi
yangi sog‘ilgan, yog‘i olinmagan
yog‘sizlantirilgan
qaynatilmagan
pasterizatsiyalangan
butilkali yoki flyagali
tiniq
mazali
Sut sifatini aks ettiradigan organoleptik ko‘rsatkichlarni belgilang:
zichligi
kislotaligi
tozalik darajasi
hid
tashqi ko‘rinishi
konsistensiyasi
sut turi
rangi
og‘irligi
ichki tarkibi
. Nitrit-5 probasi natijasida olingan sut sifatini baxolash xulosalarini ko‘rsating :
yog‘li
yog‘li emas
sho‘r
juda yomon
yomon
qoniqarli
yaxshi
juda yaxshi
mazali
mazali emas
Sariyog‘ni ekspertizasi vaqtida qo‘yidagi fizik-kimyoviy ko‘rsatgichlarga e’tibor berilishi kerak:
ko‘piklanish soni 0,5
namlik miqdori 50%dan ko‘p bo‘lmagan
yog‘liligi
namlik miqdori 16%dan ko‘p bo‘lmagan
yog‘ mavjudligi
osh tuzini miqdori 2%dan ko‘p bo‘lmagan
kislotalik
yod soni 22-48
tiniqlik
ta’m
DSNEM tomonidan oshxonani sanitar tekshiruvi haqida tuzilgan dalolatnoma qismlarini sanab bering va zarur bo‘lgan sanitar-gigienik vaepidemiyaga qarshi chora-tadbirlarni asoslab bering :
issiq suvni mavjudligi
texnologik jarayonlar
shaxsiy gigiena qoidalariga rioya qilish
pasport qismi
qayd qilish-tasdiqlovchi qismi
xulosa berish qismi
tavsiya berish qismi
sanitar-gigienikva epidemiyaga qarshi chora-tadbirlarni ro‘yxati
sanitar xolat
idish-tovoqlarxarakteristikasi
. Qanday xolatlarda oziq-ovqat korxonalari ishchilari ishdan chetlatiladi:
oziq-ovqat tayyorlash texnologiyasi buzilmaganda
tananing ochiq joylarida shikastlanishlar mavjud emasligida
yiringli kasalliklar mavjud emasligida
korxonada sanitar-gigienik rejimga rioya qilinmaganda
bakteriyatashuvchanlik aniqlanganda
oziq-ovqat tayyorlash texnologiyasi buzilganda
tananing ochiq joylarida shikastlanishlar mavjudligida
yiringli kasalliklar mavjudligida
korxonada sanitar-gigienik rejimga rioya qilinganda
bakteriyatashuvchanlik aniqlanmaganda
Ovqatlanish gigienasi soxasida OSN o‘tqazishda qo‘yidagilar nazorat ostiga olinadi:
ko‘chaning sanitar xolati
oziq-ovqat maxsulotlariga narx-navo
menyu-raskladka
ovqatlanish sohasiga doir yangi turdagi idish-tovoqlarni, taralarni va jixozlarni qo‘llanishga chiqarish
oziq-ovqat korxonalari qurilishiga mo‘ljallangan er maydonlarini ajratish
amaldagi me’yoriy xujjatlarga oziq-ovqat korxonalarini tuzilishi va tarkibini mos kelishi
oziq-ovqat maxsulotlarini saqlashda sanitariya va epidemiyaga qarshi me’yor va qoidalarga rioya qilish
yangi turdagi oziq-ovqat maxsulotlarini chiqarish
aylan-atrofdagi binolarni joylashuvi
Ogoxlantirguvchi sanitar nazorat qo‘yidagilarni o‘z ichiga oladi:
yangi turdagi pestitsidlarni qo‘llash
oziq-ovqat maxsulotlarida qoldiq pestitsidlar miqdorini nazorat qilish
aylan-atrofdagi binolarni joylashuvi
ko‘chaning sanitar xolati
menyu-raskladka
sotuvga chiqariladigan oziq-ovqat maxsulotlar assortimentini va ulardan tayyorlanadigan taomlarni o‘zgarishini
yangi qurilgan oziq-ovqat korxonalarini ekspluatatsiyaga kiritish
yangi turdagi oziq-ovqat maxsulotlarini chiqarish
oziq-ovqat maxsulotlarini saqlashda sanitariya va epidemiyaga qarshi me’yor va qoidalarga rioya qilish
Umumiy ovqatlanish ob’ektlarida qanday oziq-ovqat maxsulotlariniqabul qilish man etilgan:
konservalar
yangi uzilgan quziqorinlar
toza meva-sabzavotlar
tuxumlar
xayvon go‘shti
sut maxsulotlari
ifloslangan meva va sabzavotlar
salmonellez bo‘yicha noxush bo‘lgan xo‘jaliklardan tuxumlarni qabul qilish
xayvon yog‘i
qush go‘shti
Umumiy ovqatlanish korxonalarida qanday tizimlar sanitar-texnik jixozlar turiga kiradi:
asbob-uskunalar va jixozlar
sovutgich uskunalari
marmitli plita
presslaydigan apparat
myasorubka
chelak
kanalizatsiya
texnologik jixozlar bilan ta’minlanganlik
isitish
qozon
Umumiy ovqatlanish korxonalarida foydalaniladigan mexanik uskunalarni ko‘rsating:
qovuradigan shkaflar
marmitlar
kanalizatsiya
texnologik uskunalar bilan ta’minlov
isitish
asbob-uskunalar va jixozlar
non kesadiganlar
myasorubkalar
sovutgich kameralari
ventilyasiya
Qanday xonalar guruxidan kanalizatsiya trubalarini o‘tkazish man etilgan:
maishiy xonalar
oshxona idish-tovoqlarini yuvish xonasi
tualet
yuvinish xonasi
dush xonasi
erto‘la
pishirish sexi
sovutgich kamerasi
omborxonalar
cherdak
Qanday manbalardan maxsulot haqidagi ma’lumotlarni o‘rganish uchun materiallar olinadi:
maxsulot sifati haqidagi sertifikatdan
partiyani umumiy ko‘rigi vaqtida
olib boruvchi shaxs so‘zidan
maxsulotlarni saqlash haqidagi ma’lumotlardan
maxsulotlarni degustatsiya qilish vaqtida
maxsulot narxidan
laborator tahlillaridan
transport yukka qo‘shib boriladigan xarajat xatidan
veterinar-sanitar guvoxnomadan
maxsulot sifatidan
Organoleptik ko‘rsatgichlar bo‘yicha kolbasa sifati qanday aniqlanadi:
xidi
ta’mi
qattiqligi
kislotaligi
namligi
tiniqligi
tashqi ko‘rinishi
konsistensiyasi
kesimdagi bo‘yalish rangi va formasi
ishqoriyligi
Kolbasa maxsulotlarini to‘g‘ri kimyoviy tarkibini ko‘rsating:
osh tuzini miqdori 1,5-8 g
nitritlar 3-10mg%
oqsillar 10-30%
yog‘lar 20-70%
kaloriyaligi 100 g kolbasada 1160-1520 kkal
osh tuzini miqdori15-18 g
oqsillar 0-20%
yog‘lar 10-50%
kaloriyaligi 100 g kolbasada 160-520 kkal
nitritlar 30-100mg%
Umumiy ovqatlanish korxonasining qaysi xonalarida erdan suv qo‘yiladigan traplar bilan ta’minlanish lozim :
yuk qabul qiluvchi xonalarda
oziq-ovqat qoldiqlarini saqlovchi kamerada
ovqatlanish zallarida
omborxonalarda
ishlab chiqarishxonalarida
dam olish xonasida
ishlab chiqarish sexlarida
yuvish xonalarida
defrosterlarda
echinish xonasida
Umumiy ovqatlanish korxonasining ishlab chiqarish xonalarining ventilyasiya tizimiga bo‘lgan gigienik talablarni ko‘rsating:
ventilyasion tizimlarni teshiklari mayda yacheykali polimer setka bilan qoplanadi
qandolat maxsulotlariga ishlov berish xonalarida ventilyasiyani oqib keluvchi tizimi chang ushlab turuvchi va bakteritsidfiltrga ega uskunalar bilan jixozlanadi, chunki bu xonalarga bunday uskunalar toza havo kelishini ta’minlaydi
mahalliy ventilyasiyani tortib oluvchi tizimlarini joylashuvi va uskunalari boshqa vazifaga mo‘ljallangan yashash uylaridagi, xonalaridagi va binolardagi odamlarni yashashi va turar joyi sharoitlariga zararli ta’sir ko‘rsatishi lozim
katta miqdorda ajraladigan namlik, issiqlik, gazlar manbalariga ega bo‘lgan uskunalar va yuvish vannalari umumiy tortib oluvchi tizimlar bilan ta’minlanadi
maishiy xonalar tortib oluvchi ventilyasiyani avtonom tizimlari bilan jixozlanmaydi, tabiiy moslamalar bilan jixozlanmaydi
ventilyasion tizimlarni teshiklari mayda yacheykali polimer setka bilan qoplanmaydi
mahalliy ventilyasiyani tortib oluvchi tizimlarini joylashuvi va uskunalari boshqa vazifaga mo‘ljallangan yashash uylaridagi, xonalaridagi va binolardagi odamlarni yashashi va turar joyi sharoitlariga zararli ta’sir ko‘rsatmasligi lozim
katta miqdorda ajraladigan namlik, issiqlik, gazlar manbalariga ega bo‘lgan uskunalar va yuvish vannalari lokal tortib oluvchi tizimlar bilan ta’minlanadi
maishiy xonalar tortib oluvchi ventilyasiyani avtonom tizimlari bilan jixozlangan, ko‘pincha tabiiy moslamalar bilan jixozlangan
qandolat maxsulotlariga ishlov berish xonalarida ventilyasiyani oqib keluvchi tizimi chang ushlab turuvchi va bakteritsidfiltrga ega uskunalar bilan jixozlanmaydi, chunki bu xonalarga bunday uskunalar toza havo kelishini ta’minlanmaydi
Umumiy ovqatlanish korxonasining ishlab chiqarish xonalarining ventilyasiya tizimiga bo‘lgan noto‘g‘ri gigienik talablarni ko‘rsating:
ventilyasion tizimlarni teshiklari mayda yacheykali polimer setka bilan qoplanmaydi
qandolat maxsulotlariga ishlov berish xonalarida ventilyasiyani oqib keluvchi tizimi chang ushlab turuvchi va bakteritsidfiltrga ega uskunalar bilan jixozlanmaydi, chunki bu xonalarga bunday uskunalar toza havo kelishini ta’minlanmaydi
mahalliy ventilyasiyani tortib oluvchi tizimlarini joylashuvi va uskunalari boshqa vazifaga mo‘ljallangan yashash uylaridagi, xonalaridagi va binolardagi odamlarni yashashi va turar joyi sharoitlariga zararli ta’sir ko‘rsatmasligi lozim
katta miqdorda ajraladigan namlik, issiqlik, gazlar manbalariga ega bo‘lgan uskunalar va yuvish vannalari lokal tortib oluvchi tizimlar bilan ta’minlanadi
maishiy xonalar tortib oluvchi ventilyasiyani avtonom tizimlari bilan jixozlangan, ko‘pincha tabiiy moslamalar bilan jixozlangan
ventilyasion tizimlarni teshiklari mayda yacheykali polimer setka bilan qoplanadi
mahalliy ventilyasiyani tortib oluvchi tizimlarini joylashuvi va uskunalari boshqa vazifaga mo‘ljallangan yashash uylaridagi, xonalaridagi va binolardagi odamlarni yashashi va turar joyi sharoitlariga zararli ta’sir ko‘rsatishi lozim
katta miqdorda ajraladigan namlik, issiqlik, gazlar manbalariga ega bo‘lgan uskunalar va yuvish vannalari umumiy tortib oluvchi tizimlar bilan ta’minlanadi
maishiy xonalar tortib oluvchi ventilyasiyani avtonom tizimlari bilan jixozlanmaydi, tabiiy moslamalar bilan jixozlanmaydi
qandolat maxsulotlariga ishlov berish xonalarida ventilyasiyani oqib keluvchi tizimi chang ushlab turuvchi va bakteritsidfiltrga ega uskunalar bilan jixozlanadi, chunki bu xonalarga bunday uskunalar toza havo kelishini ta’minlaydi
.SHovqinni generatsiya qiluvchi uskunalar joylashgan xonalarda ishchilarni shovqinni zararli ta’siridan himoya qilish maqsadida qanday chora-tadbirlar amalga oshiriladi:
mashinava mexanizmlarni xarakatlanuvchi qismlarini birikishini doimiy nazoratga olish, amortizatsion prokladkalarni, uskunalarni yog‘lash va x.k.larni o‘z vaqtida tekshirish
o‘z vaqtida bajariladigan profilaktika, hamda uskunalar remonti
xonalarni shovqinni o‘z ichiga olmaydigan materiallar bilan ta’mirlash
amortizatorlarga elektrodvigatellarni shovqinini o‘z ichiga olmaydigan kojuxlari bilan jixozlash, uskunalarni vibratsiyani o‘z ichiga olmaydigan fundamentlarga o‘rnatish
buzilgan uskunalarni o‘z vaqtida ta’mirdan o‘tkazilmaslik
mashinava mexanizmlarni xarakatlanuvchi qismlarini birikishini doimiy nazoratga olmaslik, amortizatsion prokladkalarni, uskunalarni yog‘lash va x.k.larni o‘z vaqtida tekshirilmaslik
xonalarni shovqinni o‘z ichiga oluvchi materiallar bilan ta’mirlash
amortizatorlar elektrodvigatellarni shovqinini o‘z ichiga oluvchikojuxlari bilan jixozlash, uskunalarni vibratsiyani o‘z ichiga oluvchifundamentlarga o‘rnatish
buzilgan uskunalarni o‘z vaqtida ta’mirdan o‘tkazish, chunki ular ishlashi vaqtida shovqinni kuchaytiradi
o‘z vaqtida bajarilmaydigan profilaktika va uskunalar remonti
.Umumiy ovqatlanish korxonalarida tozalov o‘tkazishga bo‘lgan gigienik talablarni ko‘rsating:
haroy bir martadan kam bo‘lmagan xolda general tozalov va dezinfeksiya olib boriladi
zaruriyat tug‘ilganda o‘rnatilgan tartibda xonalarda dezinseksiya va deratizatsiya o‘tkaziladi
kundalik tozalov ishlarihar bir soatda o‘tkaziladi
ishlab chiqarish sexlarida har kuni va kunora yuvuvchi va dezinfeksion vositalar yordamida namli tozalov o‘tkaziladi
har bir xo‘randa ovqatlanganidan so‘ng ovqatlanish stolini tozalash majburiyemas
har3 oyda bir marta general tozalov va dezinfeksiya olib boriladi
kundalik tozalov ishlari doimo, o‘z vaqtida va zaruriyat tug‘ilganda utkaziladi
ishlab chiqarish sexlarida har kuni yuvuvchi va dezinfeksion vositalar yordamida namli tozalov o‘tkaziladi
har bir xo‘randa ovqatlanganidan so‘ng ovqatlanish stolini tozalash majburiydir
bir oyda bir marta xonalarda dezinseksiya va deratizatsiya o‘tkaziladi
Umumiy ovqatlanish korxonalarida qanday idish-tovoqlardan foydalanish man etiladi: