Ayələrin Tərcüməs(n)i
Yüklə 6,43 Mb.
|
|
Ayələrin Tərcüməs(n)i 228- Bo şan mış ka dın lar, ken di ken di le ri ne üç te miz len me sü re si bek ler ler. Əgər Al lah'a və axirət gü nü ne ina nı yor lar sa, Al lah'ın ra him le rin de ya rat tı ğı nı sak la ma la rı on la ra halal ol maz. Ko ca la rı, bu sü re için de ba rış mak is ter ler se, on la rı ge ri al ma da da ha çox haqq sa hi bi dir ler. On la rın le hi ne də, aleyh le rin de ki ma ruf hak ka bərabər bir haqq var dır. An cak er kek ler üçün on lar üze rin de üs tün bir de re ce var. Al lah güç lü dür, hakimdir. 229- Bo şan ma iki de fa dır. Son ra ya iyi lik le tut mak ve ya gü zel lik və ih san la bı rak mak ge re kir. On la ra ver di ği niz bir şe yi ge ri al ma nız si ze halal de ğil dir; an cak iki si nin Al lah'ın sı nır la rı nı ayak ta tu ta ma ya cak la rın dan kork muş ol ma la rı baş ka. Əgər iki si nin Al lah'ın sı nır la rı nı ayak ta tu ta ma ya cak la rın dan kor kar sa nız, bu du rum da ka dı nın fid ye ver me sin de iki si üçün də gü nah yok tur. İş te bun lar, Al lah'ın sı nır la rı dır; on la ra te ca vüz et me yin. Kim Al lah'ın sı nır la rı na te ca vüz eder se, iş te on lar zalımların da ken di le ri dir. 230- Yi ne onu bo şar sa, ka dın onun dı şın da bir baş ka ko cay la nikah lan ma dık ça ona halal ol maz. Əgər (bu ko ca də) onu bo şar sa, on la rın Al lah'ın sı nır la rı nı ayak ta tu ta cak la rı nı sa nı yor lar sa, tek rar bir bir le ri ne dön me le rin de iki si üçün gü nah yok tur. İş te bun lar, Al lah'ın sı nır la rı dır; bun la rı, bi len bir top lu luk üçün açık lar. 231- Ka dın la rı bo şa dı ğı nız da, bek le me sü re le ri ni ta mam la mak üze re ler se on la rı ya iyi lik le yapış ya da yaxşılıqla bı ra kın; hak la rı nı ih lal edib za rar ver mek üçün on la rı tut ma yın. Kim böy le ya par sa ar tık o, ken di nef si ne zul met miş olar. Al lah'ın ayet le ri ni oyun ko nu su edin me yin. Al lah'ın si ze olan ni me ti ni və si ze öyüd ver mek üçün in dir di ği ki ta bı və hik me ti anın. Al lah'tan kor kup-sa kı nın və bi lin ki, heç şüp he siz Al lah hər şe yi bi len dir. 232- Ka dın la rı bo şa dı ğı nız da, bek le me sü re le ri ni bi tir di ler mi, bir bir le riy le ma ruf bir bi çim de an laş tık la rı tak dir de, on la ra, ken di le ri ni (es ki) ko ca la rı na nikah la ma la rı na en gel çı kar ma yın. İş te, içi niz de Al lah'a və ahi ret gü nü ne ina nan kim se ye bu nun la öyüd ve ri lir. Bu, si zin üçün da ha ha yır lı və da ha te miz dir. Al lah, bi lir də siz bil mez si niz. 233- Em zir me yi ta mam la mak is te yen ler üçün an ne ler ço cuk la rı nı iki tam il em zi rir ler. On la rın yi ye ce ği, gi ye ce ği bi li nen ör fe uy gun ola rak, ço cuk ken di si nin ola na (ba ba ya) ait tir. Kim se ye güc ye ti re ce ği nin dı şın da yük tek lif edil mez. An ne, ço cu ğu, ço cuk ken di si nin olan ba ba də ço cu ğu do la yı sıy la za ra ra uğ ra tıl ma sın; mi ras çı üze rin de ki so rum lu luk də bu nun gi bi dir. Əgər an ne və ba ba ara la rın da rı za ilə və da nı şa rak ço cu ğu süt ten ayır ma yı is ter ler se, iki si üçün də bir gü nah yok tur. Və əgər ço cuk la rı nı zı (bir süd an ne ye) em zirt mek is ter se niz, ve re ce ği ni zi ör fe uy gun ola rak öde dik ten son ra üze ri ni ze bir gü nah yok tur. Al lah'tan kor kup-sa kı nın və bi lin ki, kuş ku suz Al lah yap tık la rı nı zı gö ren dir. 234- İçi niz den ölen le rin ge ri de bı rak tı ğı eş ler, ken di ken di le ri ne dörd ay on (gün) bek ler ler. Sü re le ri ni bi ti rin ce, ar tık ken di hak la rın da ma ruf bir şe kil de yap tık la rın dan do la yı si ze bir gü nah yok tur. Al lah, iş le dik le ri niz den ha ber dar dır. 235- (İd de ti ni bek le yen) ka dın la rı nikah la mak is te di ği ni zi on la ra sez dir me niz de ya da gön lü nüz de sak la ma nız da si ze bir gü nah yok tur. Al lah, si zin on la rı ana ca ğı nı zı bi lir. Sa kın bi li nen (meş ru) söz söy le me niz dı şın da on lar la giz li ce söz leş me yin; bek le me sü re si ta mam la nın ca ya ka dar nikah ba ğı nı bağ la ma ya ke sin ka rar ver me yin. Və bi lin ki, el bet te Al lah kal bi niz den ge çe ni bil mek te dir. Ar tık ONdan sa kı nın. Və bi lin ki, şüp he siz Al lah ba ğış la yan dır, halım. 236- He nüz do kun ma dan, ya da me hir le ri ni kes me den kadın la rı bo şar sa nız si ze bir gü nah yok tur. (An cak) On la rı ya rar lan dı rın, zen gin olan ken di gü cü, dar da olan da ken di gü cü ora nın da, ma ruf (gü zel) bir şe kil de (ya rar lan dır sın). Bu, iyi lik eden ler üze rin de bir hak tır. 237- Əgər on la ra me hir ke ser də, do kun ma dan bo şar sa nız, kes ti ği ni zin ya rı sı nı (ve rin). An cak, ka dın lar vaz ge çer se baş ka. Si zin ba ğış la ma nız tak va ya da ha ya kın dır. Ara nız da ki fa zi le ti unut ma yın. Şüp he siz Al lah, yap mak ta ol duk la rı nı zı gö ren dir. 238- Na maz la rı və or ta na ma zı ko ru yun və gö nül den bo yun eği ci ler ola rak Al lah'a ita at edin/əldə et. 239- Əgər kor ka rsanız, ya ya ve ya bi nek te ikən kı lın. Gü ven li ğe gir di ği niz de isə, yi ne Al lah'ı, bil me di ği niz şey le ri si ze öğ ret ti ği gi bi zik re din. 240- İçi niz de ölüb də (ge ri de) eş ler bı ra kan lar, (ev le rin den) çı ka rıl mak sı zın, bir yı la ka dar ya rar lan ma la rı üçün eş le ri ne va si yet (bı rak sın lar). Amma ken di le ri çı kar lar sa, on la rın ken di le ri hak kın da uy gun ola nı yap ma la rın da si zin üçün bir gü nah yok tur. Al lah, güç lü və üs tün dür, hik met sahibidir. 241- Bo şa nan ka dın la rın meş ru bir tarz da ya rar lan ma pay la rı var dır. Bu, sa kı nan lar üze rin de bir hak tır. 242- İş te Al lah, si ze ayet le ri ni böy le açık lar; ki ağıl er di re si niz. ayələrin AÇIK LA MAsı Bu ayet ler gru bun da, bo şan ma nın, bo şan ma son ra sı bek le me sü re si nin (id det), bo şan mış ka dı nın ço cu ğu nu em zir me si nin və bir par ça də na ma zın hü küm le ri ələ alı nı yor. 228) Bo şan mış ka dın lar ken di ken di le ri ne üç te miz len me sü re si bek ler ler. Ta lak ke li me si nin əsl an la mı, ka yıt lar dan və bağ lar dan kur tul ma dır. Son ra la rı, is ti a re yön te miy le ka dı nın nikah ba ğın dan və ev li lik kay dın dan kur tul ma sı an la mın da kul la nıl dı. Git-gi de, kul la nım çok lu ğun dan do la yı, ke li me nin əsl an la mı gi bi al gı lan dı. Aye tin ori ji na lin de ge çen "et-ta rab bus" bek le me və hap set me an la mı na ge lir. Bu ke li me nin "ken di ken di le ri ne" ifa de siy le ka yıt lı kı lın ma sı, er kek ler den uzaq dur ma an la mı na işa ret et me si, do la yı sıy la bo şan ma son ra sı bek len me sü re si nin nə an la ma gel di ği ne de la let et me si için dir. Bu na gö re, bo şan ma son ra sı bek le me sü re si nin (id det) an la mı; ka dı nın, döl su la rı nın ka rış ma ma sı üçün ken di ni ev li lik ten alı koy ma sı dır. Bo şan ma son ra sı bek le me sü re si ni ifa de et ti ği nin yanında, ya sa ma nın (teş ri) ge ri planın da ki hik me te də işa ret edi li yor. Döl su la rı nın ka rış ma sı na, do la yı sıy la ne sil le rin bo zul ma sı na kar şı ön lem al ma. Heç kuş ku suz, hər yer de ya sa ma nın hik me ti nin ge çer li ol ma sı nın ge re ği yok tur. Çün kü ya sa və hü küm ler ağır ba san mas la hat və hik met le re gö re be lir le nir ler, kap sa yı cı ge nel mas la hat və hik met le re gö re de ğil (so nuç ta bo şan mış kı sır ka dın də id det bek le me li dir). Bu ba kım dan "ken di ken di le ri ne... bek ler ler." sö zü, ifa de və vur gu ba kı mın dan "Ev li lik ten do la yı, döl su la rı nın, do la yı sıy la nes lin ka rış ma sı nı ön le mek üçün üç ay ba şı halı və te miz len me sü re si ken di ken di le ri ni göz lem al tın da tu tar lar." ifa de si ne eş tir. Do la yı sıy la cüm le ha ber (bek ler ler) ni te li ğin de dir, amma onun la in şa və ta lep (bek le me li dir ler) amaç lan mış tır. Bu yön tem, te ki di ifa de et me si ba kı mın dan kul la nıl mış tır. Ayet te ge çen "quru" ke li me si "el-kuru" ke li me si nin ço ğu lu dur. Həm ay ba şı halı həm ay ba şı halından te miz len me an la mın da kul la nı lır. Den di ği ne gö re bu ke li me, zidd an lam lı dır. Bu ka da rı var ki "Qur" kö kü nün əsl an la mı, "top la ma"dır. Amma hər "top la ma" de ğil. Ar dın dan baş ka laş ma yı və fark lı laş ma yı do ğu ran top la ma... Bu ba kım dan, ke li me nin ay ba şı halından te miz len me an la mın da kul la nıl mış ol ma sı ih ti ma li da ha be lir gin dir. Bu nun ne de ni te miz len me halında ka nın ra him de top lan ma sı nın söz mövzusu ol ma sı dır. Son ra, ay ba şı halı üçün kul la nıl mış tır. Bu nun ne de ni də, bu du rum da ka nın top lan dık tan son ra dı şa rı atıl ma sı dır. Beləliklə harf le rin top lan ma sı na və oku ma ara cı lı ğı ilə dı şa rı dö kül me si ne də "kı ra at" de nil miş tir. Dil ci ler "kı ra at" ke li me si nin "top la ma" an la mı na gel di ği hu su sun da gö rüş bir li ği için de dir ler. Aşa ğı da ki ayet ler də "kı ra at" söz cü ğü nün əsl an la mı nın top la ma ol du ğu nu çağ rış tı rır ni te lik te dir: "Onu çar ça buk al mak üçün di li ni kı mıl dat ma, şüp he siz onu top la mak və onu okut mak bi ze aiddir. Bu hal de, biz onu oku du ğu muz za man, sən də onun oku nu şu nu iz le." (Kı ya met, 16-18) "Onu bir Quran ola rak, in san la ra du ra du ra oku man üçün ayır dık." (İsra, 106) Dik kat edi lir se, bu ayet ler de yü ce Al lah "el-Ki tab" ve ya "el-Fur kan" gi bi bir ifa de ye ri ne "Quran" ke li me si ni kul la nı yor. Al lah ki ta bı na "Quran" adı nın ve ril miş ol ma sı nın al tın da də bu in ce lik yat mak ta dır. Ra gıb İs fa ha ni, el-Müf re dat ad lı ese rin de şöy le deyər: Ger çek te "el-kuru" te miz lik halından ay ba şı halına ge çi şin adı dır. Həm te miz lik halının və həm də onu iz le yen ay ba şı halının adı ol du ğu üçün, bu iki du rum dan hər bi ri üçün ay rı bir ad ola rak də kul la nıl mış tır. Çün kü iki an la mı bir lik te ifa de et mek üçün ko nu lan bü tün isim ler, bu an lam lar ay rı ola rak de ğer len di ril dik le rin de bun lar üçün də ad olur lar. "Ye mek sof ra sı" an la mı na ge len "el-ma i de" ke li me si nin həm sof ra, həm də ye mek an la mı na gel me si gi bi. Bun lar dan bi ri ay rı ola rak mütaliə edil di ğin de "ma i de" adı nı ala bi lir. "el-Kuru" isə, sırf te miz ol ma halının ya da sırf ay ba şı halının adı de ğil dir. Çün kü üze rin de ay ba şı ka na ma sı nın izi bu lun ma yan ka dı na "şəxsi qur (=te miz lik və ay ba şı halında ka dın)" den mez. Yi ne ka na ma sı sü rek li de vam edən ka dı na də bu ad ve ril mez. Əgər Al lah'a və ahi ret gü nü ne ina nı yor lar sa sü rek li Al la-h'ın ra him le rin de ya rat tı ğı nı sak la ma la rı on la ra halal ol maz. Bu ra da, bo şan mış ka dı nın, bir an ön ce bo şan ma son ra sı bek le me sü re si ni so na er dir mek ya da ge ri ye dö nüş hu su sun da ko ca sı na za rar ver mek ve ya bu nun ben ze ri baş ka şey ler üçün ay ba şı halı ka nı nı ya da rah min de ki ce ni ni giz le me si nin ha ram ol du ğu kas te di li yor. Hük mün as lı ya ni üç te miz len me sü re si bek le me ge rek li li ği iman şar tı na bağ lan mış ol ma ma sı na rağ men, yu ka rı da ki "sak la ma la rı on la ra halal ol maz" ifa de si nin "Əgər Al lah'a və ahi ret gü nü ne ina nı yor lar sa" şek lin de ka yıt lan dı rıl mış ol ma sı, hük mü ka bul len me ye, bun da ka rar lı lık gös ter me ye yö ne lik bir növ teş vik tir. Çün kü adı ge çen ka yıt cüm le sin de, söz mövzusu hük mün Al lah'a və ahi ret gü nü ne inan ma nın bir ge re ği ol du ğu na yö ne lik bir işa ret var dır. Ki İslam şe ri a tı nın te me li ni də bu inanc pren si bi oluş tur mak ta dır.Böy le ce heç bir Müsəlman böy le bir hük me ih ti yaç duy ma dı ğı nı söy le ye mez. Yu ka rı da ki ifa de tıp kı şu na ben zer: "Əgər ha yır is ti yor san insan lar la yaxşı ge çin. "Ya da has ta üçün: "Əgər iyi leş mek, şi fa bul mak is ti yor san per hiz et." de me miz gi bi. Ko ca la rı, bu sü re için de ba rış mak is ter ler se, on la rı ge ri al ma da da ha çox haqq sa hi bi dir ler. "el-Buu le tu" ke li me si "bal" sözünün ço ğu lu dur. Ev li çift le rin ev li kal dık la rı sü re ce er ke ği ne de nir. Bu ke li me üs tün lük, güc, zor luk la ra kar şı da yan ma gi bi an lam la rı çağ rış tır mak ta dır. Ka dı na oran la er kek üçün bu cür özel lik le rin va rol du ğu bir ger çek tir. Son ra bu an la mı ilə ke li me kök ka bul edi lip bun dan baş ka kav ram lar tü re til miş tir. Bu bağ lam da hay van bi ni ci si ne, yük sek ye re, bü yük pu ta və iri hur ma ağa cı na vs. şey le re də "ba 'l" den miş tir. İfa de nin ori ji na lin de ge çen "buu le tu hun ne" ke li me si nin so nun da ki za mir, bo şan mış ka dın la ra dö nük tür. An cak, hü küm sırf ge ri dön me li (rici ta lak) bo şan mış la ra öz gü dür. Bütün bo şan mış ka dın lar la ya ni həm ge ri dön me li və həm də ge ri dön me siz (ba in ta lak) bo şan mış lar la il gi li de ğil dir. İşa ret isim le rin den olan "za li ke" ilə işa ret edi len də, bo şan ma son ra sı bek le me sü re si an la mın da, ken di ni göz lem al tın da tut ma'dır. "Ba rış mak is ter ler se" kay dı də dö nü şün ba rış ama cı na yö ne lik ol ma sı nın zo run lu lu ğu na işa ret et mek te dir. "Za rar ver mek üçün on la rı tut ma yın." ifa de sin de də bu yu rul du ğu gi bi, bu amaç la ka dı nı tut mak ya sak tır. İfa de nin ori ji na lin de kul la nı lan "ahak ku" ke li me si, adı taf dil dir. Bu isə, an la mı nın sü rek li ola rak üs tün tu tu lan la bir lik te ol ma sı nı ge rek ti rir. San ki, bo şan mış ka dın la il gi li ola rak ilk ko ca bir hak ka sa hip tir, di ğer gö rü cü ler də bir hak ka sa hip tir ler. Amma ilk ko ca, bo şan ma ön ce sin de bir ev li lik ya şa dık la rı üçün, ka dı nı ge ri al ma da da ha çox haqq sa hi bi dir. Fa kat bu var ki ayet te ge çen "ge ri al ma" ifa de si, an cak ilk ko ca açı sın dan ələ alın dı ğı za man bir an lam ifa de ede bi lir. Bu ra dan an la şı lı yor ki; ayəs(n)i ke ri me de, an lam açı sın dan in ce bir tak dir kul la nıl mış tır. Bu na gö re "ko ca la rı, on lar hu su sun da baş ka la rın dan da ha çox haqq sa hi bi dir ler." şek lin de bir an lam çı kı yor kar şı mı za. Bu isə, an cak bo şan ma son ra sı bek le me sü re si için de ge ri al ma, ye ni den bir ara ya gel me şek lin de ger çek le şir. Kuş ku suz ko ca nın baş ka la rı na gö re, da ha çox haqq sa hi bi ol ma sı, ge ri dön me li bo şan mış ka dın lar üçün söz ko nu su dur, ge ri dön me siz bo şan mış ka dın lar üçün de ğil. Böy le bir du rum da ka rı-ko ca nın ye ni den bir leş me le ri ca iz de ğil dir çün kü. Bu so nuç adı ge çen hük mün, ge ri dön me li bo şan mış ka dın la ra öz gü ol du ğu na iliş kin bir ipu cu ko nu mun da dır. Yok sa, "buuletuhunne" ke li me si nin so nun da ki za mir is tih dam ya da ben ze ri bir du rum la bir kı sım bo şan mış ka dın la ra dö nük ola rak al gı lan ma sı söz mövzusu de ğil dir. Kənar yan dan ayəs(n)i ke ri me, sa de ce ko ca sı ilə cin sel iliş ki ye gir miş, hələ də ay ba şı ka na ma sı nı gö ren ha mi le ol ma yan ka dın lar la il gi li hük mü içer mek te dir. Ko ca sı ilə cin sel iliş ki ye gir me miş, he nüz buluq ça ğı na eriş me miş, ay ba şı halını gör me ya şı nı ge ri de bı rak mış ve ya ha mi le olan ka dın la ra iliş kin hü küm ler se baş ka ayet le rin ko nu su dur. On la rın le hi ne də aleyh le rin de ki ma ruf hak ka bərabər bir haqq var dır. An cak er kek ler üçün on lar üze ri ne üs tün bir de re ce var. "Ma ruf" kav ra mı, in san lar ara sın da ce re yan edən ha yat tü rün den edi ni len do ğal zövq ara cı lı ğı ilə bi li nen, ta nı nan və olum lu kar şı la nan şey de mek tir. Yü ce Al lah, in ce le di ği miz bu ayet ler gru bun da "ma ruf" kav ra mı nı bir neçə dəfə tek rar la mış tır. On iki yer de bu kav ram dan söz et me si, onun bu işin ya ni bo şan ma və bo şa ma dan kay nak la nan di ğer ge liş me le rin fıt ra tın ya sa la rı na gö re və sağ lık lı bir tarz da ger çek leş me si ne ver di ği öne mi vur gu la mak ta dır. Bu hal de "ma ruf" kav ra mı, ak lın yol gös te ri ci li ği ni, şe ri a tın hük mü nü, gü zel əxlaqın fa zi le ti ni və ədəb ku ral la rı nı kap sa mak ta dır. İslam di ni, şe ri a tı nı (hu kuk sis te mi ni) fıt rat və öz ya ra tı lış esa sı na da yan dır dı ğı üçün, İslama gö re "ma ruf" fıt ra tın çiz gi si ni iz le yen və ya ra tı lış tan kay nak la nan do ğal tav rın dı şı na taş ma yan, in san la ra aşi na ge len, on lar ca bi li nen, ta nı nan şey an la mı nı ifa de edər. Bu ba kım dan, fıt rat esa sı na gö re bi çim le nen bir top lum sal dü ze ne ege men olan ya sa lar, bi rey le rin və par ça la rın hü küm ler kar şı sın da bərabər ol ma sı nı ön gö rür, hər fer din le hi ne olan hak ka bərabər ol mak üze re aley hi ne də bir haqq var dır. An cak ya sa lar və hak lar kar şı sın da ki bu eşit lik, hər bi re yin top lum sal sis tem için de ki ağır lı ğı nın, et ki si nin və ha ya ta iliş kin ko nu lar da ki ke ma le yö ne lik per for man sı nın ol du ğu gi bi ko run ma sı ilə bir lik te dü şü nül me li dir. Ya ni yö ne ti ci po zis yo nun da ola nın yö ne ti ci li ği, yö ne ti len ko nu mun da ola nın bu du ru mu, bil gi nin bil gi si, ca hi lin bil gi siz li ği, güç lü nün ça lış ma bağ la mın da gü cü və za yı fın za yıf lı ğı gö z ö nün de bu lun du rul ma lı, son ra hər haqq sa hi bi ne hak kı nı ver mek su re tiy le top lu mu oluş tu ran bi rey ler ara sın da eşit lik sağ lan ma lı dır. İslam di ni, ka dı nın le hi ne və aley hi ne ol mak üze re koy du ğu hü küm ler de bu esa sa gö re ha re ket et miş tir. Ka dı nın le hi ne olan hak la ra bərabər ola cak şe kil de aley hi ne də bir ta kım hak lar ön gör müş tür. Bu nun la be ra ber, top lum sal ha yat ta ki ağır lı ğı nı, ev len me və üre me bağ la mın da er kek le kur du ğu bir lik te lik te ki iş le vi ni özen le ko ru muş tur. İslam bu ko nu da, er kek ler üçün on la rın üze rin de bir de re ce ön gö rür. De re ce de di ği miz, mer te be dir. Bu ra dan ha re ket le an lı yo ruz ki; "An cak, er kek ler üçün on lar üze rin de üs tün bir de re ce var." ifa de si, ön ce ki cüm le nin içer di ği hük mü bü tün le yi ci bir ka yıt tır. Bütün cüm le ilə ay nı an lam kas te dil miş tir: Yü ce Al lah ka dın lar la ya da bo şan mış ka dın lar la er kek le ri bərabər kıl mış tır. Bu nun la be ra ber, er kek le rin on lar üze rin de ki bir de re ce lik üs tün lük le ri ni də ko ru muş tur. Ka dın la rın aley hi ne koy du ğu hü küm le re bərabər ola cak şe kil de, on la rın le hi ne də ba zı hü küm ler koy muş tur. Me se le yi bi lim sel açı dan in ce le di ği miz de da ha ay rın tı lı açık la ma lar su na ca ğız. 229) Bo şan ma iki de fa dır. Son ra ya iyi lik le tut mak ve ya gü zel lik və ih san la bı rak mak ge re kir. Aye tin ori ji na lin de ge çen "el-mer re ta ni", "el-mer ra tu" ke li me sin den, o da "əl-murur" mas ta rın dan tü re til miş və "de fa" de mek tir. İşin bir ke re ya pıl dı ğı nı ifa de edər. Ni te kim "et-dəfə idi, en-nez le tu" ke li me le ri də ka lıp, an lam və ifa de ba kı mın dan ay nı ka te go ri ye gi rer ler. Yi ne ayet te ge çen "et-tas rih" ke li me si, kök ola rak hay va nı ot la ma da ser best bı rak ma an la mı nı ifa de edər. "Se rah tu'l-ibi le=De ve yi sal dım ki gi dip kı zıl ağa cın mey ve si ni ye sin." Kı zıl ağac (serh) mey ve si de ve ler ta ra fın dan ye nen bir ağaç tır. Ayəs(n)i ke ri me de ka dı nın, bo şan ma son ra sı bek le me sü re si için de ge ri alın ma ma sı, bu sü re do la na ka dar ser best bı ra kıl ma sı an la mın da kul la nıl mış tır. "Bo şan ma iki de fa dır." ifa de sin de ki "bo şan ma"dan mak sat, ka dı nın ge ri alın ma sı ca iz olan bo şan ma dır, bu yüz den pe şi sı ra "tut mak" ifa de si kul la nıl mış tır. Üçün cü dəfə bo şan ma ya isə, bu ifa de işa ret et mek te dir: "Yi ne onu bo şar sa, qadın onun dı şın da bir baş ka ko cay la nikah lan ma dık ça ona he lal ol maz." Ka dı nın gü zel lik le bı ra kıl ma sı de yi mi ilə gö rül dü ğü ka da rıy la, ilk iki bo şan ma dan son ra ka dı nı ay rıl ma və ay rıl ma ma hu su sun da ser best bı rak ma kas te dil miş tir. Böy le ce ka dın bo şan ma son ra sı bek le me sü re si nin so na er me si ilə ay rı la bi lir. Bu nun la be ra ber, be lir gin olan hu sus, bu nun üçün cü dəfə bo şan ma ol du ğu dur. Ni te kim "ya tut mak..." ifa de sin de ki ay rın tı nın mut lak olu şu də bu nu pe kiş tir mek te dir. Bu na gö re "yi ne onu bo şar sa..." ifa de si üs tü ka pa lı açık la ma dan son ra ye r a lan bir ay rın tı lı açık la ma ni te li ğin de dir. "Tut ma"nın "ma ruf"la (=iyi likle), "bı rak ma"nın sa "ih san"la (=gü zel likle) ka yıt lı kı lın ma sın da, in ce bir me saj yat tı ğı or ta da dır. Çün kü ba zı du rum lar da, bo şan mış ka dın ken di si ne za rar ver mek ama cı ilə ge ri alı na bi lir. Nikah al tın da tu tu la bi lir. Bu isə, nor mal fıt ra tın ka bul et me di ği (ma ruf gör me di ği) çir kin (mün ker) bir dav ra nış tır. Bir ada mın ka rı sı nı bo şa ma sı, son ra id de ti do la na ka dar ser best bı rak ma sı, sü re nin so nun da ge ri al ma sı, ar dın dan bir dəfə da ha bo şa yıp ge ri al ma sı, bu nu ya par ken də ka dı na ezi yet et me yi, za rar ver me yi amaç la ma sı gi bi. Kuş ku suz bu ta vır, İslam şe ri a tı nın ta nı ma dı ğı, onay la ma dı ğı (ma ruf ola rak ni te le me di ği) çir kin bir ta vır dır, xoş ol ma yan, za rar amaç lı bir uy gu la ma dır. Tam ter si ne, şe ri a tın onay la dı ğı, ca iz gör dü ğü hu sus, ka dı nın bir növ kay naş ma, ün si yet pey da et me və nef si ya tış tır ma ama cı ilə nikah ba ğı al tın da tu tul ma sı dır. Ulu Al lah ka dın-er kek ara sın da bu sı cak at mos fe rin ege men ol ma sı nı ön gör müş tür. Ki mi du rum lar da, ka dı nı sa lı ver me də şid det və öf ke un sur la rı nın rol oy na dı ğı, in ti kam duy gu la rı nın ön plana çık tı ğı çir kin bir at mos fer de, ma ruf ol ma yan bir tarz da ce re yan ede bi lir. İslam şe ri a tı nın ca iz gör dü ğü, onay la dı ğı sa lı ver me, in san la rın üze rin de it ti fak et tik le ri və şe ri a tın çir kin di ye ni te le me di ği bir at mos fer de ger çek le şe ni dir. İs la m'ın onay la dı ğı, iyi lik le sa lı ver me dir. Ni te kim ulu Al lah şöy le bu yu ru yor: "On la rı ya iyi lik le tu tun ya da iyi lik le bı ra kın." Sö zü nü et ti ği miz is te ği di le ge tir me de as lo lan, bu ifa de dir. Fa kat in ce le mek te ol du ğu muz bu ayəs(n)i ke ri me de ki "ve ya ih san və gü zel lik" ifa de sin de, ka dı nın sa lı ve ril me si "ih san (=gü zel lik)" kay dı na bağ lan mış tır. Bu isə, "ma ruf" kav ra mı na bir kat kı ni te li ğin de dir. Çün kü cüm le nin de va mın da bu de ğer len dir me yi ge rek ti ri ci bir ifa de yer/yeyər al mak ta dır: "On la ra ver di ği niz bir şe yi ge ri al ma nız si ze he lal de ğil dir." Şöy le ki: Bo şan ma ko nu sun da, ka dı na kar şı ta kı nı la cak ta vır la rın ma ruf (iyi lik) və ih san (gü zel lik) şek lin de kay da bağ lan ma sı, ko nu lan və yer leş me si amaç la nan hük mü ge çer siz kı lı cı tu tum lar dan uzaq dur ma yı sağ la ma ya yö ne lik tir. İyi lik le tut ma ilə is te nen, za rar amaç lı və ezi yet et me ye dö nük tut ma yı ge çer siz kıl ma dır. Ni te kim yü ce Al lah şöy le bu yu ru yor: "Hak la rı nı ih lal edib za rar ver mek üçün on la rı tut ma yın." "Gü zel lik le bı rak ma" ilə də ko ca nın ka rı sı na me hir ola rak ver di ği ma lın bir kıs mı nı al ma ya kal kış ma sı nı ön le me amaç lan mış tır. Böy le bir du rum da, ka dı nı bı rak ma nın bir son ra ki ayet te ol du ğu gi bi "ma ruf" kay dı na bağ lı kı lın ma sı yet me ye bi lir. Çün kü ko ca nın ka rı sı na ver di ği ma lın bir kıs mı nı is te yip al ma sı, in san la r a ra sı iliş ki ler açı sın dan, çir kin ola rak de ğer len di ril me ye bi lir. Bu yüz den, bir son ra ki ayet te de ğil də sa de ce bu ayet te "bı rak ma..." gi ri şi mi "gü zel lik" kay dı na bağ lı kı lın mış tır. Ki, bir son ra ki cüm le bir an lam ifa de et miş ol sun: "On la ra ver di ği niz bir şe yi ge ri al ma nız si ze halal de ğil dir." Bir baş ka açı dan də, ka dı nın ev li lik ha ya tın da ki nikahın sağ la dı ğı kay naş ma yı, sı cak or ta mı yi ti ri şi bir öl çü de gi de ril miş ol sun. Əgər "ve ya ma ru fa gö re bı rak ma və si ze halal de ğil dir ki..." de nil sey di, bu in ce lik kay bo lur du. Yüklə 6,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|