Ayələrin Tərcüməs(n)i
AYET LE RİN Hədislər IŞI ĞIN DA AÇIK LA MA SI
Yüklə 6,43 Mb.
|
|
AYET LE RİN Hədislər IŞI ĞIN DA AÇIK LA MA SI ed-Dürr'ül-Men sur tef si rin de "Rab bi ko nu sun da İb ra him'le tar tış ma ya gi re ni gör me din mi?" aye ti ilə il gi li ola rak bu ri va ye te yer/yeyər ve ri lir: Ta ya li si və İbn Əbu Ha tem, Əli b. Əbu Ta lib'in şöy le de di ği ni ri va yet eder ler: "Rab bi ko nu sun da İb ra him'le tar tış ma ya gi ren ki şi, Nem rud b. Ke nan'dı." Tef sir'ul-Bur han'da bu açık la ma ya yer/yeyər ve ri lir: Əbu Əli Ta ber si deyər ki: Bu tar tış ma nın za ma nı hu su sun da fark lı gö rüş ler ile ri sü rül müş tür. Bir gö rü şe gö re, bu tar tış ma, Hz.İb ra him'in ate şe atıl ma dan ön ce put la rı kı rar ken ger çek leş miş ti. (Bu gö rüş Mu ka til'den ri va yet edil miş tir.) Bir di ğer gö rü şe gö re də: Tar tış ma Hz. İbrahimin ate şe atıl ma sın dan və ate şin ona kar şı se rin və se la met li olu şun dan son ra ger çek leş miş ti. (Bu isə, İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) ri va yet edi lir.) Mən deyərəm ki: Ayəs(n)i ke ri me tar tış ma nın ate şe atı lış tan son ra ya da ön ce ol du ğu na de ğin me se da, ko nu nun axış sü re ci ne bak tı ğı mız da, ate şe atı lış tan son ra ger çek leş ti ği ni an la rız. Çün kü Quranı Ke rim'de, Hz. İb ra him'le il gi li kıs sa nın onun ba ba sı və kav miy le tar tış ma sı, ar dın dan put la rı kır ma sı i le baş la ma sı bi ze şu nu gös te ri yor: Hz. İb ra him'in ilk dəfə Nem rut'la kar şı laş ma sı, onun put la rı kır ma sı nın Nem rud'a ha ber ve ril me si do la yı sıy la bir suç lu ola rak hu zu ru na çı ka rıl ma sı şek lin de ger çek leş miş tir. Bu nun so nu cun da onun ateş te ya kıl ma sı na hük me dil miş ti. Do la yı sıy la, Hz. İb ra him'in bir suç lu ola rak yar gı lan ma sı son ra sın da "Rab bi nin Al lah mı yok sa Nem rut mu?" ol du ğu nu tar tış ma sı söz ko nu su ola maz dı. Əgər Nem rud bu sı ra da onun la tar tı şa cak ol say dı, kuş ku suz Al lah və put lar hak kın da tar tı şa cak tı, Al lah və ken di si hak kın da de ğil. "Ya da du var la rı, ça tı la rı üs tü ne yı ğıl mış (alt-üst ol muş), ıs sız du ran bir şeh re uğ ra yan gi bi si ni (gör me din mi?)" aye ti ilə il gi li ola rak Sünni və Şiə ka nal lar dan nak le di len ba zı ri va yet ler da kıs sa nın kah ra ma nı pey gam ber "Er mi ya", di ğer ba zı sın da da "Üze yir" ola rak ge çer. Fa kat bun lar, ka bu lü zo run lu ol ma yan "ahad" (tək) ha ber ler dir. Ay rı ca ri va yet zin cir le rin de də ba zı za af lar var dır. Quran ayet le ri nin za hi ri an lam la rın da, bun la rı pe kiş ti re cek bir ka nıt də yok tur. Ay rı ca bu kıs sa Tövratda da yer/yeyər al ma mış tır. Ri va yet ler de an la tı lan uzun kıs sa da ba zı fark lı lık lar də var dır. An cak bu, bi zim ko nu mu zun dı şın da dır. Di le yen ri va yet le rin bu lun du ğu kay nak la ra baş vu ra bi lir. Ma a ni'l-Ah bar ad lı eser de İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s), "Ha ni bir za man İb ra him, Rab bim, ba na ölü le ri na sıl di rilt ti ği ni gös ter, de miş ti..." aye tiy le il gi li ola rak şöy le de di ği ri va yet edi lir: Bu ayə, mü te şa bih tir. Bu de mek tir ki, Hz. İb ra him key fi ye ti sor muş tur. Key fi yet se yü ce Al lah'ın fi i lin den sa yı lır. Bir alim bu nu bi le mez se, onun üçün ku sur sa yıl ma dı ğı gi bi, tev hid açı sın dan də bir ek sik lik ola rak al gı lan maz.[180] Bu ha di sin işa ret et ti ği an lam ön ce ki de ğer len dir me le ri miz le açık lı ğa ka vuş muş tur. Tefsir'ul-Ayyaşi'de A li b. Es bat'tan şöy le ri va yet edi lir: Ebu'l-Ha san er-Rı za'dan (ə.s) "Ha yır, inan dım, an cak kal bi min tat min ol ma sı üçün, de di." aye ti nin iza hı bağ la mın da: Yok sa Hz. İb ra him'in (ə.s) kal bin de şüp he mi var dı? " di ye so rul du, o bu ce va bı ver di. Ha yır, O bu nu uca Al lah'tan ima nı nın art ma sı üçün is te di."[181] Bu an la mı pe kiş ti ren bir açık la ma də el-Kafidə İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) və Sa lih Qul İmam Mu sa b. Ca fer'den (ə.s) riva yet edi lir. Bu nun də açık la ma sı da ha ön ce ya pıl dı.[182] Tefsir'ul-Kummi' nin mü el li fi ba ba sın dan, o, İbn Əbu Umeyrdən, o da Əbu Ey yub'dan, o da Əbu Ba sir'den İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) şöy le de di ği ni ri va yet edər: Hz. İb ra him (ə.s) de niz ke na rın da bir leş gör dü. Bu leş de niz ca na var la rı ta ra fın dan ye ni yor du. Son ra ca na var lar bir bir le ri ne sal dı ra rak bir bir le ri ni ye me ye baş la dı lar. Hz. İb ra him gör dük le ri kar şı sın da hay re te düş tü və şöy le de di: "Rab bim, ba na ölü le ri na sıl di rilt ti ği ni gös ter." de di Al lah ona, "İnan mı yor mu sun?" de yin ce, "Ha yır, inan dım, an cak kal bi min tat min ol ma sı üçün." de di. Al lah bu yur du ki: "Öy ley se kuş lar dan dör dü nü tut. On la rı ken di ne çək. Son ra on la rı par ça la yıp hər bir da ğın üze ri ne on lar dan bi rer par ça bı rak, son ra də on la rı ça ğır; sa na ko şa rak ge lir ler. Bil ki, şüp he siz Al lah, üs tün və güç lü olan dır, hik met sa hi bi dir." Bu nun üze ri ne Hz. İb ra him (ə.s) bir ta vus ku şu, bir ho roz, bir gü ver cin, bir də kar ga tut tu. Yü ce Al lah yi ne ona "sur hun ne iley ke" ya ni par ça la ya rak et le ri ni bir bi ri ne ka rış tır. On par ça ya bö le rek her bi ri ni bir da ğın üze ri ne bı rak. Hz. İb ra him son ra on la rı ça ğır dı və Hz. İb ra him: "Al lah'ın iz niy le can la nın." de di. Bu nun üze ri ne her bi ri nin əti bir ara ya gel me ye və ba şı ilə bü tün leş me ye baş la dı. Uçub Hz. İb ra him'in ya nı na gel di ler. Bu ola yı gö ren Hz. İb ra him: "Şüp he siz Al lah, üs tün ira de li dir, hik met sa hi bi dir." de di. Ay nı an la mı des tek le yen ifa de ler Tefsir'ul-Ayyaşi'de[183] Əbu Ba sir ka na lıy la İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) və Ehlisünnet kay nak la rın da də İbn Abbasdan ri va yet edi lir. İmam Cəfər Sadiğin (ə.s): "Hz. İb ra him de niz ke na rın da bir leş gör dü... Rab bim, ba na ölü le ri na sıl di rilt ti ği ni gös ter." cüm le si ne ka dar ki söz le ri Hz. İb ra him'i so ru yu sor ma ya itələyən şüp he yi açık la ma ya yö ne lik tir. Hz. İb ra him ce se din öl dük ten son ra par ça lan dı ğı nı, de ği şi me uğ ra dı ğı nı, fark lı yer le re ak ta rıl dı ğı nı və as lın dan ge ri ye bir şey kal ma ya cak şe kil de de ği şik hal le re bü rün dü ğü nü gö rün ce bu is tek te bu lu nu yor. Əgər de sen ki: Ri va ye tten şu nu an lı yo ruz: Söz ko nu su olan şüp he Axıl və Me'kul şüp he siy le ya ni yi yen və ye nen şey le il gi liy di. Çün kü ri va yet te ba zı sı nın ba zı sı na sal dır ma sı, ba zı sı nın ba zı sı nı ye me si yer/yeyər al mış tır. Ar dın dan Hz. İb ra him'in şaş kın lı ğı və is tek te bu lun ma sı bu nun bir ay rın tı sı ola rak söz mövzusu edil miş tir. Mən deyərəm ki: Bu ra da iki şüp he söz konusu dur. Bi ri ce set par ça la rı nın ay rış ma sı, əsl be de nin şek li ni və gö rü nü mü nü kay bet me si, kı sa ca sı, ha yat ka bul ede cek və di ğer can lı lar la fark lı lı ğı nı və ay rı ca lı ğı nı or ta ya ko ya cak bü tün hər şe yi nin son bul ma sı dır. İkin ci şüp he isə, ba zı hay van la rın vü cut par ça la rı nın bir kıs mı, di ğer bazı sı nın vü cut par ça la rı na dö nüş me si dir ki ar tık iki hay va nın be den le ri nin bü tün par ça la rıy la bir lik te di ril me le ri ni qeyri-mümkün kı lı yor. Çün kü bu ra da var sa yı lan, bi ri nin be de ni nin bir kıs mı, ol du ğu gi bi bir baş ka sı nın be de ni nin par ça sı xalçana gel me si dir. Bun lar dan bi ri be de ni ek sik siz ola rak di ril ti lir se, öte ki si ek sik ka la cak tır, do la yı sıy la ek sik siz ola rak di ri li şi ger çek le şe me ye cek tir. İş te bu, yi yen və ye nen can lı lar la il gi li şüp he dir. Be de nin ru ha təbii/tabe ol du ğu nu or ta ya koy ma özel li ği ne sa hip ilahi ce vap yu ka rı da ki iki şüp he nin esa sı nı ber ta raf ede cek ye ter li lik te dir. An cak ayet ten an la dı ğı mız ka da rıy la Hz. İb ra him'e em re di len hu sus, yi yen və ye nen can lı lar la il gi li şüp he yi kap sa mı yor. Ya ni ba zı hay van la rın di ğer ba zı sı nı ye me si ni kap sa mı yor. Ayəs(n)i ke ri me, yal nız ca be den cüz le ri nin da ğıl ma sı nı, bir bi ri ne ka rış ma sı nı, şe kil və du rum la rı nın de ğiş me si ni içe ri yor. Bu isə, ilk şüp he nin esa sı dır. Do la yı sıy la, ayə sa de ce bu şüp he yi ber ta raf et me ye yö ne lik tir. Ger çi, yu ka rı da də söy le di ği miz gi bi, aye tin içer di ği ce vap hər iki şüp he yi də ber ta raf ede cek ni te lik te dir. Böy le ce ri va yet te işa ret edi len ba zı hay van la rın di ğer ba zı sı nı ye me si, aye tin tef si ri nin amaç la rı ara sın da yer/yeyər al maz. Kuş la ra ge lin ce; bu ri va yet te "İb ra him bir ta vus ku şu, bir ho roz, bir gü ver cin və bir kar ga tut tu." di ye açık lan mış tır. Di ğer ba zı ri va yet ler de Hz. İb ra him'in (ə.s) tut tu ğu kuş la rın kar tal, ör dek ta vus ku şu və ho roz ol du ğu be lir ti lir. Bu nu Şeyx Sa duk "Yatış Ah ba ri'r-Rı za" ki ta bın da" də İmam Rı za'dan (ə.s) ri va yet et miş tir.[184] Mü ca hid, İbn Ce rih, Ata və İbn Zeyd 'den də ay nı ri va yet nak le dil miş tir. Baş ka ri va yet ler də isə, bu kuş la rın "Ça vuş ku şu, Gö çe ğen ku şu, Ta vus ku şu və Kar ga" ol du ğu ifa de edi lir. Bu nu, Ay ya şi, Sa lih Sehldən o da İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) ri va yet et miş tir.[185] Bir baş ka ri va yet te, kuş la rın "De ve ku şu, Ta vus ku şu, Qaz və Ho roz" ol du ğu nak le di lir. Bu ri va ye ti, Ayyaşi Ma ruf b. Hor buz'dan o da İmam Məhəmməd Misdən (ə.s) ak tar mış tır.[186] İbn Abbasdan da ben ze ri bir gö rüş ak ta rıl mış tır. Yi ne Ehlisünnet ka nal la rın dan İbn Ab bas'ın şöy le de di ği ri va yet edi lir: Hz. İb ra him'in (ə.s) tut tu ğu kuş lar "Ku ğu, Ta vus ku şu, Ho roz və Gü ver cin" də. Bü tün ri va yet le rin üze rin de bir leş tik le ri quş "Ta vus ku şu"dur. On par ça ya bö le rek hər bi ri ni bir da ğın üze ri ne bı rak." Dağ la rın on ta ne ol du ğu hu su su, Ehlibeyt İmamları'n dan ge len ri va yet le rin üze rin de bir leş tik le ri bir hu sus tur. Ba zı la rı na gö re dağ lar "dörd" ba zı la rı na gö re də "ye di" ta ney di. Yatış Ah bar'ir-Rı za ad lı eser de ri va yet zin ci riy le bir lik te Əli b. Mu ham med b. əl-Cehmin şöy le de di ği ri va yet edi lir: Bir gün Ha li fe Me'mun'un mec li si ne git tim. Əli b. Mu sa er-Rı za də onun ya nın da bu lu nu yor du. Memin ona, "Ey Re su lul lah'ın oğ lu, pey gam ber ler ma sum- dur, di yen sən de ğil mi sin?" di ye sor du. İmam (ə.s) "Bəli." de di. Bu nun üze ri ne Memin ona, "Ba na bu aye ti açık la. Yü ce Al lah şöy le bu yu ru yor: Rab bim, ba na ölü le ri na sıl di rilt ti ği ni gös ter, de miş ti. Al lah ona: İnan mı yor mu sun? de yin ce, "Ha yır, inan dım, an cak kal bi min tat min ol ma sı üçün, de di." İmam Rı za (ə.s) şöy le de di: Yü ce Al lah da ha ön ce Hz. İb ra him'e (ə.s): "Mən kul la rım için den ken di me bir dost edi ne ce ğim. Ben den ölü le ri di rilt me mi is ter se, ona ce vap ve re ce ğim." di ye vah yet miş ti. Hz. İb ra him'in (ə.s) için den bu "dost"un ken di si ol du ğu na iliş kin bir duy gu geç miş ti. Do la yı sıy la şöy le de di: Rab bim, ba na ölü le ri na sıl di rilt ti ği ni gös ter? Al lah ona: "İnan mı yor mu sun?" de yin ce "Ha yır inan dım, an cak kal bi min se nin dos tun ol du ğum se vin ciy le tat min ol ma sı üçün." de di.[187] Mən deyərəm ki: Hz. Adəmin yer leş ti ril di ği cen ne te iliş kin ha ber ler ak ta rı lır ken, Əli b. Mu ham med b. əl-Cehm hak kın da və onun İmam Rı za'dan ak tar dı ğı bu ha ber hak kın da açık la ma lar da bu lun duk. Söz mövzusu bö lü me baş vu ru la bi lir. Bi li niz ki: Bu ri va yet bu me sa jı içe ri yor: Dost luk ma ka mı, du a nın ka bu lü nü ge rek ti rir."Hul let laf zı" də bu me sa jı pe kiş ti ri ci ni te lik te dir. Çün kü dost luk ma na sı na ge len "hul let" ke li me si "ih ti yaç" de mek tir. Dos ta "Ha lil" de nil me si nin ne de ni ne ge lin ce, dost luk ke ma le er dik çe sa mi mi yet iler le dik çe, dost ih ti yaç la rı nı dos tu na açar. An cak ih ti yaç la rı gi de re cek gü ce və ye ter li li ğe sa hip de ğil se, bun la rı ona bil dir me nin an la mı yok tur. Ayələrin Tərcüməs(n)i 261- Mal la rı nı Al lah yo lun da in fak eden le rin ör ne ği, ye di ba şak bi ti ren, hər bir ba şak ta yüz/üz/üz ta ne bu lu nan bir tək ta ne nin ör ne ği gi bi dir. Al lah, di le di ği ne qat qat ar tı rır. Al lah (ın ih sa nı və lüt fu) ge niş tir, bi len dir. 262- Mal la rı nı Al lah yo lun da in fak ədib də son ra in fak et tik le ri şe yin pe şin den ba şa kak ma yan və ezi yet et me yen le rin, Rab le ri ka tın da ödül le ri var dır. On la ra kor ku yok tur və on lar üzül me ye cek ler dir. 263- Bilinən (gü zel) bir söz və af fet mek, pe şin den ezi yet ge len sa da ka dan da ha iyi dir. Al lah, zen gin dir (hiç bir şe ye ih ti ya cı ol ma yan dır) ha lim dir (yu mu şak dav ra nan dır) 264- Ey ina nan lar, Al lah'a və ahi ret gü nü ne inan ma yıp, in san la ra gös te riş üçün ma lı nı in fak edən adam gi bi ba şa kak mak və ezi yet et mek le sa da ka la rı nı zı ge çer siz kıl ma yın. Böy lesi nin du ru mu, üze rin de top rak bu lu nan ka ya nın du ru mu na ben zer; üze ri ne sağnaq bir yağ mur in di də (üs tün de ki top ra ğı si lip sü pü re rek) onu sərt bir daş xalçanda çı rıl çıp lak bı rak tı. On lar ka zan dık la rın dan hiç bir şe ye güc ye ti re mez (el de ede mez)ler. Al lah, kafir ler top lu lu ğu nu hi da yet et mez. 265- Al lah'ın rı za sı nı is te mek və ken di le ri nde olanı (ruh la rın da ki ha lis ni yet le ri ni) kök leş ti rip-güç len dir me si üçün mal la rı nı in fak eden le rin ör ne ği, te pe üze rin de bu lu nan bir bah çe nin ör ne ği ne ben zer ki, sağa nak yağ mur de ğin ce ürü nü nü iki qat ver di. Ona sağ anak yağ mur değ me sey di bi le çisenti olur du. Al lah, yap tık la rı nı zı gö ren dir. 266- Han gi bi ri niz is ter ki, al tın dan ır mak lar a kan hur ma lar dan və üzüm ler den bir bah çe si ol sun, için de ken di si nin olan bü tün ürün ler də bu lun sun; fa kat ken di si nin üs tü ne tam ih ti yar lı ğın çök tü ğü, aciz ço cuk la rı nın də bu lun du ğu bir sı ra da bir den ona ateş li bir ka sır ga isa bet et sin də ya nı ver sin. İş te Al lah si ze ayet le ri böy le açık lar ki dü şü ne si niz. 267- Ey ina nan lar, ka zan dık la rı nı zın iyi le rin den və ye rden si zin üçün çı kar dık la rı mız dan in fak edin/əldə et/ət. Ken di ni zin göz yum ma dan ala ma ya ca ğı nız kö tü şey le ri ver me ye kal kış ma yın və bi lin ki, şüp he siz Al lah, zen gin dir, təriflənəndir. 268- Şey tan, si zi fa kir lik le kor ku tur və si ze çir kin-hayasız-lığı em re der. Al lah isə, ken di ta ra fın dan ba ğış la ma və bol ih san vəd edər. Al lah, (ih sa nı və lüt fu) ge niş tir, bi len dir. 269- Ki me di ler se hik me ti ona ve rir; şüp he siz ken di si ne hik met ve ri le ne bü yük bir ha yır ve ril miş tir. Te miz ağıl sa hip le rin den baş ka sı öyüd alıp-dü şün mez. 270- Hər ne yi na fa ka ola rak in fak edər və əhd ola rak ne yi adar sa nız, mu hak kak Al lah onu bi lir. Zul me den le rin yar dım cı la rı yok tur. 271- Sa da ka la rı açık tan ve rir se niz nə yaxşı! Əgər giz le ye rek fa kir le re ve rir se niz bu, si zin üçün da ha ha yır lı dır və si zin gü nah la rı nız dan bir kıs mı nı ka pa tır. Al lah, yap tık la rı nız dan ha be ri olan dır. 272- On la rın hi da ye te er me si, se nin üze rin de (bir yü küm lü lük) de ğil dir. An cak Al lah, di le di ği ni hi da ye te er di rir. Ha yır ola rak hər nə in fak eder se niz, ken di niz için dir. (El bet te) yal nız Al lah'ın rı za sı nı ka zan mak üçün in fak edi yor sa nız sa (bu böy le dir). Ha yır ola rak hər nə in fak eder se niz, hak sız lı ğa uğ ra tıl mak sı zın si ze ek sik siz ce öde ne cek tir. 273- (Sa da ka lar) Al lah yo lun da alı ko nan və ka pa nıp ka lan fa kir ler için dir ki, on lar, yer yü zün de ge zip do laş ma ya güc ye ti re mez ler. Bil me yen if fet le rin den do la yı on la rı zen gin sa nır. (Amma) Sən on la rı yüz le rin den ta nır sın. Yüz süz lük ədib in san lar dan is te mez ler. Ha yır ola rak hər nə in fak eder se niz, şüp he siz Al lah onu bi lir. 274- Mal la rı nı ge ce, gün düz; giz li və açıq in fak eden le rin ödü lü, Rab le ri ka tın da dır. On la ra kor ku yok tur və on lar mah zun ol ma ya cak lar dır. Ayələrin AÇIK LA MAsı Ayet le rin akı şı, hamı/həmişə bir lik te ha yır amaç lı har ca ma nın (in fak) açık lan ma sı ilə il gi li ol ma la rı və içe rik və məqsəd ba kı mın dan bir bir le ri ne dö nük ol ma la rı açı sın dan, bir ke re de in dik le ri ni gös te ri yor. Bu bö lüm de, möminlər Al lah yo lun da ha yır amaç lı har ca ma la ra teş vik edi li yor lar. Ən/en baş ta bu cür har ca ma la rın Al lah ka tın da ar tı şı na və ge liş me si ne bir ör nek ve ri li yor: Bi re ye di yüz/üz/üz. Ay rı ca bu ora nın Al lah'ın iz niy le ar ta bi le ce ği də vur gu la nı yor. İkin ci ola rak, bu cür har ca ma la rın heç bir şe kil de ha k et tik le ri ödül den ge ri kal ma ya cak la rı na bir ör nek ve ri li yor. Ar dın dan ri ya amaç lı in fa ka iliş kin bir ya sak ye r a lı yor və Al lah'ın rı za sı gö ze til me yen ri ya amaç lı in fa kın hiç bir ge liş me kay det me di ği, hiç bir məhsul ver me di ği, bir ör nek le an la tı lı yor. Ba şa ka ka rak və ezi yet ede rek ya pı lan in fak də ya sak la nı yor. Bun la rın in fa kın et ki si ni gi der dik le ri, bü yük ödü lü nü ge çer siz kıl dık la rı di le ge ti ri li yor. Son ra in fa kın ma lın ən/en iyi sin den ya pıl ma sı em re di li yor. Cim ri lik və düş kün lük yü zün den ma lın kö tü sün den har ca ma ya pıl ma ma sı vur gu la nı yor. Ar dın dan bu cür har ca ma la rın kim le re ya pı la ca ğı be lir ti li yor. Al lah yo lun da ka pa nıp kal mış fa kir le re ve ril me si ge rek ti ği di le ge ti ri li yor. Son ra, bu cür har ca ma la rın Al lah ka tın da bü yük bir ödül le ödül len di ri le cek le ri açık la nı yor. Kı sa ca özet le ye cek olur sak, ayet ler ha yır amaç lı har ca ma ya da vet edi yor; ilk ön ce bu cür har ca ma la rın yö nü nü və ama cı nı açık lı yor. İn san lar üçün de ğil Al lah üçün ya pıl ma sı ge rek ti ği vur gu la nı yor. İkin ci ola rak na sıl və nə şe kil de ya pı la ca ğı be lir ti li yor: Ba şa kak ma dan, ezi yet et me den ger çek leş me si ge rek ti ği açık la nı yor. Üçün cü sü har ca ma ya pı la cak ma lın ni te li ği açık la nı yor. Ma lın iyi sin den ol ma lı, kö tü sün den de ğil. Dör dün cü ola rak har ca ma ya pı la cak ye rin ni te li ği be lir ti li yor: Al lah yo lun da ka pa nıp kal mış yok sul lar. Be şin ci və son ola rak, bu cür har ca ma lar dan do la yı, dün ya da və ahi ret te ka za nı la cak bü yük ödü le dik kat çe ki li yor. İN FAK ÜZE Rİ NE İn fak İslamın iki te mel il ke sin den in san hak la rıy la il gi li o la rak ö-nem le üze rin de dur du ğu ol gu lar dan bi ri dir. Çe şit li araç lar kul la na rak, de ği şik açı lar dan in san la rı in fa ka, ha yır amaç lı har ca ma la ra teş vik et miş tir İslam. Zəkat, hu mus, ma li kef fa ret ler, fid ye çe şit le ri, fərz ni te lik li in fak lar, men dup və müs te hap sa da ka lar bu cür har ca ma yol la rı nın ba şın da ge lir. Va kıf, bir mes ke ni kay dı ha yat la (ha yat ta kal dı ğı sü re ce) bi ri ne ba ğış la ma, hi be və va si yet et me və gi bi yol lar də in fak üçün baş vu ru lan yön tem ler dir. Bu nun la, baş ka la rı nın yar dı mı ol ma dan te mel ha ya ti ih ti yaç la rı nı gi de re me yen alt sı nıf la rın ge çim stan dart la rı nın yük sel til me si, ufuk la rı nın zen gin lik və ni met ler için de yü zen sı nıf la rın ufuk la rı na yak laş tı rıl ma sı amaç lan mış tır. Kənar yan dan yük sek ta ba ka la ra men sup kim se le rin, dün ya ha ya tı nın gös te riş li süs le ri ni və göz alı cı ni met le ri ni, xoş kar şı lan ma ya cak bir şe kil de və or ta la ma in san la rın el de ede me ye ce ği pa ha lı eş ya la rı ser gi le me le ri ya sak lan mış tır. Bu amaç la sa çıp sa vur ma, is raf və ben ze ri tu tum la rın ya sak ol du ğu be lir til miş tir. Bun dan məqsəd, in san tü rü ne öz gü bir bi ri ne ya kın ko num lar da, kat man la rın bir bi ri ne ben zer stan dart lar da ol du ğu or ta la ma bir ha yat dü ze yi oluş tur mak tır. Bir lik və da ya nış ma ru hu nu can lan dır mak, zidd ira de le ri, kalp le rin kin duy gu la rı nı və kıs kanç lı ğa yol aça cak dü şün ce le ri öl dür mek tir. Çün kü Qurana gö re, haqq di nin gö re vi, ha ya tı bütün yön le riy le dü zen le mek, in sa nın dün ya və ahi ret mut lu lu ğu nu ga ran ti le yen bir ha yat bi çi mi kur mak tır. Böy le bir ha yat ta in san, ger çek bil gi ler və üs tün əxlaq il ke le riy le be zen miş xoş bir ha yat ya şar. Dün ya da yü ce Al lah'ın bah şet ti ği ni met ler den ya rar la nır. Bu gü zel ha yat sa ye sin de zor luk la rı, mu si bet le ri və maddi ye ter siz lik le ri ken di si uzak laş tı rır. Bu ama cın ger çek leş me si, gü zel li ği və ber rak lı ğıy la ben zer stan dart ta olan, in san tü rü ne öz gü xoş bir ha ya tın oluş tu rul ma sı na bağ lı dır. Bu isə, an cak, ha ya ti ih ti yaç la rı nı gi der mek su re tiy le in san tü rü nün du ru mu nu dü zelt mek le müm kün dür. Kuş ku suz, bu ha ya tın mü kem mel lik ni te li ği ne ka vuş ma sı, an cak mal, ka zanç və servet te il gi li dü zen le me le rin ya pıl ma sı ilə ola bi lir. İz le ne cek yol, bi rey le rin el le ri nin eme ği və alın la rı nın te riy le ka zan dık la rı mal lar dan ih ti yaç sa hip le ri ne ha yır amaç lı har ca ma lar da bu lun ma la rı dır. Çün kü möminlər kar deş tir. Yer yü zü Al lah'ın dır. Mal da Al lah'ın mül kü dür. Pey gam ber efen di mi zin -sa lat və salam üze ri ne ol sun- pra tik ha ya tı bu ger çe ği, ge li şim və so nuç iti ba riy le, ən/en sağ lık lı və ən/en doğ ru yol ol du ğu nu. ya şa dı ğı və hük mü nün et kin ol du ğu za man di li min de ka nıt la mış və bu re a li te yi so mut bir şe kil de or ta ya koy muş tur. Emi r'ül-Mümi nin Hz. Əli də (salam üze ri ne ol sun) Re su lul lah (s. a. a) za ma nın da ki bu re a li te nin yox olu şun dan do la yı üzün tü le ri ni və in san la rın bu çiz gi den sap ma la rı na yö ne lik şi ka yet ni te lik li eleş ti ri le ri ni şöy- le di le ge tir miş tir. "Öy le bir za ma na ge lip çat tı nız ki, ha yır an cak ge ri de kal mak ta və kö tü lük önə geç mek te dir. Şey ta nın in san la rı he la ke sü rük le me hu su sun da ki umu du faz la laş mak ta dır. Bu öy le bir za man dır ki, şey ta nın gü cü art mış, dü ze ni hər ya nı tut muş, kur ban la rı nı ağı na dü şür me si hər za man kin den da ha ko lay ol muş tur. Göz le ri ni di le di ğin ta ra fa çe vir; fa kir lik ten bi tap düş müş yok sul dan, Al lah'ın ni me ti ni kü für le de ğiş tir miş zen gin den, ma lı ço ğalt mak tan do la yı Al lah'ın hak kın da cim ri lik edən pin ti den ve ya san ki ku la ğın da öyüd din le me si ni en gel le yen bir ağır lık var mış gi bi hak ka kar şı di re nen inat çı dan baş ka bir şey gö re bi lir mi sin?"[188] Ge çen za man, Quranın bu te o ri si nin (aşa ğı kat man la ra yar dım et mek, yük sek ta ba ka la rı də ni met için de şı ma rıp gös te ri yap ma la rı na, gö z a lı cı süs le ri ni ser gi le me le ri ne en gel ol mak su re tiy le top lu mun kat man la rı nı bir bi ri ne yak laş tır ma te o ri si nin) doğ ru lu ğu nu or ta ya koy du. Ba tı uy gar lı ğı nın or ta ya çık ma sın dan son ra in san lar yo ğun bir şe kil de dün ya ya mey let ti ler. Hay va ni tut ku la rın tat mi ni nok ta sın da önü alın maz bir az gın lı ğa ka pıl dı lar. Nef sa ni ar zu la rı nın pe şi ne düş tü ler. Bu nun üçün ala bil di ği ne kuv vet yığ dı lar. Bu da do ğal ola rak ser ve tin və dün ya lez zet le ri nin ən/en ra fi ne le ri nin güç lü le rin və ser vet sa hip le ri nin ya nın da bi rik me si ni sağ la dı. Aşa ğı ta ba ka la rın elin de yok sun luk tan baş ka bir şey kal ma dı. Üst sı nıf la rın men sup la rı də maddi ha ya tın mut lu lu ğu nu el de et me nok ta sın da tək ba şı na kal ma uğ ru na bir bir le ri ni ye me ye baş la dı lar. Ki ne ti ce ola rak in san la rın çox azı bu ni met ler den ya rar lan dı və ge ri ye ka lan ço ğun luk ha yat hak kın dan yok sun ol du. İ ki fark lı kat ma nın or ta ya çık ma sı so nu cun da, əxlaqi çö kün tü və re za let hər iki ta raf ta də baş gös ter di. Hər kəs hər şe yi yı kıp yox edən ni te li ğe sa hip ken di ka rak te ri ne uy gun bir sap ma içi ne gir di. Do la yı sıy la iki sı nı fın kar şı kar şı ya gel me si ka çı nıl maz dı. Ta raf lar ara sın da ça tış ma lar, sür tüş me ler və çe kiş me ler ya şan dı. Zen gin, fa kir, var sıl, yok sul, olan, ol ma yan ara sın da ölü mü ne bir mü ca de le baş la dı. Bu nun ne ti ce sin de dün ya sa va şı pat lak ver di. Ko mü nizm or ta ya çık tı. Ger çek və fa zi let baş ka di yar la ra göç tü. Sü ku net və hu zur, gü zel və sa kin ha yat in san de nen can lı tü rü nün dün ya sın dan ta şın dı. Bu gün in san lık dün ya sın da so mut ola rak göz lem le di ği miz yı kım və boz gun cu luk bun dan iba ret tir. Ge le cek te bu can lı tü rü nü teh dit edən fe la ket bun dan da ha bü yük və da ha deh şet li ola cak tır. Kuş ku yox ki, bu boz gun cu lu ğun ən/en bü yük et ken le rin den bi ri, ha yır amaç lı har ca ma (in fak) kap sa mı nın ka pan ma sı, bu na kar şı lık fa iz ka pı la rı nın açıl ma sı dır. İn fak ko nu su nu iş le yen bu ayet le rin ar dın dan ye r a lan ayet le rin ye di sin de yü ce Al lah, fa iz fe la ke ti nin deh şet ve ri ci yı kı mı nı göz ler önü ne ser mek te dir. Fa i zin yay gın laş ma sı nın dün ya nın boz gun cu lu ğa tes lim ol ma sı an la mı na gel di ği ni vur gu la mak ta dır. Heç kuş ku suz bu, Quranı Ke rim'in ön gö rü şü nün bir gös ter ge si dir. Çün kü Quranın in di ği za man da bu boz gun cu luk he nüz ana rah min de bu lu nu yor du. Dün ya bu fe la ke ti gü nü müz de do ğur muş bu lu nu yor. Əgər bu açık la ma la rı mı zın doğ ru lu ğu nu test et mek is ti yor san, Rum Suresi'n de ki il gi li ayet le ri in ce le ye bi lir sin. Ulu Al lah şöy le bu yu ru yor: "Öy ley se sən yü zü nü Al lah'ı bir le yi ci (bir ha nif) ola rak di ne, Al lah'ın o ya rat ma ka nu nu na çe vir; ki in san la rı bu nun üze ri ne ya rat mış tır. Al lah'ın ya ra tı şı üçün hiç bir de ğiş tir me yok tur. İş te dim dik ayak ta du ran doğ ru din bu dur. An cak in san la rın ço ğu bil mez ler. Gö nül den ka tık sız bağ lı lar ola rak, ONA yö ne lin və ONdan kor kup-sa kı nın, na ma zı a yak ta tu tun və müş rik ler den ol ma yın. O müş rik ler ki, ken di din le ri ni fır ka la ra ayır mış və ken di le ri də par ça par ça ol muş lar dır; ki hər qrup ken di elin de kiy le (övü nüp) se vinç duy mak ta dır. İn san la ra bir za rar do kun du ğu za man, gö nül den ka tık sız bağ lı lar ola rak, Rab le ri ne dua eder ler; son ra ken din den on la ra bir rah met tattı rın ca he men ce cik bir qrup Rab le ri ne şirk ko şar lar. Ken di le ri ne (ni met ola rak) ver dik le ri mi ze nan körlük et sin ler di ye. Öy ley se zövq için de ya rar la nın və ya şa yın, ar tık ya kın da bi le cek si niz Öy ley se ya kın la ra hak kı nı ver, yok su la də, yol cu ya də. Al lah'ın rı za sı nı is te yen ler üçün bu, da ha ha yır lı dır və kur tu lu şa eren ler on lar dır. İn san la rın mal la rı için de art sın di ye, ver di ği niz fa iz, Al lah ka tın da art maz. Amma Al lah'ın rı za sı nı is te ye rek ver di ği niz zəkat isə, iş te (se vap la rı nı və mal la rı nı) qat qat art tı ran lar on lar dır. İn san la rın el le riy le ka zan dık la rı (günahları) yü zün den, ka ra da və de niz de fe sat or ta ya çık tı. Umu lur ki, dö ner ler di ye Al lah on la ra yap tık la rı nın bir kıs mı nı ken di le ri ne tattır mak ta dır. Də ki: "Yer yü zün de ge zip do la şın, böy le ce da ha ön ce ki le rin na sıl bir so na uğ ra dık la rı nı gö rün. On la rın ço ğu müş rik kim se ler di. Öy ley se sən, Al lah'tan ge ri çev ril me si müm kün ol ma yan gün gel me den ön ce, yü zü nü dim dik ayak ta du ran doğ ru di ne çe vir. O gün par ça par ça bö lü ne cek ler." (Rum, 30-43) Hud, Yunus, İsra, Ənbiya gi bi su re ler de bu na ben zer ayet ler yer/yeyər al mak ta dır. Hep sin de bu du ru ma dik kat çe ki li yor. İn şa al lah ile ri de bun la rı açık la ya ca ğız. Kı sa ca sı, bu ayet ler de, ya ni in fak ko nu su nu iş le yen ayet ler de, ha yır amaç lı har ca ma nın bu ka dar şid det le teş vik edil me si nin, bu ko nu ya bun ca öne min at fe dil me si nin se be bi bu ol sa ge rek tir. Ayet ler den bu nu an lı yo ruz. * * * Yüklə 6,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|