Aylana va burchaklarni teng boʻlaklarga

II Bob.Aylana va burchaklarni teng boʻlaklarga boʻlishni oʻrgatish metodikasi.

1. 
   Aylanani teng boʻlaklarga boʻlishni oʻrgatish metodikasi
   

u shakllarni har bir foydalanuvchi o‘ziga ma’qul bo‘lgan usullardanfoydalanib chizib olishi mumkin.
shaklni chizish ketma-ketligi:a) круг (aylana) chizish tugmasi bosilib ekranda sichqoncha bilan biror nuqta (aylana markazi)ga bosiladi.
b) Klaviaturadan aylananing radiusi kiritilib (masalan 50 raqami) Enter bosilgach ekranda aylana rasmi hosil bo‘ladi (17–rasm, a);
v) - mnogougolnik (ko‘pburchak) tugmasi tanlanadi va so‘rovga 3 raqami yozib Enter bosilgach, sichqoncha bilan aylanaga yaqinlashsak, uning markazini bildiruvchi + belgisi paydo bo‘ladi (17–rasm, b). Shu belgiga yaqinlashganda Центр yozuvi chiqqach (17–rasm, v) sichqonchaning chap tugmasi bosiladi;
g) Sichqonchaning o‘ng tugmasi bosilib chaquruv menyusidan Вписанный (ichki chizilgan) bandi tanlanadi;
d) Sichqoncha bilan aylananing yuqori qismi (квадрант) ko‘rsatiladi (17– rasm, g);
g) Shtrixlash uchun tugma bosiladi. Chiqqan muloqat oynasining Образец bo‘limidan ANSI37 tanlanib, Enter bosiladi va aylana bilan uchburchak oralig‘idagi maydonlar ketma-ket ko‘rsatiladi. Ikki marta Enter bosilib ish tugatiladi (17–rasm, d).
Bu chizmani boshqa usul bilan ham qurish mumkin (18-rasm).

1. 
   Aylana chizilgach, Рисования menyusining Точка bandidagi Поделить buyrug‘i tanlanadi. Sichqancha bilan aylana chertilgach bo‘laklash soni
   

3 raqami yozilib, Enter bosiladi. Bu bilan aylananing uch yeriga nuqta belgisi qo‘yiladi.

2. 
   Формат menyusining Отражения точек bandidan nuqta uchun biror ko‘rinish tanlanadi. Qo‘yilgan nuqtalar ekranda ko‘rinish tanlangan ko‘rinishni oladi.
   

v) tugmasi tanlanib, aylana ustidagi nuqtalarni ketma-ket chertish bilan uchta kesma chiziladi.
g) Chizmaning barchasi belgilanib povernut (burash) tugmasi bosiladi va aylana markaziga sichqonchaning chap tugmasini chertib, -30 raqami yozib Enter bosiladi. Bu bilan chizma soat strelgasi bo‘yicha 30⁰ ga buriladi. Topshiriq. Yuqorida keltirilgan usullardan foydalanib quyida keltirilgan shakllarni mustaqil chizib oling (19-rasm).
Аylаnа vа uning tеnglаmаsi
T а` r i f. Mаrkаz dеb аtаlаuvchi nuqtаdаn bаrоbаr uzоqlikdа yotuvchi nuqtаlаrning to`plаmigа аylаnа dеyilаdi.

1 – c h i z m a (1.1) tenglamad

aylananing ixtiyoriy nuqtasi bo`lgani uchun (1.1) tenglama aylananing markazi nuqtada bo`lgan kanonik (sodda) tenglamasi deyiladi. Aylananing tenglamasi o`zgaruvchi koordinatalarga nisbatan ikkinchi darajalidir. Xususiy holda, agar aylananing markazi koordinatalar bosida bo`lsa, uning tenglamasi: a qavslarni ochib va ba`zi bir ayniy almashtirishlarni bajarib,

aylananing quyidagi tenglamasini hosil qilamiz:
Bu tenglamani 2–tartibli egri chiziqning umumiy tenglamasi (1) bilan solishtirganda aylana tenglamasi uchun quyidagi ikkita shart bajarilganini ko`rish mumkin: 1) , koordinatalar ko`paytmasi bo`lgan li had qatnashmayapti; 2) va lar oldidagi koeffisientlar o`zaro teng, ya`ni ; . Bu holda (1) tenglama (1.4) ko`rinishda bo`lib aylanani tasvirlaydi.
Agar ; ; (1.5) bo`lsa, (1.4) tenglama (1.2) tenglamaga aylanadi va, aksincha (1.1) tenglamadan (1.5) formulalar yordamida (1.4) tenglamaga o`tish mumkin.