Az ə rbaycanda Pe şə

Köbəli ilgəklər. Məmulat hissəsinin üstündə köbəli ilgəyin yerini hissənin üst tərəfində 
üç xətlə nişanlayırlar: bir uzununa xətlə ilgəyin istiqamətini və iki eninə xətlə ilgəyin ölçüsünü göstərirlər. 
Ilgəyin ölçüsü düymənin diametrindən asılıdır yəni düymənin diametri plyus 0,2 sm (əgər düymə 
yastıdırsa), yaxud 0,5 sm (əgər düymə kürə şəklindədirsə) ölçüdə olmalıdır. Sonra nişanlanmış orta 
xətdən yuxarıda və aşağıda, kantın iki eninə bərabər olan məsafədə iki köməkçi xətt çəkirlər. Kütləvi 
istehsalatda ilgəyin yerini hissənin avand üzündə köməkçi ülgü vasitəsilə dörd xətlə qeyd edirlər: iki 

---

45 
uzununa xətlə və ilgəyin başlanğıcı və qurtaracağında iki eninə xətlə (şəkil 3.12. a). Iki uzununa xətt 
arasındakı məsafə iki kantın eninin ikiqat ölçüsünə bərabər olmalıdır. Ilgəklər bir, yaxud iki köbə ilə, 
biriynəli və ikiiynəli maşında, eləcə də köbəli ilgəklərin işlənilməsi üçün olan xüsusi yarımavtomatda 
işlənilə bilər. Ilgəklər üçün köbəni elə biçirlər ki, əriş sapları onun uzunluğu boyu keçsin. Köbənin 
uzunluğu ilgəyin uzunluğundan 2-3 sm artıq olmalıdır (hər tərəfdə). Məsələn, kantın eni 0,2-0,5 sm 
olduqda köbənin eni təxminən 2,1-2,3 sm-ə bərabər olmalıdır. Ilgəyi biriynəli, yaxud ikiiynəli maşında 
bir köbə ilə işlədikdə onun uzununa tərəflərini ütü ilə elə yatırdırlar ki, köbənin kənarları yatırdılmış halda 
eni əsas hissənin üzərində nişanlanmış iki uzununa xətt arasındakı məsafəyə bərabər olsun; başqa sözlə 
desək iki kantın eninin ölçüsündən iki dəfə artıq olsun (şəkil 3.12. b).Bu zaman köbənin kəsikləri onun 
qatlanan yerinə kantın eni plyus 0,1-0,2 sm-ə bərabər olan ölçüdə çatmamalıdır. Kənarları ütü ilə 
yatırdılmış köbəni əsas hissənin avand üzünə qoyur, köbənin qatlanma yerini nişanlanmış uzununa 
xəttin üstündə yerləşdirirlər. Bu zaman köbənin ucları ilgəyin nişanlanma xəttindən hər iki tərəfində 1,0-
1,5 sm kənara çıxmalıdır. Fərdi sifarişlə məmulat hazırladıqda köbəni bir tikişlə ortadan kökləyirlər.
Şəkil 3.12 Köbəli ilgəyin hazırlanması 
Köbəni biriynəli, yaxud ikiiynəli maşında tikərək tikişin uclarını bərkidirlər (şəkil 3.12 c). Tikişdən 
köbənin qatlanan yerinə qədər məsafə kantın eninə bərabər olmalıdır. Köbəli ilgəyi fərdi istehsalatda 
işlədikdə köbənin avand üzünü əsas hissənin avand üzünə qoyurlar. Köbənin kəsiklərini köməkçi xətlərin 
səviyyəsində qatlayır və qatlanma yerindən kantın eninə bərabər məsafədə tikirlər (şəkil 3.12 ç). Ilgəyi 
iki köbə ilə işlədikdə onları tərs üzləri içəri olmaqla ortadan uzununa istiqamətdə qatlayıb qatlama 
yerlərini ütü ilə yatırdırlar. Hazırlanmış köbələri əsas hissənin avand üzünə, qatlama yerlərini 
nişanlanmış xəttin üstünə qoyub, qatlanma yerindən kantın eninə bərabər olan məsafədə tikirlər (şəkil 
3.12 d).Köbənin düzgün tikildiyini əsas hissənin tərs üzündən yoxlayırlar. Tikiş, ilgəyin ölçüsünü təyin 
edən eninə xətlərə paralel olmalı və onlarla eyni səviyyədə qurtarmalıdır. Yoxladıqdan sonra köbənin 

---

46 
kəsiklərini əsas hissənin kantına tərəf qatlayırlar və köbəni tərs üzdən tən ortasından hər iki tərəfə doğru 
tikişlərin arasından kəsirlər. Ilgəyin uclarına 0,5-0,7 sm qalmış uclara doğru maili kəsərək 0,1-0,15 sm 
məsafədə kəsməni dayandırırlar. Köbəni avand üzdən düz xətt boyunca axıra qədər kəsirlər. Alınmış 
açıqlıqdan köbəni əsas hissənin tərs üzünə çevirib, kant əldə edilir. Ilgəyin uclarında əsas hissəni avand 
üzə çevirir, köbənin uclarını dartıb düzəldir, künclərini qaydaya salır və ilgəyin uclarını ikiqat maşın tikişi 
ilə künclərdə bəndləyirlər (şəkil 3.12 e). Hazır ilgəyi ütüləyib nazildirlər (şəkil 3.12 ə). Hazır məmulatda 
bortaltını ilgəyin səviyyəsində kəsir, kəsik kənarlarını qatlayır və əl ilə basdırma tikiş ilə işləyirlər (şəkil 
3.12 f). 
