304
305
-sı,-si,-su,-sü şəkilçisi isim və sifətlərdən müxtəlif mənalı
feillər əmələ gətirir; məs.:
qaxsı “quruyub qaxa dönmək”,
qox-
cu “azca iylənmək”,
günsü “günvurma nəticəsində xarab olma”,
quraxcı “susuzluqdan qurumaq” (Qaz.),
ağırsımax “iylənmək”,
günsüməx` ”gündə xarab olmaq”,
çiysiməx` ”xəmir olmaq” (Çən.)
və s.
-ər,- dər şəkilçisi qeyri- məhsuldar olub düzəltmə feil əmələ
gətirir; məs.:
dəvər “üzə çıxmaq”,
közər “yanmaq”,
büx`dər “ipi
bir- birinə bağlamaq”( Çən.).
-ıt,- it,- ut,- üt,-t şəkilçisi sifət və feillərə artırılaraq, müxtəlif
mənalı feillər əmələ gətirir; məs.:
genit “genişləndirmək”,
tuşut “
göstərmək”,
yozut “aldatmaq” .
Sintaktik üsulla əmələ gələn sözlər
1. Azərbaycan dili şivələrində iki ismin birləşməsindən əmələ
gələn mürəkkəb sözlər digərlərinə nisbətən çoxluq təşkil edir.:
danadiş “həşərat adı”,
hacıbuğda “qarğıdalı”,
itağaci “toyba-
şı” (Dər.),
piypalan “kök”,
dəmir dırnax “qoçaq” (Çən.),
dilbaş
“xəstəlik adı”,
təhnəbel “qozbel”,
ürəkgetmə “xəstəlik adı”,
zı-
ğzığ “quş adı”,
qoz-qoz “oyun adı” (Qub.),
dədəboyu “imtiyaz”,
ayıbalası “iri kərpic”,
ekiztayı “əkiz doğulmuş uşaqlardan biri”,
ələmdolağı “göyqurşağı” ( Şş.,Xoc.) və s.
2.İsimlə feili sifətin birləşməsindən əmələ gələnlər:
aragirən
“aravuran”,
duztükən “duzqabı”,
əlsüpürən “əlüz dəsmalı” (Dər.),
vağyandıran “kömürçü”,
yelqovan “bitki adı”,
saçuzadan ”ətdə
olan ağ damar”,
qapıbasma, qətqıran (Qub.) və s.
3. İsimlə sifətin birləşməsindən əmələ gələnlər:
ağzıyırtıx, be-
liquzdu “qozbel”,
qarnıqurtdu “paxıl” (Qub.) və s.
4.Sifətlə ismin birləşməsindən əmələ gələnlər:
uzunburun
“ağcaqanad”,
ağqanad “milçək adı” (Dər.),
aladil “yalançı”,
uzunqılça (K.),
şəlpədodaq, qaranəfəs, ajıqıjı “vəzəri”,
girdəbel
“mişar”,
qarayollux (Qub.) və s.
“tikələ”,
çatıla “kəndirlə”,
çomurra ”palçıqla” (Təb.),
açarra,
avışda “ovucla götürmək”,
bəlgələ “nişanlamaq”, çətənnə “ala-
çığın ətrafını qamışdan hörülmüş çətənlə bağlamaq”,
dəhmər-
rə ”işin sürətini artırmaq”,
dımbızda “yumruqlamaq”,
naçaxla
“xəstələnmək” (Qub.) və s.
Dostları ilə paylaş: 
