Sosial dialekt dedikdə, əhalinin müəyyən ictimai və peşə
qruplarının nitqi nəzərdə tutulur. Dildə yaşa, cinsə, təhsilə, peşəyə
və ictimai mənşəyə görə nitq fərqləri ola bilər. Sosial dialektlər
məhəlli dialektlərdən fərqlənir. Əgər məhəlli dialektlər bir-birin-
dən dilin müxtəlif səviyyələrinə xas olan faktlarla fərqlənirsə, so-
dialektlərdən dialektfövqü xasiyyətli faktları ümumiləşdirərək,
daha da zənginləşdirir. Koyne leksik baxımdan başqa dialektlərin
hesabına genişlənir, ancaq öz fonetik-tələffüz və morfoloji xü-
susiyyətlərini qoruyur. Ədəbi dil bir dialektin çərçivəsində fəa-
liyyətə başlasa da, get-gedə dialektfövqü əlamətlərlə dolğunlaşır
və dialektlikdən uzaqlaşır (44,s.21-22). Koyne dialektin bir deyil,
bir neçə dialektin xüsusiyyətləri əsasında formalaşması fikrini
M.Şirəliyev, M.Cahangirov, S.Cəfərov, Ə.Cəfər və N.Qazıye-
va tədqiqatlarında qeyd etmişlər. N.Qazıyevanin qənaətinə görə,
müasir ədəbi dilin fonetik və leksik normalarının formalaşma-
sında bütün dialektlərin rolu vardır. Qrammatik dialekt əsasına
gəldikdə, xüsusilə morfoloji normalar qərb qrupu dialektlərinə
məxsus xüsusiyyətlərlə (əsasən Qarabağ dialektləri ilə) daha çox
uyğunluq təşkil edir (65, s.104, 129).
Dialektoloji terminlər Azərbaycan və türk dilçiliyində fərqli
anlamlarda işlədilir. Azərbaycan dilindəki dialekt və şivə termin-
lərinə türk dilində “ağız” sözü uyğun gəlir. Türk dilçiliyində ləhcə
bir dilin coğrafi və siyasi səbəblərdən başqa, spesifik fonetik və
qrammatik xüsusiyyətlərinə görə ayrılan qoluna və ya tarixi in-
kişaf prosesində bir dildən ayrılan fərqli xüsusiyyətlər kəsb edən
qoluna deyilir. Bu meyara görə, çuvaş və yakut dilləri ləhcə hesab
edilir. Şivə ədəbi dildən səs və forma baxımından, ağız isə yalnız
tələffüz cəhətdən fərqlənir. Türkiyə alimləri buna görə də müasir
türk dillərini (Azərbaycan, qazax, özbək, qırğız və s.) şivə hesab
edirlər. Türkiyə Respublikasında Ankara, Qaziantep, Giresun,
İzmir, Konya, Tokat, Urfa və b. bölgələrdə məhdud dairdə ya-
yılan ünsiyyət vasitəsi isə ağız adlandırılır. Terminlər arasındakı
meyarlar düzgün müəyyənləşdirilmədiyindən ləhcə, şivə və ağız
terminlərinin bir-birinin əvəzində işlənməsinə tez- tez rast gəlinir.
Türk alimlərinin bu mövqeyi digər türkoloqlar tərəfindən etirazla
qarşılanır. Çünki onların şivə və ya ləhcə adlandırdıqları müasir
türk dillərinin hər birinin ərazi-inzibati bölgüsü, ədəbi dilləri, üs-
lubları, bir- birindən cüzi fərqlənən dialektləri mövcuddur.