Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov

21.2. 
İstehsal amillərinə tələbin və qiymətin
dəyişməsi nisbətləri 
 
Əgər istehsal amilları bazarında təkmil rəqabət müşahidə olunursa, ayrıca 
firma ist
ədiyi miqdarda istehsal amilini eyni bazar qiymətinə ala bilər. Ona görə 
d
ə, firmanın qarşılaşdığı tələb əyrisi qiymətə görə tamamilə elastikdir (qrafik 
21.6 a v
ə 21.6b). Qrafik 22.6b-də firma paltar tikmək üçün parça alır. Firma 
parçanı alarkən onun qiymətinə təsir göstərmir. 
Qrafik 21.6. Ayrıca firma üçün istehsal amillərinin təklifi 
 
Bir 
metrin 
qiym
ətiB
parça,mln.metr
100
10
Parçanın 
bazar t
əklifi 
S
a
) 
Parçada bazar 
Parçaya 
t
ələb 
Bir 
metrin 
qiym
əti
Firma üçün 
parça t
əklifi
10
ME=AE
F
MRP
parça,mln.metr 
50
b)
420 

---

T
əklif əyrisi firmanın amilun bir vahidinə hansı qiyməti ödəməli 
olduğunu göstərir. 
Lakin o, 
əks istiqamətə əyilə (dönə) 
bil
ər. Qrafik 21.7.-də göstərildiyi 
kimi daha yüks
ək əmək haqqı dərəcəsi əmək təklifinin 
azalmasına 
s
əbəb ola 
bil
ər. 
 
Qrafik 21.7. Əmək təklifi əyrisinin əks istiqamətə dönməsi 
Əmək təklifi əyrisinin əks istiqamətdə əyilə bilməsinə əmin olmaq üçün 
f
əhlənin gün ərzində neçə saat işləməsi barədə necə qərar qəbul etməsini 
n
əzərdən keçirək. Gün iş saatları və boş saatlara bölünür. Sonuncu anlayış 
qeyri-
əmək fəaliyyətinin bütün növlərini əhatə edir. Biz belə güman edə bilərik 
ki, boş vaxt öz-özünə rahatlıq gətirir, əmək isə fəhləyə əmək haqqı formasında 
fayda verir. 
Saatlıq əmək haqqı dərəcəsi fəhlənin boş vaxtının qiymətini xarakterizə 
edir. 0,
əlavə boş saat əldə etmək üçün fəhlənin imtina etməli olduğu pul 
m
əbləğini əks etdirir. Əmək haqqı dərəcəsi artanda, boş vaxtın qiyməti yüksəlir. 
İstehlak tələbinin təhlilini yada salaq. Qiymətin dəyişməsi əvəzetmə effekti və 
g
əlir effekti ilə müşayiət olunur. Əmək haqqı dərəcəsi dəyişəndə əvəzetmə və 
g
əlir səmərələri də dəyişir. 
Daha aşağı əmək haqqı dərəcəsi fəhlələri vadar edir ki, boş vaxtı 
azaltsınlar (əvəzetmə effekti). Gəlir effekti onunla müəyyən olunur ki, daha 
yüks
ək əmək haqqı dərəcəsi fəhlənin gəlirini artırır. gəliri daha çox olan fəhlə 
daha çox miqdarda nem
ətlər, o cümlədən boş vaxt ala bilər. Başqa sözlə, daha 
çox g
əlir götürən fəhlə öz iş gününü azaldacaqdır. Beləliklə, əvəzetmə effekti 
il
ə gəlir effekti arasında ziddiyyət vardır. Fəhlənin əmək haqqından asılı olaraq 
öz iş vaxtını artırıb azaltması bu 2 effektin qarşılıqlı əlaqəsindən asılıdır. Əgər, 
g
əlir effekti kifayət qədər böyük olarsa, əmək haqqının artırılması iş saatlarının 
azaldılmasına və əmək təklifi həcminin azalmasına səbəb ola bilər. Gəlir effekti 
kifay
ət qədər böyük ola bilər. Çünki, əksəriyyət üçün əmək haqqı başlıca gəlir 
m
ənbəyidir. Əmək haqqı dərəcəsinin artmasına təklifin həcminin azalması elə 
əmək təklifi əyrisinin əks istiqamətdə əyilməsidir. 
Qrafik 21.8-d
ə işçinin iş və boş vaxtları seçməsi fərqsizlik əyrilərinin 
köm
əyilə təhlil olunur.
Əmək 
haqqı, 
saat 
Əmək, gün-saat 
421 

---