Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov

orta amil x
ərcləri əyrisidir. 
Çünki, o 
istehsal amilu vahidini 
əldə etmək üçün firmanın çəkdiyi xərclərin məcmusunu 
ifad
ə edir. ME isə 
son amil x
ərcləri əyrisidir. 
O, firmanın əlavə amilun 
alınmasına çəkdiyi xərcləri ifadə edir. İstehsal amilları bazarı təkmil rəqabətli 
olduqda orta v
ə son xərclər üst-üstə düşür (AE = ME). 
R
əqabətli istehsal amili bazarında firma hansı kəmiyyətdə amil əldə 
ed
əcəkdir? Əgər son məhsuldan alınan son mədaxil əyrisi son amil xərcləri 
əyrisindən yuxarıda yerləşirsə, firma öz mənfəətini artıra bilər. Bu zaman firma 
daha çox amil alacaqdır ki, bunun da xeyri (MRP) ziyanından (ME) çoxdur. 
Lakin, 
əgər son məhsuldan alman son mədaxil əyrisi son xərclər əyrisindən 
aşağıda yerləşərsə, firma amilun alınmasından xeyir deyil, ziyan görəcəkdir. 
Ona gör
ə də mənfəəti maksimumlaşdırmaq şərti son məhsuldan alınan son 
m
ədaxilin son xərclərinə bərabər olmasıdır: 
ME = MRP
(21.5) 
Hazır məhsul bazarının təkmil rəqabətli halını nəzərdən keçirərkən biz 
gördük ki, firma istehsal amilunu, m
əsələn, əməyi, elə kəmiyyətdə alır ki, bu 
zaman son m
əhsuldan alman son mədaxil istehsal amilunun W qiymətinə 
b
ərabər olur. Beləliklə də, təkmil rəqabət halında mənfəəti maksimumlaşdırmaq 
şərti amilun qiymətinin son xərclərə bərabər olmasıdır: 
ME = W
(21.6). 
Bizim misalda parçanın qiyməti (1 metr 10 man) rəqabəti bazarda tələb və 
t
əklif əyrilərinin kəsişməsindən alınmışdı (qrafik 22.6a). Qrafik 22.6b - də 
firmanın aldığı parçanın kəmiyyəti göstərilmişdir. O, son məsrəflər əyrisi ilə 
son m
əhsuldan alınan son mədaxilin kəsişməsindən alınmışdır. Tutaq ki, 50 
metr parça 
əldə edilmişdir. 1 metr parçaya çəkilən son xərclər 10 manatdır ki, 
bu da istehsalda 
əlavə parçanın istifadəsi nəticəsində əldə olunan son mədaxilə 
b
ərabərdir. Əgər 50 metr parçadan az istifadə olunsaydı firma paltar satışından 
əlavə mənfəət götürmək imkanını əldən vermiş olardı. Əgər 50 - dən çox 
419 

---

parçadan istifad
ə edilsəydi, firmanın parçaya çəkdiyi xərc əlavə mədaxildən çox 
olardı. 
İstehsal amilinin bazar təklifi əyrisi adətən müsbət meylli olur. Məlumdur 
ki, r
əqabətli bazarda əmtəənin bazar təklifi əyrisi müsbət meylli olur. Çünki, 
m
əhsul həcmi artdıqca müəssisənin son xərcləri də artır. Bu meyl amillər 
bazarında da nəzərə çarpır. Çünki parça kimi istehsal resursları hazırlananda, 
ad
ətən son xərclər artır. 
Lakin, istehsal amili 
əmək olduqda vəziyyət dəyişir. Bu zaman amilin 
t
əklifi haqqında qərarı firma yox, fəhlələr qəbul edirlər. Burada amil təklifini 
mü
əyyən edən motiv mənfəətin maksimumlaşdırılması yox,faydalılığın 
maksimumlaşdırılması olur. Əməyin bazar təklifi əyrisi müsbət meyllidir. Hazır 
m
əhsul bazarı oliqopoliya və ya inhisar kimi xarakterizə olunduqda da əməyə 
olan t
ələbin əyrisi eyni qayda ilə çəkiləcəkdir. Yeganə fərq ondan ibarət 
olacaqdır ki, əmək haqqı stavkasmm dəyişməsi nəticəsində hazır məhsulun 
qiym
ətinin necə dəyişəcəyini müəyyənləşdirmək çətin olacaqdır.