Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov

 
Qrafik 21.8. Əmək haqqı dərəcəsinin yüksəlməsi zamanı
əvəzetmə və gəlir effektləri
Üfüqi oxda günd
əlik boş vaxtların miqdarı, şaquli oxda isə əməyin 
g
ətirdiyi gəlir göstərilmişdir (güman edilir ki, fəhlənin başqa gəlir mənbələri 
yoxdur). Ən əvvəl bir saat üçün əmək haqqı dərəcəsi 10 man. idi və büdcə 
m
əhdudiyyətləri PQ xətti ilə göstərilmişdir. 
F
əhlə A nöqtəsini seçməklə faydalılığı maksimumlaşdırır (80 man. gəlir 
v
ə 16 saat azad vaxt). 
Əmək haqqı dərəcəsi bir saat üçün 20 manata qalxanda büdcə 
m
əhdudiyyətləri RQ mövqeyini tutur. İndi isə fəhlə B nöqtəsini seçməklə 
faydalılığı maksimumlaşdırır. Bu zaman o, 80 man. gəlir və 20 saat boş vaxt 
əldə edir. Əgər, yalnız əvəzetmə effekti təsir göstərərsə, daha yüksək əmək 
haqqı dərəcəsi fəhləni 8 yox 12 saat işləməyə vadar edər (C nöqtəsi). Lakin, 
g
əlir effekti əks istiqamətdən təsir göstərir. O, əvəzetmə effektinə üstün gəlir və 
iş gününü 8 saatdan 4 saata endirir. 
21.3. İstehsal amilləri bazarında tarazlıq 
 
Əgər qiymət tələbin həcmi ilə təklifin həcmini bərabərləşdirirsə, deməli 
r
əqabətli amil bazarı tarazlıq vəziyyətindədir. 22.9. qrafikində bu tarazlıq əmək 
bazarı üçün göstərilmişdir. A nöqtəsində tarazlı əmək haqqı dərəcəsi Wc , 
tarazlı təklif həcmi isə Lc - dir. 
Bu modeld
ə bazarın bütün iştirakçılarının tam məlumatlandırılması fərz 
edilir. Ona gör
ə də fəhlələr harada işlədiklərindən asılı olmayaraq eyni 
“Günd
əlik gəlir, manat”
W=20
P 
W=10
C 
A 
B 
Q 
Asud
ə vaxt, 
saat 
12 16 20
əvəzetmə effekti 
əvəzetmə effekti
480 
240 
80 
0 
422 

---

m
əbləğdə əmək haqqı alırlar. Əgər hər hansı bir fəhlənin əməyinin son məhsulu 
onun 
əmək haqqından çox olarsa, firma onun əmək haqqını qaldıra bilər. Lakin, 
proses iştirakçılarının informasiyası məhduddursa iş sahibləri fəhlələrə 
münasib
ətdə ayrı- seçkilik siyasəti yürüdə bilərlər. 
Hazır məhsul bazarı təkmil rəqabətli olduqda, istehsal amilinə olan tələb 
əyrisi, istehlakçıların istehsal prosesində əlavə amil vahidinin istifadəsindən 
aldıqları faydanı göstərəcəkdir. Əmək haqqı dərəcəsi əlavə amil vahidinin 
istifad
əsilə bağlı firma və cəmiyyətin məxariclərini əks etdirir.