Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti Fakültə: Tikinti-iqtisad Kafedra: Biznesin iqtisadiyyatı və menecment

15.4. Avrosəhmdarların korporativ idarəetmə prinsipləri
1990-cı ildə tərkibinə səkkiz milli səhmdar assosasiyasının (Belçika, Böyük Britaniya, Almaniya, Hollandiya, Danimarka, İspaniya, Fransa və İsveçrə) daxil olduğu Avropa səhmdarlarının (qısa formada Avrosəhmdarlar) assosasiyalarının konfederasiyası yaradılmışdır. Bu təşkilatın əsas təyinatı Avropa Birliyinin ayrı-ayrı səhmdarlarının maraqlarının təmsil olunması, xırda səhm­dar­la­rın mübadiləsi, kapital bazarının şəffaflığı, Avropa kom­pa­niy­a­la­rında səhmdar kapitalının dəyərinin yüksəldilməsi, korporativ ida­rəetmə məsələlərinin dəstəklənməsidir.
İƏİT-nin beş prinsipi əsasında Avrosəhmdarlar şəxsi di­rek­tiv­lərini - kompaniya məqsədlərinə, səs hüququ, qovuşmadan mü­ha­fizə, informasiya hüququ və direktorlar şurasının roluna aid konkret təkliflərdən ibarət korporativ idarəetmə prinsipləri ya­ratmışlar:
- kompaniya ilk növbədə, səhmdar kapitalının dəyərinin maksimallaşdırılmasına nail olmalıdır. Kompaniyalar öz maliyyə məqsədləri və strategiyalarını dəqiq, yazılı dərc etməli və illik hesabatlarına daxil etməlidirlər;
- kompaniya səhmdarının mövqeyi üçün mühüm təsirə malik olan qərarlar və kompaniyanın təbiətinə, ölçüsünə, strukturu və risklərinə fundamental təsir edə bilən qərarlar səhm­dar­lar tərəfindən qəbul olunmalıdır (səhmdarların ümümi yı­ğın­ca­ğın­da);
- səhmdarların təsirini məhdudlaşdıran vasitələr və udul­ma­ya qarşı müdafiə vasitələrindən uzaqlaşmaq zəruridir;
- udulma və qovuşma prosesləri tənzimlənməlidir, belə və­ziy­yətlərin yerinə yetirilməsinə nəzarət olun­malıdır;
- əgər səhmdarın mülkiyyətdə payı müəyyən həddi aşırsa bu səhm­dar qalan səhmlərin səmərəli şərtlərlə alınmasını təklif et­mə­yə məcburdur;
- kompaniya səhmlərin dəyərinə təsir edə biləcək in­for­ma­si­yanı, eləcədə 5% mülkiyyət payını aşan səhmdarlar haqqında in­fo­r­masiyanı dərhal aşkar etməlidirlər və bunu açıqlamalıdırlar. Bu tələblərin yerinə yetirilməsi halında cərimə sanksiyaları tətbiq olun­malıdır;
- auditorlar müstəqil şəxslər olmalı və səhmdarların ümumi yı­ğıncağında seçilməlidirlər;
- səhmdarlar iclasın gündəliyinə məsələlər daxil etmək hü­qu­quna malik olmalıdırlar;
- informasiyanin yayılmasının adi kanallarından başqa, kom­paniya səhmlərinin dəyərinə təsir edə biləcək informasiyanın səhm­darlara təqdim olunmasının elektron vasitələrindən istifadə et­məlidirlər;
- səhmdarlar heç olmasa bir şuranın üzvlərini seçmək hü­qu­qu­na, eləcədə şuranın üzvlərinin vəzifəsindən kənarlaşdırılması haq­qında məsələ qaldırmaq imkanına malik olmalıdır. Seçimə qə­dər səhmdarlar direktorlar şurasının seçilməsi üçün namizədlər irəli sürmək imkanına malik olmalıdırlar;
- həm bir palatalı və həmdə iki palatalı sistemdə müşahidə şurasının üzvləri qismində icraçı olmayan direktorlar üzvlüyü on iki ilədək məhdudlaşdırımalıdır;
- direktorlar şurasına tərkibində icraedici olmayan üzv qis­min­də şuranın keçmiş icraedici üzvlərindən yalnız bir nəfər iş­tirak edə bilər.