Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adina əDƏBİyyat institutu

S
S
a
a
l
l
i
i
d
d
ə
ə
 
 
Ş
Ş
ə
ə
r
r
i
i
f
f
o
o
v
v
a
a
 
 
 
 
46 
qibləsi eyni idi. Gözlərini səcdədən çəkmirdilər. Səhih hə-
dislərdən birində deyildiyi kimi, namazda xoruz kimi dən-
ləməyi,  it  kimi  çömbəlməyi  və  tülkü  kimi  ətrafa  boylan-
mağı rədd edərək (Əhməd və Əbu Yəla) bir olan Tanrıya 
sidq ilə ibadət edir, ruhlarının paklanmasını Onda tapırdı-
lar. Amma biri cibindəki möhürü yerə qoyaraq alnını ona 
vurduğu halda, digəri möhürsüz namaz qılırdı. Biri qolları 
bağlı, o biri isə qolları açıq və yanına salınmış vəziyyətdə 
qılırdı namazını. Səcdəyə də demək olar ki, eyni anda ge-
dirdilər.  Hər  ikisinin  də  niyyəti  eyni  –  Tanrıya  ibadət  et-
mək  idi.  Tanrının  yaratdığı  bu  füsunkar  təbiətlə  vəhdətdə 
olaraq  özlərini  daha  yaxın  hiss  edirdilər  Ona.  Bu  zaman 
sanki  düşüncələri  belə  Tanrının  qarşısında  səcdəyə  əyil-
miş,  Onun  rəhmli  hüzurunda  rəhm  diləyirdi.  Sanki  Tanrı 
ilə üz-üzə durmuşdular, alınlarının dəydiyi torpaq fərqli ol-
sa da, qolları fərqli formada bükülsə də, hər ikisi bir Tanrı-
ya, bir haqqa tapınmışdılar». 
Dədə  Əfəndinin  qiblə  və  Quran  haqqında  fikirləri  də 
dini  dekonstruksiya  üslubudur.  Dədə  Əfəndinin  Məhəm-
məd  peyğəmbərin  Kəbəni  niyə  seçməsinin  məqamlarını 
özünəməxsus şəkildə açmağa cəhd göstərir: «Heç bilirsən-
mi  bu gün qiblə dediyin  məfhum niyə  yaranıb? Yox, bil-
mirsən, oğul, hardan biləsən? Bir də sual versəm, deyəcək-
sən ki, bəs Kəbəyə görə. Yox, oğul, yox. Dahi Məhəmməd 
hansısa  bir  tikiliyə  görə  bütün  insanları  ora  sitayiş  etdir-
məzdi. O, insanları Gök Tanrıya, (Bağa, Boqa) Onun gü-
nəşinə  tərəf sitayişə  çağırırdı». Romanda  Dədə  Əfəndinin 
Quranla bağlı fikirləri mübahisə doğurur: «Quranın özün-
də belə  yazılıb ki, bəzi ayələri sonradan qüvvədən saldıq. 
Görürsən, nə qədər gülünc görünür? Necə olur ki, bu dün-
yanı Yaradan və insanların taleyini yazan bir qanun göndə-

---