Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adina əDƏBİyyat institutu

S
S
a
a
l
l
i
i
d
d
ə
ə
 
 
Ş
Ş
ə
ə
r
r
i
i
f
f
o
o
v
v
a
a
 
 
42 
və burjua. Vurğulamaq lazımdır ki, postmodern əsərlərdə 
zamanların montajı özünü qabarıq göstərmişdir. «İdeal» 
ictimai quruluş formalarının nöqsanlarını qabartmaqla, 
Anar insanda irrasional başlanğıcın əhəmiyyətini tarixdən 
kənar ümuminsan dəyərləri ilə üç zaman kəsiyində, keç-
miş, indiki və gələcək zamanda açıqlayır. 
Postmodern romanlarda zamanın «sıxlaşma»sı («sıxıl-
ma») ona gətirib çıxarır ki, bədii əsərdə fasiləli nizamlı za-
mandan dövrü prosesə keçidi və ya da zamanın «dondurul-
masına» ehtimal edilir. Məkan «sıxılma»sı real və sürreal 
qarşılıqlı nüfuz etməsinin güclənməsində özünü göstərir. 
Məsələn, Əli Əkbər «Amneziya» romanında bədii məkan 
və bədii vaxt sıxlaşdırılmışdır. Bədii məkan Qafqaz ərazisi 
ilə əlaqələndirilir, bədii zaman isə 2010-2011-ci illəri əha-
tə edir. Eyni zamanda, ideal cəmiyyətin bütün mənfi tərəf-
lərinin açılması roman boyu müşahidə olunur. 
Zaman sıxılmasını Kamal Abdullanın «Yarımçıq əl-
yazma» roman-antimifində müşahidə etmək olar. Roman-
da vahid zaman anlamının olmaması bizi hadisələrə əbə-
diyyət nöqtəsindən baxmağa sövq edir. «Yarımçıq əlyaz-
ma»da hadisələrin üç zaman axarında inkişafını müşahidə 
edirik. Romanda zamanın sıxılması səbəbindən hadisələrin 
müəllifin yaşadığı zamanda, yəni müasir zamanda, Oğuz-
ların yaşadığı zaman və şah İsmayıl Xətainin yaşadığı və 
onun ölümündən sonrakı zaman çərçivəsində istədiyi şə-
kildə sərbəst hərəkət etməsi və oxucunu fraqmentar 
şəkildə qısa zaman ərzində bu dövrlərə, daha doğrusu bir 
zamandan o biri zamana aparması yazıçının istifadə etdiyi 
bədii üslubdur. Zaman çərçivəsində zamansızlığı nəzərə 
çarpdırmaqla sərbəst hərəkət etmələr əsərin ahəngdarlığına 
xələl gətirmir. 

---