Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri
“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri”
Yüklə 6,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri”
- HEYDƏR ƏLİYEV AZƏRBAYCANDA MULTİKULTURALİZMİN SİYASİ BANİSİ KİMİ Açar sözlər
|
“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 258
Bu gün həyatın bütün sahələrini əhatə edən qloballaşma elmdən də yan keçmir. Müxtəlif elm sahələrinin metodologiyasının sintezi yeni inteqral yanaşmanın meydana çıxmasını, dilə müxtəlif istiqamətlərdən – təfəkkür, dil sistemi, mədəni və sosial tərəflərdən yanaşmanı şərtləndirir. Qeyd olunan istiqamətlər daha çox sistem olaraq dilin yox, nitq prosesinin tədqiqat obyektinə çevrilməsini, bu isə öz növbəsində insanın dil daşıyıcısı olaraq diqqət mərkəzində saxlanmasını aktuallaşdırır. Dilçilikdə antroposentrik və koqnitiv yanaşma tədqiqatın istiqamətinin və modelinin dəyişilməsinə - insandan çıxış edərək dilin tədqiqinə imkan yaradır. XX əsrin sonlarında dilçiliyi antropologiya, sosiologiya və ekologiya ilə əlaqəli yeni sahəsi - dil ekologiyası meydana gəldi. İnsanın onu əhatə edən mühitə, ekosistemə aid olmasını, onunla qarşılıqlı əlaqədə olmasını diqqət mərkəzində saxlayan dil ekologiyası dil əlaqələri, sosial proseslərin dilə təsiri kimi məsələləri araşdırır. Amerika dilçisi E.Xaugenin ekologiya anlayışını dilə tətbiq etməsindən sonra dillə onu əhatə edən mühitin əlaqəsi dil ekologiyası termini adı altında araşdırılmağa başlamışdır. Dilə mühitin təsirinin öyrənilməsi demoqrafik, sosial, siyasi, mədəni, psixoloji amillərin nəzərə alınmasını tələb edir. Kommunikasiya ilə bağlı məsələlər və bütövlükdə nitq prosesi başlıca obyekt kimi götürüldüyündən dil ekologiyasını əhatə edən araşdırmalarda antroposentrik yanaşma məqsədəuyğun hesab olunur Müxtəlif istiqamətlərdən yanaşma sinergetika qanununa uyğun olaraq hərtərəfli tədqiqatı təmin etməklə yanaşı, ayrı-ayrı sahələrə aid xüsusiyyətlərin məcmusu yox, bütövlükdə yeni keyfiyyətli hadisə kimi meydana çıxır (3). Innovativ və hərtərəfli yanaşma bəzən həlli mümkün görünməyən məsələlərin belə aydınlaşdırılmasına imkan yaradır. ”Linqvistikanın metod və nəticələri daha çox nailiyyət qazanmış təbiət elmlərinin metod və nəticələri ilə bənzərdir. Bu gün bu yalnız arzu olaraq qalsa da, ümid etmək olar ki, yaxın gələcəkdə dilin tədqiqi insanların davranışını anlamağa və onları idarə etməyə kömək edəcək” (4). Dil ekologiyasının əhatə etdiyi məsələlərdən biri də dil siyasətinə daxil olan dil planlaşdırmasıdır ki, kodlaşdırma və norma kimi problemlərin araşdırılması da bu sahə ilə sıx surətdə bağlıdır. Odur ki, bu məsələ milli əhəmiyyətə malik olmaqla birbaşa dil siyasətinin tərkib hissəsinə daxildir. Dil planlaşdırmasının insan fəaliyyəti ilə bağlı olduğunu yazan E.Xaugen qeyd edir ki, yazı sadəcə “qeyd” olmaqla qalmır, dil kollektivinin nitqinə təsir edə biləcək özünəməxsus kod yaradır (5). “Norma – hər bir dil daşıyıcısının can atmalı olduğu idealdır. Bu cəhdin uğurla nəticələnməsindən yalnız ... nitqin təmizliyi deyil, dilin səs sisteminin tarazlığı da asılıdır” (6). Bəzən adi qaydalar sistemi kimi qəbul olunan norma əslində xalqın və dilin tarixi ilə sıx bağlıdır. Xalqın etnomədəni tarixinin izlərini yaşadan dilin normasının müəyyənləşməsində adət, vərdiş və estetik təsirin nəzərə alınması (7; 9), variantların seçimində həm şüurlu, həm də “kortəbii” seçim əslində bu incəliklərin qorunması ilə nəticələnir. Dildə danışan kollektivin qəbul etdiyini norma hesab edən B.Havranek (8; 340) ədəbi normanın əsas tələbi olan sabitliyi dilin immanent xüsusiyyəti kimi qeyd etsə də (8; 345) müşahidələr sosial-psixoloji amillərin variantların seçimində böyük rola malik olduğunu göstərir.
Ədəbiyyat: 1. Серебренников Б.А. О материалистическом подходе к явлениям языка. М., Наука, 1983.
2. Косериу Э. Синхрония, диахрония и история. Новое в лингвистике. Вып.III. М., Изд.- во иностранной литературы, 1963, с. 143-343. 3. http://www.elitarium.ru/sinergija-sovmestnoe-dejstvie-resursy-organizacija-kooperacija- firma-svjaz-potencial-jeffekty-menedzhment 4. Блумфилд Л. Язык. http://www.classes.ru/grammar/142.Bloomfield-language 5. Хауген Э. Лингвистика и языковое планирование. // Новое в лингвистике. Вып. VII. Социолингвистика. - М., 1975. - С. 441-472. 6. Л.Вербицкая. Cовременная русская орфоэпия и орфофония. //Чуждоезиково обучение, година XL, книжка 1, 2013// http://master-rki.net/docs/Verbitskaya012013 7. Dəmirçizadə Ə. Azərbaycan dilinin üslubiyyatı. Bakı, 1962. 8. Гавранек Б. Задачи литературного языка и его культура. Пражский лингвистический кружок. М., 1967.с. 338-377
“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 259
Xülasə Müasir dövrdə elmin inkişafı müxtəlif elm sahələri ilə bağlı yeni elmi metodların tətbiqi, qazanılan elmi nailiyyətlərdən istifadə olunmaqla yeni, fərqli yanaşmanın meydana gəlməsi ilə səciyyələnir. Məsələlərə analitik baxımdan yanaşmanın nəticəsi kimi son dövrlərdə dilçilikdə ənənəvi istiqamətlərlə yanaşı, sosiolinqvistik, psixolinqvistik, praqmalinqvistik yönlü multidistiplinar tədqiqatların geniş yayılması müxtəlif elm sahələrinin qovşağında dilin və nitqin fərqli baxış bucağından araşdırılmasına şərait yaradır. Dil ekologiyası, sosial proseslərin dilə təsiri, kodlaşdırma və norma problemləri qloballaşma dövründə aktual problem olaraq diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır. Nazaket Gaziyeva The ecology of language and the norm Summary The modern stage of development of science is characterized by the appliance of new methods in its different branches and the use of scientific achievements and simultaneously by the formation of differed attitude to the researches. The consideration of problems from analytic point of view at the latest period preconditioned together with the existence of traditional directions of linguistics also the development and spreading of sociolinguistic, psycholinguistic, pragmalinguistic directed multidisciplinary investigations and the research of language and speech on the junction of different branches of science. The ecology of language, the influence of social processes on language, coding and the problems of globalization as an actual problem should be in the centre of scientists’ interests.
Şəfaqət Abdulla qızı Mahmudova, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Azərbaycan Dillər Universiteti, dosent shafagat.m@gmail.com
“Dövlət, ölkə nə qədər çox xalqı birləşdirsə, bir o qədər zəngin olur, çünki onların hər biri ümumdünya mədəniyyətinə və sivilizasiyasına öz töhfəsini verir”. Heydər Əliyev.
Azərbaycan dünyanın humanitar kataklizmlər baş verməyən nadir ölkələrindəndir. Humanitar məsələ bu gün özündə mədəniyyətlərin, sivilizasiyaların, konfessiyaların qarşılıqlı münasibətlərini ehtiva etməkdədir. Bütün dövrlərdə Azərbaycanda bütün millətlərin, dinlərin nümayəndələri sülh, əmin-amanlıq, qardaşlıq şəraitində yaşamışlar. Azərbaycanda hökm sürən ictimai-siyasi quruluşdan asılı olmayaraq bütün dövrlərdə Azərbaycan dözümlülük, tolerantlıq məkanı olmuşdur. Bu gün müstəqil Azərbaycan öz siyasətini bu təməl üzərində qurur. Müasir multimədəni cəmiyyətlər kulturoloji strategiyalara əsaslanan düşünülmüş multikulturalizm siyasəti olmadan sabit inkişaf edə bilməzlər. Çünki multikulturalizm çox mədənilik, bir çox fərqli mədəniyyətin bir arada yaşadığı cəmiyyəti təyin edən fenomendir [2, s.12]. O, ayrıca götürülmüş ölkədə və bütövlükdə dünyada “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 260
müxtəlif millətlərə və məzhəblərə məxsus insanların mədəni müxtəlifliklərinin qorunması, inkişafı və harmonizasiyasına yönəldilmişdir. Humanist və demokratik nəzəriyyə, yaxud ideologiya olaraq multikulturalizm tolerantlığın təcəssümüdür. Onsuz humanizm, yüksək fərdi və beynəlxalq münasibətlər mədəniyyəti, insanlar arasında qarşılıqlı anlaşma, qarşılıqlı zənginləşmə, dostluq və əməkdaşlıq mümkün deyil. Multikulturalizmin əsasını tolerantlıq, milli birliklərin adət-ənənələrinə və bir-birinin azadlığına hörmət hissi təşkil edir. Elmi ədəbiyyatda verilən məlumata görə, multikulturalizm anlayışı çox da qədim tarixə malik deyil. Bu termin Kanadada yaransa da, siyasi leksikona ilk dəfə 1970-ci ildə Avstraliyada immiqrasiya naziri vəzifəsində çalışmış Al Kresbi tərəfindən daxil edilmişdir. Multikulturalizm başqa xalqın nümayəndəsinə, başqa dinə hörmətdir. Multikulturalizm Azərbaycanda əsrlərdən bəri formalaşan, eyni zamanda ictimai-bədii, psixoloji-mənəvi müstəvidən kənara çıxmayan dəyərlər toplusu kimi, xüsusilə sovet ideologiyasının hökmranlıq etdiyi illərdə kifayət qədər sistemsiz və spontan mahiyyətə malik idi. Onun sanki bütün vacib özəllikləri mövcud idi. Tolerantlıq və mənəvi potensial, dini loyallıq və milli özünəməxsusluq, psixoloji səbat və bəşəri dəyərlərə açıqlıq Azərbaycan insanını multikultural bir rejimin içinə salmağa hazır idi. Bu və bu kimi xüsusiyyətlər Azərbaycan ədəbi-bədii düşüncə müstəvisində həm tarixən, həm də bu gün kifayət qədər görümlü və təsiredicidir. “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanından, şifahi və yazılı ədəbiyyatımızdan keçən bariz nümunələr uzaq keçmişdən bu günümüzədək multikultural ənənələrin mövcudluğunu aşkar şəkildə sübut edir. Bunun fonunda müasir dövrdə həllini tapası yalnız bir əsas məsələ qalırdı: hüquqi və siyasi müstəvidə multikulturalizmin yerini müəyyən etmək. Və bunu ulu öndər Heydər Əliyev etdi. O, Azərbaycanın gələcək uğurlu inkişafı üçün dəqiq ideoloji hədəf seçdi və öz uzaqgörən, müdrik siyasəti ilə əsrlər boyu formalaşmış çoxmədəniyyətlilik ənənəsini inkişaf etdirərək onu keyfiyyətcə yeni mərhələyə qaldırdı. Bu mərhələ siyasi mərhələ idi. Əslində, ulu öndər Azərbaycan multikulturalizminin siyasi banisi oldu. Ulu öndər Heydər Əliyev bununla ilk növbədə multikulturalizm siyasi modelinin assimilyasiya və izolyasiya kimi digər mümkün siyasi modellərdən üstün olduğunu bütün dünyaya nümayiş etdirdi. “Azərbaycan əhalisinin çoxmilli tərkibi bizim sərvətimizdir, üstünlüyümüzdür. Biz bunu qiymətəndiririk və qoruyub saxlayacağıq” deyən ulu öndər bütün sonrakı siyası fəaliyyətini bu sərvətin əbədi olması istiqamətinə yönəltdi [4,s.34]. Azərbaycanın multikultural ənənələrinin dövlət tərəfindən qorunması işində ən vacib olanı ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü və göstərişi ilə bu məsələnin hüquqi sənədlərdə, o cümlədən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında əks olunmasıdır. Belə ki, multikulturalizm siyasətinin əsasını təşkil edən tolerantlıq (dözümlülük) prinsipi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının bir sıra maddələrində aydın şəkildə təsbit edilmişdir. Bununla bağlı “Bərabərlik hüququ” (maddə 25, bənd 3), “Milli mənsubiyyət hüququ” (maddə 44, bəndlər 1, 2), “Ana dilindən istifadə hüququ” (maddə 45, bəndlər 1, 2) və başqa maddələri göstərmək mümkündür. Ulu öndər haqlı olaraq multikulturalizm siyasətini ölkənin demokratik inkişafının tərkib hissəsi hesab edirdi. O, Azərbaycan ərazisində yaşayan milli azlıqların hüquq və azadlıqlarının, o cümlədən etnik-mədəni, dini dəyərlərinin qorunmasını demokratiyanın mühüm prinsipi olan əsas insan hüquq və azadlıqları kontekstində görürdü. Ulu öndərin rəhbərliyi ilə, nəhayət ki, dönüşü olmayan demokratik inkişaf yoluna çıxmış Azərbaycan Respublikası, onun qeyd etdiyi kimi, “dinindən, dilindən, irqindən asılı olmayaraq Azərbaycanın bütün vətəndaşlarının eyni hüquqlara malik” olmalarını təmin etməli idi. Təbii olaraq, ulu öndər etnik millətçiliyə alternativ kimi bütövlükdə Azərbaycan xalqının və cəmiyyətinin, eyni
zamanda Azərbaycan dövlətçiliyinin yüksəlişini şərtləndirən və multikulturalizmin əsas mənəvi bazası olan azərbaycançılıq prinsipini milli ideologiya kimi irəli sürdü. O, qeyd etdi ki, etnik millətçilik, nəhayət etibarilə, etnik separatizmə, xalqlar arasında münaqişəyə gətirib çıxarır. Azərbaycançılıq ideologiyası isə dinindən, dilindən, irqindən asılı olmadan ölkədə yaşayan bütün vətəndaşları birləşdirir. Ulu öndərin dediyi kimi, həqiqətən də “Azərbaycan onun ərazisində yaşayan bütün millət və xalqların ümumi vətənidir. Ərazimizdə yaşayan azərbaycanlı da, ləzgi də, avar da, kürd də, talış da, udin də, kumık da, başqası da - bütünlükdə hamısı “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 261
azərbaycanlıdır”. Bu sözlər bu gün də son dərəcə əhəmiyyətlidir və belə bir aydın siyasi həqiqəti aktuallaşdırır: biz, yəni, Azərbaycanda yaşayan bütün xalqlar məhz bir yerdə, məhz azərbaycanlı olaraq dünya üçün maraq kəsb edə bilərik. Biz ayrı-ayrılıqda heç kim üçün maraqlı deyilik! Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında ölkəmizdə Azərbaycan xalqının multikultural ənənələrinin qorunması və inkişaf etdirilməsi sahəsində həyata keçirilən siyasi istiqamət yeni mərhələdə onun layiqli davamçısı Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla inkişaf etdirilir. Multikulturalizmi Azərbaycan Respublikasının dövlət siyasəti, xalqımızın həyat tərzi kimi dəyərləndirən Prezident İlham Əliyev bu siyasətin həyata keçirilməsində BMT, ATƏT, Avropa Şurası, Avropa İttifaqı, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və digər nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığa xüsusi önəm verir. O, daim ölkəmizin bu təşkilatlar tərəfindən qəbul edilən milli azlıqları hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi ilə bağlı konvensiyalara qoşulmasının vacibliyini qeyd edir. Məhz bu siyasi xəttin nəticəsi kimi Azərbaycan Prezidentinin tövsiyəsi ilə ölkəmizin 26 noyabr 2009-cu il tarixdə qanunla “Mədəni özünüifadə formalarının müxtəlifliyinin qorunması və təşviqinə dair” UNESCO Konvensiyasına qoşulmasını göstərmək olar [3, s.25]. Azərbaycanın mənəvi-siyasi yüksəlişində son dərəcə vacib məqamlardan biri isə Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü və iştirakı ilə 2011-ci ildən bəri mütəmadi olaraq Bakıda Beynəlxalq Humanitar Forumun keçirilməsidir. Artıq ənənəyə çevrilmiş bu forumun son açılışı zamanı etdiyi çıxışında Prezident İlham Əliyev multikulturalizmi “alternativi olmayan, gələcək inkişaf üçün ən məqbul variant” kimi dəyərləndirməklə təkcə Azərbaycanda deyil, müasir dünyada multikulturalizm meyllərinin gücləndirilməsinin vacibliyini xüsusi olaraq qeyd etmişdir. Belə bir siyasi kontekstdə Prezident İlham Əliyev 28 fevral 2014-cü il tarixli sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasının millətlərarası, multikulturalizm və dini məsələlər üzrə dövlət müşavirinin xidmətini yaratdı. Bu gün bu xidmət ölkənin ideoloji həyatının önəmli istiqamətlərini əlaqəli şəkildə öyrənən, obyektiv səbəbdən özünü göstərən müəyyən boşluqların doldurulmasını təmin edən vacib bir orqan kimi fəaliyyətini qurmaqdadır. Prezident İlham Əliyevin multikulturalizm siyasətinin növbəti əhəmiyyətli addımı Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin yaradılmasına dair 15 may 2014-cü il tarixində imzaladığı fərman oldu. Bu mərkəzin yaradılmasının əsas məqsədi ölkəmizdə əsrlər boyu formalaşmış tolerantlığın, etnik-mədəni, dini müxtəlifliyin qorunmasını və çiçəklənməsini təmin etmək, habelə Azərbaycanı dünyada multikulturalizm mərkəzi kimi tanıtmaq və mövcud multikultural modellərini tədqiq və təşviq etməkdir. Dünyanın multikulturalizm sahəsində aparıcı mütəxəssislərinin, görkəmli ictimai və siyasi xadimlərinin Bakıda
beynəlxalq səviyyədə belə bir mərkəzin açılmasını son dərəcə təbii və işgüzar şəkildə qəbul etmələri məhz Azərbaycanın bu gün dünya multikulturalizminin mərkəzinə çevrilməsi reallığını aydın şəkildə nümayiş etdirir. Bu gün Azərbaycanda multikulturalizm sahəsində bir-birini tamamlayan, sistemli xarakter daşıyan siyasətdə və onun gerçəkləşməsi proqramı uğurla həyata keçirilir. Prezident İlham Əliyevin multikulturalizmə, tolerantlığa verdiyi siyasi dəyərin dünya miqyasında real elmi, mədəni, sosial müstəvilərə köçürülməsi işində Heydər Əliyev Fondunun böyük xidmətləri danılmazdır. Bu gün Azərbaycan multikultural ənənələrinin qorunub saxlanması, təbliği ilə bağlı Heydər Əliyev Fondu olduqca əhəmiyyətli, möhtəşəm layihələr həyata keçirir. Bu layihələr Azərbaycan multikulturalizminin bir ölkə çərçivəsində qapalı inkişafını deyil, dünya çərçivəsində dinlərin və mədəniyyətlərin müxtəliflikləri rejimində fəaliyyət göstərməsini reallaşdırır. Fondun düşünülmüş, sistemli fəaliyyətində multikulturalizmin mühüm aspektlərindən biri olan mədəniyyətlərarası əlaqələrin möhkəmlənməsi istiqaməti xüsusi yer tutur. Fondun prezidenti, UNESCO və ISESCO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə keçirilən “Mədəniyyətlərarası dialoqda qadınların rolunun genişləndirilməsi”, “Qloballaşma şəraitində mədəniyyətlərin rolu”, “Çox mədəniyyətli dünyada sülh şəraitində birgəyaşama”, “Azərbaycan - tolerantlıq məkanı” layihələrini xüsusi qeyd etmək olar. Tərəqqipərvər dünya ictimaiyyəti, görkəmli şəxsiyyətlər və sıradan insanlar bu qəbildən olan tədbirlərin keçirilməsini, orada mədəniyyətlərarası dialoqun inkişafına həsr olunmuş məsələlərin müzakirə olunmasını və ən əsası, gerçəkləşdirilməsini böyük rəğbətlə qarşılayırlar.
“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 262
Müasir dövrdə Azərbaycan özünün multikulturalizm siyasəti və bu sahədə əldə etdiyi nailiyyətlərlə dünya dövlətlərinə, o cümlədən bu sahədə tarixən öz zəngin təcrübəsi ilə tanınan Qərb ölkələrinə nümunə olmaqdadır. Məlum olduğu kimi, bir sıra Qərb ölkələri, o cümlədən Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya uzun illər apardıqları multikulturalizm siyasətindən bu gün rəsmi şəkildə imtina edirlər. İmtinanın əsas səbəbini ümumi şəkildə Böyük Britaniyanın Baş naziri Devid Kemeron 5 fevral 2011-ci il tarixində Münxendə təhlükəsizlik üzrə keçirilən konfransdakı çıxışında Böyük Britaniyada məskunlaşmış əcnəbilərin yaşadıqları cəmiyyətə inteqrasiya etmək istəməmələri ilə izah etmişdir. Bəlkə də və çox güman ki, bu, siyasi bəhanədir. Bəlkə də ölkələrdə iflasa uğrayan multikulturalizm siyasətçilərinin özlərinə bəraət qazandırmaq cəhdidir. Və bunun fonunda təzahür edən, inkişafda olan multukulturalizmin Azərbaycan təcrübəsinin bütün dünyaya siyasi cəsarətlə nümayişi ona gətirib çıxarmışdır ki, bu gün artıq Yer kürəsinin hər yerində ədalətsevər insanlar ölkəmizi sarsılmaz multikultural dövlət imici əldə etmiş mərkəz kimi tanıyır. Qətiyyətlə demək olar ki, Azərbaycan multikulturalizmi ölkəmizin siyasi simasının əsas cizgilərindən birinə çevrilmişdir. Azərbaycan multikulturalizminin siyasi banisinin arzularından biri də elə bu idi. Multikulturalizm Azərbaycan xalqının həyat tərzidir. Əsrlərdir ki, xalqımız tolerantlıq, yəni dözümlülük, başqa dinlərə və mədəniyyətlərə hörmət prinsiplərini həyat tərzinə çevirərək bu prosesə mühüm töhfələr verib. Ona görə də Prezident İlham Əliyevin 2016-cı ili Azərbaycanda “Multikulturalizm ili” elan etməsi heç də təsadüfi deyil və bunun dərin tarixi kökləri var. Dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin 2016-cı ili Azərbaycanda Multikulturalizm ili elan etməsi bir çox obyektiv amillərdən qaynaqlanır. Birincisi, Azərbaycan əsrlər boyu mədəniyyətlərin qovuşduğu məkanda yerləşməklə dinlər sivilizasiyalararası anlaşmada aparıcı rol oynayıb, bununla bağlı dərin tarixi baza formalaşdırıb. Ölkəmizdə heç vaxt dini və etnik zəmində heç bir qarşıdurma olmayıb və bu proses indi də uğurla həyata keçirilir və ikincisi, Azərbaycan cəmiyyətindəki dözümlülük ölkədə nadir tolerantlıq mühiti yaradıb və indi bu, bir nümunə kimi beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini cəlb edir. Üçüncüsü isə Azərbaycanda multikulturalizm ənənələrinin inkişafı və möhkəmləndirilməsi üçün bütün zəruri siyasi və sosial şəraitin mövcud olmasıdır [4, s.18]. Beləliklə, multikulturalizm bu gün Azərbaycanda gedən demokratik proseslərin ayrılmaz tərkib hissəsi kimi çıxış edir. Bu çərçivədə keçirilən tədbirlər isə ölkəmizdə multikultural təhlükəsizliyin intellektual göstəricilərinin artıq formalaşdığını təsdiqləyir. Bu il BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının Bakıda keçiriləcək 7-ci Qlobal Forumu da dünya ölkələrinin Azərbaycandakı multikultural mühitə olan münasibətinin real ifadəsidir. Digər tərəfdən, bu Azərbaycanda multikultural təhlükəsizliyin təmin
olunmasına sistemli yanaşmanın mövcudluğundan xəbər verir. İndiyədək Azərbaycanda multikulturalizm, sivilizasiyalararası dialoqun təşəkkül tapması istiqamətində xeyli ciddi tədbirlər keçirilib. Halbuki, qloballaşma şəraitində bir çox ölkələrdə, xüsusilə də Avropa məkanında multikulturalizm siyasətinin iflasa uğraması bəyan edilib. Azərbaycanda yaradılan şərait dünyanın heç yerində yoxdur. İndi ərəb ölkələrindən qaçqın düşənlərin xarici ölkələrə keçməsinə ciddi əngəllər yaradılır. Bütün bunlar deməyə əsas verir ki, Azərbaycanda multikulturalizm sahəsində yaradılan şərait nəinki regionda, heç dünyada belə yoxdur. Azərbaycanda bütün xalqlar bərabər yaşayır. Həm dövlətin, həm də bu xalqların nümayəndələrinin özlərinin irəli sürdüyü təşəbbüslər sayəsində ölkənin multikulturalizm siyasəti uğurla davam edir. İnanırıq ki, getdikcə Azərbaycanda multikulturalizm siyasətinin coğrafi arenası daha da genişləndiriləcək, ölkəmizdə yaradılan birgəyaşayış modeli həm ölkə daxilində inkişaf etdiriləcək, həm də digər ölkələrə də sirayət edəcək. Yüklə 6,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|