Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 20 noyabr 2009-cu il tarixli



Yüklə 0,78 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/5
tarix29.12.2016
ölçüsü0,78 Mb.
#3868
  1   2   3   4   5

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.



Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi 

kollegiyasının 20 noyabr 2009-cu il tarixli 

29 saylı qərarı ilə təsdiq edilmişdir

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

T

AĞIR PREEKLAMPSİYA VƏ 



EKLAMPSİYANIN REANİMASİYASI 

T

ÜZRƏ KLİNİK PROTOKOL 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bakı - 2009 

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin



İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

 

 

2



57.16 

A 35 


 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

A 35  Ağır preeklampsiya və eklampsiyanın reanimasiyası üzrə  



  klinik protokol – 48 səh. 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası  Səhiyyə 

Nazirliyinin səhiyyə islahatları  çərçivəsində ictimai 

səhiyyə kadrlarının hazırlanması üzrə  tədbirlər proqramı 

əsasında tərtib edilmişdir. 

 

 



Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.



 

 

3



 

Klinik protokolun redaktoru: 

C.Məmmədov – Səhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və 

İslahatlar Mərkəzinin direktoru 

 

Klinik protokolun tərtibçilər heyəti: 

A.Qədirov – Ə.Əliyev adına ADHTİ-nin reanimasiya-

anesteziologiya kafedrasının assistenti, Bakı ş. Baş Səhiyyə 

İdarəsinin baş mütəxəssisi, t.e.n. 

R.Sadıqov – 1 saylı Doğum Evi, həkim anestezioloq-

reanimatoloq 

L.Quliyeva – 1 saylı Doğum Evi, həkim anestezioloq-

reanimatoloq  

L.Məmmədova – Elmi-Tədqiqat Mamalıq və Ginekologiya 

İnstitutunun elmi katibi  

G.Hüseynova – Səhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və İslahatlar 

Mərkəzinin Tibbi keyfiyyət standartları şöbəsinin müdiri 

 

T



Rəyçi: 

T

A.Axundbəyli – ATU-nun I daxili xəstəliklər və 



reanimatologiya kafedrasının müdiri, ə.e.x., t.e.d., professor 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.


 

 

4



Sübutların etibarlılıq dərəcəsi və elmi tədqiqatların tipləri 

Sübutların 

etibarlılıq 

dərəcəsi 

Sübutların mənbələri  

(elmi tədqiqatların tipləri) 

Ia 

Sübutlar meta-analiz, sistematik icmal və ya 

randomizasiya olunmuş klinik tədqiqatlardan (RKT) 

alınmışdır 



Ib 

Sübutlar ən azı bir RKT-dən alınmışdır 



IIa 

Sübutlar ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış, nəzarət edilən, 

randomizasiya olunmamış tədqiqatdan alınmışdır 

IIb 

Sübutlar  ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış kvazi-

eksperimental tədqiqatdan alınmışdır 

III 

Sübutlar təsviri tədqiqatdan (məsələn, müqayisəli, 

korrelyasion tədqiqatlar, ayrı-ayrı halların öyrənilməsi) 

alınmışdır 



IV 

Sübutlar ekspertlərin rəyinə  və ya klinik təcrübəyə 

əsaslanmışdır 

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.


 

 

5



Tövsiyələrin etibarlılıq səviyyəsi şkalası

 

Tövsiyənin 

etibarlılıq 

səviyyəsi 

Tövsiyənin əsaslandığı sübutların etibarlılıq dərəcəsi 

 



RKT-lərin yüksək keyfiyyətli meta-analizi, sistematik 

icmalı və ya nəticələri uyğun populyasiyaya şamil 

edilə bilən, sistematik səhv ehtimalı çox aşağı olan 

(++) irimiqyaslı RKT. 

 

Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Ia. 



 



Kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli tədqiqatların 

yüksək keyfiyyətli (++) sistematik icmalı, yaxud 

 

Sistematik səhv riski çox aşağı olan (++) yüksək 



keyfiyyətli kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli 

tədqiqat, yaxud  

 

Nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən, 



sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) RKT. 

 



Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Ib və IIa. 

 



Nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən, 

sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) kohort və ya 

klinik hal - nəzarət tipli və ya nəzarət edilən, 

randomizasiya olunmamış tədqiqat, yaxud  

 

Nəticələri uyğun populyasiyaya bilavasitə şamil edilə 



bilməyən, sistematik səhv riski çox aşağı olan və ya 

yüksək olmayan (++ və ya +) RKT. 

 

Sübutların etibarlılıq dərəcəsi IIb. 



 



Klinik hallar seriyasının təsviri, yaxud  

 



Nəzarət edilməyən tədqiqat, yaxud  

 



Ekspertlərin rəyi.  

 



Yüksək səviyyəli sübutların mövcud olmamasının 

göstəricisidir. 

 

Sübutların etibarlılıq dərəcəsi III və IV. 



 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.


 

 

6



İxtisarların siyahısı 

 

AHTV    – aktivləşdirilmiş hissəvi tromboplastin vaxtı 



ALT     – alanin aminotransferaza 

AST     – aspartat aminotransferaza 

ASV   – 

ağ ciyərlərin süni ventilyasiyası 



AT  

  – arterial təzyiq 



A-V    – 

atrio-ventrikulyar 



BRDS   – 

böyüklərin respirator distress sindromu 



CMV    – 

həcmə nəzarət edərək məcburi ventilyasiya 



DAT     – diastolik AT 

DDL     – disseminasiya olunmuş damardaxili laxtalanma  

EKQ     – elektrokardioqrafiya 

Ə/D   – 

əzələ daxilinə 



FiO

B

2

B

     – nəfəslə alınan qaz qarışığında oksigenin fraksion konsentrasiyası 



GFR     – qlomerulyar filtrasiyanın sürəti 

I/E   

– 

nəfəs alma və nəfəs vermə fazalarının davam 



  

 

 



etmə müddətinin nisbəti 

KBÇ   – 

kəskin böyrək çatışmazlığı 



KQÇ    – kəskin qaraciyər çatışmazlığı 

KT  

  – kompüter tomoqrafiyası 



LDH     – laktatdehidrogenaza 

MAO     – monoaminooksidaza 

MRT     – maqnit rezonans tomoqrafiyası 

OFT     – ortofenantrolin testi 

pCO2     – karbon qazının parsial təzyiqi 

PDFF     – polidifenilenftolid 

PEEP    – nəfəs vermənin sonuna yaxın müsbət təzyiq 

pO2     – oksigenin parsial təzyiqi 

PT   

– 

protrombin 



QF   

– 

qələvi fosfataza 



SAT     – sistolik AT 

SİMV    – sinxron fasiləli əvəz edici ventilyasiya 

SL  

  – dil altına (sublinqval) 



TQM     – turşu-qələvi mübadiləsi 

ÜİX     – ürəyin işemik xəstəliyi 

ÜST     – Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı 

ÜYT   – 

ürək yığılmalarının tezliyi 



V/D     – vena daxilinə  

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.


 

 

7



Protokol doğuşayardım müəssisələrinin anestezioloq-

reanimatoloqları üçün nəzərdə tutulmuşdur. 

 

Pasiyent qrupu: ağır preeklampsiya və eklampsiya vəziyyətində 

olan qadınlar. 

 

Protokolun tərtib olunmasında məqsəd

 

ağır preeklampsiya və eklampsiyanın diaqnostikasına və 



müalicəsinə yanaşmaların standartlaşdırılmasının təmin edilməsi; 

 



ana və perinatal xəstələnmə  və ölüm göstəricilərinin 

yaxşılaşdırılması; 

 

əhaliyə göstərilən tibbi xidmətin keyfiyyətinin və ondan istifadə 



imkanının artırılması.  

ÜMUMİ MÜDDƏALAR 

T

Preeklampsiya spesifik hamiləlik patologiyası olub, hamiləliyin 



20 həftəsindən sonra inkişaf edən hipertenziya və proteinuriya ilə 

səciyyələnir (

T

C)

T



Preeklampsiya, adətən, doğuşdan 48 saat sonra geriyə inkişaf edir 

T

(C)

T

.



T

 



Eklampsiya preeklampsiyanın ağırlaşması olub, hamilə 

qadınlarda başqa serebral problemlərlə  əlaqəsi olmayan qıcolma 

aktivliyi və ya koma ilə təzahür edir. 

T

Eklampsiya əsasən hamiləliyin 



3-cü trimestrində və doğuşdan sonra 48 saat ərzində inkişaf edə bilər, 

lakin bəzi hallarda eklampsiya hamiləliyin 20 həftəsindən başlayaraq 

və ya doğuşdan 23 gün sonra da meydana çıxa bilər

T

 



T

(C). Eklampsiya 

bəzən hamilə qadınlarda ilkin preeklampsiya əlamətləri olmadan da 

müşahidə oluna bilər

T

 



T

(C).

T



Epidemiologiya 

T

Ağır preeklampsiya və eklampsiya az hallarda rast gəlinsə 



də, hamiləliyin çox ciddi fəsadı hesab olunur. Statistik 

məlumatlara görə,  İngiltərədə hamilə qadınlar arasında ağır pre-

eklampsiyanın rast gəlmə tezliyi 5/1000, eklampsiyanın rast gəlmə 

tezliyi isə 5/100000 təşkil edir. Eklampsiyadan ölüm halları 1,8%, 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.



 

 

8



eklampsiyanın başqa ağırlaşmaları 35% təşkil edir.  ABŞ-da hamilə 

qadınlar arasında preeklampsiya halları təqribən 5-7% təşkil edir.  

T

Ağır preeklampsiya hamilə qadınların ölümünə  səbəb olan 

xəstəliklər sırasında qanaxma və emboliyalarla birlikdə ilk 3 yeri 

bölüşdürür. Preeklampsiya kəskin böyrək çatışmazlığı, 

serebrovaskulyar və kardiovaskulyar ağırlaşmalar, DDL sindrom ilə 

təzahür edir və ana ölümü riskinin artmasına səbəb olur.

TTP


  

T

Risk faktorları 

T

Risk faktorları arasında mikrovaskulyar patologiyaya səbəb olan 



xəstəliklər üstünlük təşkil edir: 

 



T

Xronik hipertenziya (B) 

 

T



Şəkərli diabet (B) 

 



T

Damar və birləşdirici toxuma xəstəlikləri 

 

T



Antifosfolipid sindromu 

 



T

Böyrək xəstəlikləri (B) 

T

Digər risk faktorları hamiləliyin özü ilə  və ya hamilə qadının 



sağlamlıq vəziyyəti ilə əlaqədardır

T

Hamiləliklə əlaqəli faktorlar: 

 



Xromosom anomaliyaları (D) 

 



Çoxdöllü hamiləlik (B) 

 



Oositin donasiyası və ya donor sperması ilə inseminasiya (D) 

 



Dölün  anadangəlmə inkişaf qüsurları (C) 

 



Hamiləlik zamanı sidik traktı infeksiyaları (D) 

Ana ilə əlaqəli faktorlar: 

 

Yaşı 35-dən artıq (B) 



 

Yaşı 20-dən az (B) 



 

Ailə anamnezində preeklampsiya (B) 



 

İlk hamiləlik (B) 



 

Əvvəlki hamiləlikdə preeklampsiya (B) 



 

Spesifik tibbi şərtlər: hamiləlik diabeti, piylənmə, trombofiliya (B) 



 

Stress (D) 



Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.



 

 

9



XBT-10 ÜZRƏ TƏSNİFAT 

O14   Nəzərəçarpan proteinuriya ilə müşayiət olunan 

hamiləliklə bağlı hipertenziya 

O14.0 – Orta dərəcəli preeklampsiya (nefropatiya) 

O14.1 – Ağır dərəcəli preeklampsiya 

O14.9 – Dəqiqləşdirilməmiş preeklampsiya (nefropatiya) 



O15   Eklampsiya 

O15.0 – Hamiləlik zamanı eklampsiya 

O15.1 – Doğuş zamanı eklampsiya 

O15.2 – Zahılıq dövrü eklampsiyası 

O15.9 – Müddətinə görə dəqiqləşdirilməmiş eklampsiya 

O16   Ananın dəqiqləşdirilməmiş hipertenziyası 

 

KLİNİK TƏSNİFAT 

Son vaxtlara qədər Savelyeva Q.M. tərəfindən modifikasiya 

edilmiş Goeckе şkalası daha geniş istifadə edilir. 

 

Qiymət (ballar

Simptomlar 

0 1 





Ödemlər 

– 

Baldır 



nahiyəsində  

Aşağı 


ətraflarda və 

qarnın ön 

nahiyəsində 

Generalizə 

olunmuş 

Proteinuriya 

(q/l) 

– 

0,033 - 0,132



0,132 - 1,0 

1,0 və çox 



Sistolik AT 

(mm c.süt.) 

130-


dən 

az 


130 - 150 

150 - 170 

170 və çox 

Diastolik AT 

(mm c.süt.) 

85-ə 


dək 

85 - 90 


90 - 110 

110 və çox 

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin



İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

 

 

10



Hamiləlik 

dövründə ilk 

dəfə aşkar 

edilib 

– 

36-40 həftə 



və ya 

doğuşda 


35-30 həftə 

30 həftədən 

tez 

Dölün 

hipotrofiyası 

– – 


1-2 həftə geri 

qalma 


3 həftə və 

çox geri 

qalma 

Fon 

xəstəlikləri 

– 

Xəstəlik 



əlamətlərinin 

hamiləlikdən 

əvvəl qeyd 

edilməsi 

Xəstəlik 

əlamətlərinin 

hamiləlik 

dövründə 

qeyd 

edilməsi 



Xəstəlik 

əlamətlərinin 

hamiləlikdən 

əvvəl və 

hamiləlik 

dövründə 

qeyd 

edilməsi 



Cəmi: 7 və az bal – yüngül dərəcəli hestoz 

8-11 bal – orta ağır dərəcəli hestoz 

12 və çox bal – ağır dərəcəli hestoz 

Fəsadlar 

Ağır preeklampsiyanın və eklampsiyanın mümkün fəsadları: 

 

Ağciyərlərin ventilyasiya pozğunluğu 



 

DDL sindrom 



 

HELLP sindrom 



 

Böyrək çatışmazlığı 



 

Ağciyər ödemi 



 

Böyüklərin kəskin respirator distress sindromu 



 

Serebrovaskulyar ağırlaşmalar 



 

Ürəkdayanma 



 

Ölüm 



 

Serebral təzahürlər beyin arteriyalarının trombozu, fibrinoid 

nekrozu, diffuz mikroinfarktı  və beyində petexial hemorragiya ilə 

müşayiət olunan hipertonik ensefalopatiyaya bənzəyir. Eklampsiyalı 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.


 

 

11



hamilə qadınların təxminən 20%-də  qıcolmalar zamanı SAT – 140 

mm c.süt.-dan aşağı, DAT – 90 mm c.süt.-dan aşağı olur. Hipertenziv 

ensefalopatiya zamanı göz dibi dəyişikliklərinə az rast gəlinir. 

Güclü damar spazmı  nəticəsində damardaxili həcmin azalması 

səbəbindən belə  xəstələrdə damardaxili mayenin artırılması  ağciyər 

ödemini meydana çıxara bilər və ya əksinə, belə qadınların doğuş 

prosesində  hətta adi qan itkisi hipovolemiyaya gətirib çıxara bilər. 

Kapillyar keçiriciliyinin artması, kolloid osmotik təzyiqin aşağı 

olması  və  ağciyər endotelinin zədələnməsi ağciyərlərin ödeminin 

yaranma səbəblərindəndir. 

Böyrək fəsadları qlomerulyar damarların endoteliozu ilə 

əlaqədar yaranan qlomerulyar ödem və fibrin çökməsi səbəbindəndir. 

Oliquriya tez-tez rast gəlinir və kəskin tubulyar nekroz ilə nəticələnə bilər.  

Qaraciyər  disfunksiyasına periportal qaraciyər nekrozu, 

subkapsulyar hemorragiya və ya qaraciyər sinuslarında fibrin 

çökməsi səbəb ola bilər. Bəzən qaraciyərin cırılması baş verə bilər. 

Qaraciyərin disfunksiyası HELLP sindromun təzahürü ola bilər. 

HELLP sindrom hamilə qadınlar arasında 0,3%, ağır preeklampsiyalı 

qadınlar arasında isə  təqribən 20%  hallarda müşahidə olunur

HELLP sindrom ağır preeklampsiyanın variantıdır. HELLP sindrom 

diaqnozu qoymaq üçün: trombositopeniya, qaraciyər 



disfunksiyası, hemoliz mövcud olmalıdır. 

H

HELLP sindromun ağırlığı adətən trombositopeniyanın dərinliyi 



ilə müəyyən edilir. 

Trombositopeniya 

ağır < 50000/dl  

orta ağır 50000 - 100 000/dl  

yüngül 100 000 - 150 000/dl 



Qaraciyərin funksiyası 

LDH > 600 IU/L  

AST və ya ALT > 40 IU/L 

Hemoliz və fraqmentasiyaya uğramış eritrositlər 

HELLP sindrom həyat üçün çox təhlükəli fəsaddır. HELLP 

sindrom inkişaf etdikdə hamiləlik təcili başa çatdırılmalıdır. 

DDL  sindrom  eklampsiyalı qadınların təqribən 7%-ində baş 

verir.  Plasentar hipoperfuziya döl tərəfdən də  ağırlaşmalara səbəb 

olur. Bunlardan: 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.


 

 

12



 

dölün bətndaxili tələf olması, 

 

dölün bətndaxili inkişafdan qalması, 



 

perinatal ölüm hallarının artması. 



DİAQNOSTİKA 

Preeklampsiya üçün diaqnostik meyar arterial təzyiqin 

hamiləliyin 20 həftəsindən etibarən yüksəlməsi və proteinuriyadır. 

Arterial təzyiqin az artması və zəif proteinuriya kimi əlamətlər artıq 

diaqnostik meyar kimi qəbul olunmur. Ağır preeklampsiya arterial 

təzyiqin nəzərə çarpacaq dərəcədə artması və yüksək proteinuriyanın 

meydana çıxması ilə  səciyyələnir. Ağır preeklampsiyanın başqa 

əlamətləri oliquriya, serebral və görmə pozğunluqları, ağ ciyər ödemi 

və ya sianozdur.  

Ödemlərin  əmələ  gəlməsi və artması  ağır preeklampsiyaların 

mövcudluğunu və ya ağırlıq dərəcəsini əks etdirmir (C) 

Laborator müayinələr ağır preeklampsiyaların idarə edilməsində 

dəyərli olsa da, bu günə  qədər proqnostik cəhətdən etibarlı test 

yoxdur (B).  



Preeklampsiyanın diaqnostik meyarları* 

Preeklampsiya  

AT: hamiləliyin 20 həftəsindən etibarən SAT 140 mm c.süt.-dən artıq və ya 

DAT 90 mm c. süt.-dən artıq   

Proteinuriya: 0,3 q  və ya çox /24 saatlıq sidikdə (D) 



Ağır preeklampsiya 

AT: SAT 160 mm c. süt. və ya artıq və DAT 110 mm c. süt. və ya artıq – 

hamilə qadının yataq şəraitində olduğu 6 saat müddətində azı 2 dəfə qeyd 

olunursa (C) 

Proteinuriya: 5 q və ya çox /24 saatlıq sidik müayinəsində və ya 3+ sidikdə 

zülalın təyini testində – 4 saat müddətində götürülmüş sidikdə (C) 

Başqa əlamətlər: oliquriya (< 500ml/24 saat və ya < 30 ml/saat), plazmada 

kreatinin > 1,2 mq/dl, baş  ağrısı, serebral və vizual pozğunluqlar, sianoz, 

ağciyər ödemi, mədə nahiyəsində ağrı, göz dibinə ekssudasiya və qansızma, 

qaraciyər funksiyasının pozğunluqları, trombositopeniya, dölün bətndaxili 

inkişafının ləngiməsi (C) 

* Preeklampsiyanın diaqnostikasında hipertenziya və proteinuriyanın 

olması vacibdir  

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.


 

 

13



T

Həkim üçün hamiləliyin 20 həftəsindən sonra  diferensiasiyası 

çətinlik yarada bilən patoloji hallar bunlardır: 

 



T

xroniki hipertenziya, 

 

T



xroniki hipertenziyaya qoşulan preeklampsiya, 

 



T

hamiləlik hipertenziyası, 

 

T



preeklampsiya

TT

 



Yüklə 0,78 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin