Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri Qarnizon və qarovul xidmətləri nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında

Üçüncü bölmə.

Qoşunların iştirakı ilə qarnizon tədbirlərinin keçirilməsi

 

XV fəsil. Qoşunların paradları

Ümumi müddəalar

 

289. Qarnizon qoşunlarının paradları Azərbaycan Respublikasının dövlət bayramlarını, eləcə də xüsusi göstərişlərlə mühüm dövlət və hərbi əhəmiyyətli hadisələri təntənəli surətdə qeyd etmək üçün keçirilir.

290. Paradda iştirak edəcək qoşunların tərkibi, paradın yeri və vaxtı, geyim forması, hərbi hissələrin hərəkət marşrutları, onların düzülmə və keçmə qaydaları bütün hallarda qarnizon rəisinin əmri ilə müəyyən edilir. Əgər nəzərdə tutulubsa, əmrdə həmçinin artilleriya salyutu haqqında göstərişlər verilir.

291. Paradda iştirak edəcək qoşunlara komanda vermək üçün hər dəfə xüsusi əmrlə paradın komandanı təyin edilir.

292. Paradda iştirak edən hərbi qulluqçuların, bölmələrin və hərbi hissələrin hərəkətləri Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin Sıra nizamnaməsində şərh edilmiş qaydalarla icra olunur.

293. Qoşunlarla gələn orkestrlər paradın düzülmə yerinə çatanda çalmağı dayandırır. Birləşmələr (hərbi hissələr) yerlərini düzülüş sxeminə görə tutur. Birləşmə (hərbi hissə) komandirləri və onların müavinləri öz birləşmələrinin (hərbi hissələrinin) sağ cinahında bir cərgə sıraya düzülürlər; bayraqdar və assistentlər birləşmənin (hərbi hissənin) Döyüş Bayrağı ilə müavinlərdən iki addım solda dururlar.

Hərbi hissələrin orkestrləri qarnizon hərbi dirijorunun komandası altında birləşmiş orkestr şəklində paradı qəbul edənin önündə və qoşunların çıxış vəziyyətinə bir qədər yaxın, şeypurçular birləşmiş orkestrin önündə düzülürlər. Təyin edilmiş təbilçilər isə qabaqda gedən bölmənin arxasında bir, yaxud bir neçə cərgədə dururlar.

294. Ordenlərlə təltif edilmiş birləşmələrin (hərbi hissələrin) Döyüş Bayraqları ordenləri və orden lentləri ilə gətirilməlidir.

295. Karabinlərlə silahlanmış hərbi hissələr (bölmələr) parad üçün karabinləri «ayaqda», avtomatlarla silahlanmışlar isə avtomatları «döşdə» vəziyyətində düzülürlər.

Hərbi hissə komandirləri öz hərbi hissələrinin gəlməsi və düzülməsi haqqında paradda iştirak edən birləşmə (hərbi hissə) komandirlərindən ən böyüyünə məlumat verirlər.

296. Hərbi hissələrin düzülmə yerlərini, onların cinahlarını və sıralarının dərinliyini, eləcə də qoşunların təntənəli marşla keçməsi xəttini göstərmək üçün qarnizon hərbi komendantının sərəncamına cızıqdarlar ayrılır. Cızıqdarlar qarnizon hərbi komendantının xüsusi sərəncamı ilə hər bir hərbi hissədən zabit komandası altında gəlirlər.

Qoşun düzüləcəyi yerdə cızıqdarların düzülməsi qoşunlar gələnə kimi qurtarmalıdır. Hərbi hissələrin öz düzülmə yerlərini tutmasından sonra cızıqdarlar öz bölmələrində sıraya dururlar.

297. Parad üçün düzülmə yerində qoşunlar paradı qəbul edənin gəlməsinə qədər ancaq onların düzülmüş sıralarının önündən keçən hərbi hissələrə və parad komandanına əsgəri salam verirlər.

Sıradan kənarda duran hərbi qulluqçular parad komandanına, paradı qəbul edənə raport verilərkən və hərbi hissələr təntənəli marşla keçərkən «farağat» vəziyyəti qəbul edib, əllərini baş geyimlərinə yapışdıraraq, onların döyüş bayraqlarına əsgəri salam verirlər.

 

Qoşunların parad komandanını və paradı qəbul edəni qarşılaması

 

298. Parad komandanını qarşılamaq üçün paradda iştirak edən birləşmələrin (hərbi hissələrin) komandirlərindən rütbəsinə görə böyük olanı «DÜZLƏN», «FARAĞAT», «Diqqət — SAĞA (SOLA, MƏRKƏZƏ)» komandaları verib, qoşunların düzüldüyü haqqında məlumat verir. Parad komandanı məlumatı dinləyib «AZAD» komandası verir. Parad komandanını qarşılayanda birləşmiş orkestr çalmır.

299. Paradı qəbul edəni qarşılamaq üçün parad komandanı «DÜZLƏN», «FARAĞAT», «Diqqət, — SAĞA (SOLA, MƏRKƏZƏ)», əgər karabinlərlə silahlanmış hərbi hissələr varsa, onda «DÜZLƏN», «FARAĞAT», «Sağdan (soldan, mərkəzdən) qarşılamaq üçün qarovula — «AL» komandaları verir.

Taqım komandirləri və onlardan yuxarı vəzifəlilər əllərini baş geyimlərinə yapışdırırlar. Birləşmiş orkestr «Qarşılama marşı» çalır.

300. Parad komandanı əlini baş geyiminə yapışdırıb paradı qəbul edənə yaxınlaşaraq raport verir, məsələn, «Yoldaş general-leytenant. Filan qarnizonun qoşunları filan bayrama həsr edilmiş parad üçün düzülüb. Parad komandanı general-mayor Əlizadə».

Parad komandanı raport vermək üçün dayananda birləşmiş orkestr çalmağı kəsir. Raport qurtardıqdan sonra parad komandanı əlini aşağı salmadan paradı qəbul edəni sıranın kənarı ilə ondan bir az geridə yeriyərək müşayiət edir.

301. Paradı qəbul edən qoşunların önü ilə gedərək, onlarla salamlaşır və onları təbrik edir. Birləşmiş orkestr «Qarşılama marşı» çalır və çalmağı ancaq paradı qəbul edənin salamlaşma və təbrik üçün dayandığı vaxtlar kəsir.

Qoşunlar salam və təbrikə Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin Daxili xidmət nizamnaməsinin göstərişlərinə uyğun cavab verirlər, bu vaxt «ura» sürəkli və gurultulu səslənməlidir.

302. Paradı qəbul edən qoşunları dolanıb, paradı qəbul etmə yerinə qayıtmağa başlayanda qoşunlar yenidən sürəkli və gurultulu «ura» deməyə başlayırlar. Birləşmiş orkestr «Yaşa, Ana Vətən» çalır.

303. Paradı qəbul edənin göstərişi ilə parad komandanı «AZAD» komandası verir. Hərbi hissələrin komandirləri «AZAD» komandasını təkrar edir, yaxud «Ayağa — AL» və sonra «AZAD» komandaları verirlər.

Birləşmiş orkestrin şeypurçuları «Hamı dinləsin» siqnalı çalırlar.

304. «Hamı dinləsin» siqnalı çalındıqdan sonra paradı qəbul edən nitq söyləyir (əmr oxuyur).

Nitq (əmri oxuma) qurtardıqdan sonra qoşunlar üç dəfə «ura» deyirlər, birləşmiş orkestr Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himnini ifa edir, eyni vaxtda (əgər nəzərdə tutulubsa) toplardan salyut atəşi açılır, taqım komandirləri və onlardan yuxarı vəzifəlilər hamısı əllərini baş geyimlərinə yapışdırır, qoşunlar isə komandasız «farağat» vəziyyəti qəbul edirlər.

Orkestr Dövlət Himnini ifa edib qurtardıqdan sonra şeypurçular «Qutardı» çalır, bütün taqım komandirləri və onlardan yuxarı vəzifəlilər əllərini aşağı salır, qoşunlar «azad» vəziyyəti qəbul edirlər.

 

Qoşunların təntənəli marşla keçmə qaydası

 

305. Qoşunlar təntənəli marşla qarnizon üzrə əmrdə göstərilən sıralarla və ardıcıllıqla keçirlər.

306. Təntənəli marşla keçmək üçün parad komandanı «FARAĞAT», «Təntənəli marş üçün bölüklərlə (batareyalarla, yaxud taborlarla, divizionlarla), distansiya bir (iki) cızıqdar, birinci bölük (tabor) düzünə, qalanlar sağa — DÖN», «Çiyinə — AL», «Diqqət SAĞA, addımla — MARŞ» komandaları verir.

Göstərilən komandalar «farağat» komandasından başqa bütün hərbi hissə komandirləri tərəfindən təkrar edilir.

307. «Təntənəli marş üçün» komandasında bütün bölmə komandirləri sıradan çıxıb öz bölmələrinin önündə, hərbi hissələrin (birləşmələrin) komandirləri və onların müavinləri isə qabaqda gedən bölmələrin (hərbi hissələrin) komandirlərinin önündə müəyyən edilmiş distansiyalarda dururlar.

Bayraqdar və assistentlər də irəli çıxır və müəyyən edilmiş distansiyada dururlar.

Təyin edilmiş təbilçilər irəli çıxır və qabaqda gedən birləşmə (hərbi hissə) komandirinin önündə 15-20 addımlıqda dururlar.

Qoşunların təntənəli marşla keçəcəkləri xətti işarə etmək üçün təyin edilmiş cızıqdarlar yüyürərək (sıra addımları ilə) xətt boyunca öz yerlərini bir-birindən 15-20 addımlıqda tuturlar.

Hərbi hissə komandirinin «Çiyinə — AL» komandasında karabinlərlə silahlanmış bölmələr karabinləri «çiyinə» götürürlər (avtomatların «döşdə» vəziyyəti dəyişilmir); bayraqdarlar döyüş bayraqlarını qaldırıb, bayraq dəstəyini aşırma qayışın ucundakı stəkan formalı dəri dayağa qoyur və dəstəyi əlləri ilə tuturlar.

308. Təntənəli marşla keçmək üçün parad komandanı komanda verib, qabaqda gedən birləşmənin (hərbi hissənin) komandirindən 30 addım irəlidə təbilçilərin qabağında durur. Paradı qəbul edənə bir-iki cızıqdar qalmış, əlini baş geyiminə yapışdırıb başını ona tərəf çevirir; paradı qəbul edənin yanından ötən kimi o, maşından düşüb paradı qəbul edəndən sağda və bir az geridə durur.

309. Parad komandanının «Marş» komandasında qabaqda gedən bölmə sıra addımları ilə kiçik təbilçilərin çalğısı ilə yeriyir. Qalan bölmələr qabaqda gedən bölmənin durduğu yerə çatıb öz komandirlərinin komandası ilə sola dönüb düzlənir, distansiya götürür və «DÜZ GET» komandası ilə irəlidə gedən bölmənin arxasınca gedirlər.

Bölmələrin sağ cinahındakılar cızıqdarlarla göstərilən xətt boyunca cızıqdarlardan bir addım aralı gedirlər.

310. Birləşmələr təntənəli marşla keçərkən, qabaqda gedən hərbi hissə bölməsinin önündə ortada birləşmə komandiri, ondan arxada üç addımlıqda onun müavinləri (bircərgə), müavinlərin arxasınca birləşmənin bayraqdarı Bayraq və assistentlərlə; Bayraqdan dörd addım geridə birləşmənin hərbi hissələri (bölmələri) bir-birinin ardınca müəyyən edilmiş distansiyalarda gedirlər.

311. Qabaqda gedən bölmənin paradı qəbul edənə çatmasına dörd-beş cızıqdar qalmış birləşmiş orkestr marş çalmağa başlayır; kolonun qabağında gedən təbilçilər təbil çalmağı dayandırır, göstərilmiş istiqamətdə getməyə davam edirlər.

312. Karabinlərlə «əldə» vəziyyətində təntənəli marşla keçmək üçün karabinlər paradı qəbul edənə üç-dörd cızıqdar qalmış öz komandirlərinin komandası (siqnalı) ilə «ələ» götürülür.

313. Təntənəli marşla keçərkən, paradı qəbul edənə bir-iki cızıqdar qalmış hər birləşmə, hərbi hissə və bölmənin komandiri sağ əlini baş geyiminə yapışdırıb, başlarını paradı qəbul edənə tərəf döndərirlər; sıradakıların hamısı, sağ cinahda gedənlərdən başqa, eyni vaxtda başlarını həmin tərəfə döndərirlər. Keçən bölmənin axırıncı cərgəsi paradı qəbul edənin bərabərindən keçdikdən sonra komandirlər əllərini aşağı salıb, başlarını düzünə döndərirlər; sırada onların hamısı başlarını eyni vaxtda düzünə döndərirlər.

Əgər bölmələr karabinlər «əldə» vəziyyətində keçirlərsə, öz komandirlərinin komandası (siqnalı) ilə onlar silahı «çiyinə» vəziyyətinə keçirirlər.

Bayraqdarlar və assistentlər təntənəli marşla keçərkən, başlarını paradı qəbul edənə tərəf döndərmirlər.

314. Birləşmə (hərbi hissə) komandirləri paradı qəbul edənin bərabərindən keçən kimi sıradan çıxır və parad komandanından beş addım sağda dururlar.

315. Maşınlarda təntənəli marşla keçən hər birləşmə və hərbi hissə komandiri öz birləşmə və hərbi hissələrinin önündə avtomobildə (tankın açılmış üst lyukunda, yaxud özü hərəkət edən artilleriya qurğusunun qülləsində ayaq üstündə) gedirlər və paradı qəbul edənə iki-üç cızıqdar qalmış sağ əlini baş geyiminə yapışdırıb başlarını paradı qəbul edənə tərəf döndərməklə əsgəri salam verirlər.

Qalan tank və özü hərəkət edən artilleriya qurğularının üst lyukları bağlı olmalıdır.

Avtomobillərin (yedəklərin) kabinalarında olan hərbi qulluqçular təntənəli marşla keçərkən əsgəri salam vermirlər.

Maşınların açıq kuzovunda olan hərbi qulluqçular paradı qəbul edənə iki-üç cızıqdar qalmış başlarını ona tərəf döndərməklə əsgəri salam verirlər.

316. Hər bir birləşmə (hərbi hissə) paradı qəbul edənin bərabərindən keçdikdən sonra həmin düzülüşdə göstərilmiş yerə qədər gedir və oradan yenidən düzülmədən sonra yerləşdikləri yerə qayıdırlar.

317. Axırıncı hərbi hissə paradı qəbul edənin bərabərindən keçdikdən sonra birləşmiş orkestr çalmağı dayandırır, sağa dönüb çıxış vəziyyətinə gedir və oradan çala-çala təntənəli marşla keçir.

318. Bakıda paradlar xüsusi göstərişlərə (təlimatlara) əsasən bu fəsildə şərh edilən müddəalara uyğun olaraq keçirilir.

 

XVI fəsil.

Qoşunların nümayiş və mitinqlərdə iştirakı

319. Qoşunların nümayiş və mitinqlərdə iştirakı hər bir halda qarnizon, birləşmə və əlahiddə hərbi hissə üzrə əmrlə müəyyən edilir.

Hərbi hissələrin, hərbi təhsil müəssisələri və idarələrinin hərbi qulluqçuları ancaq qarnizon hüdudlarında keçirilən mitinq və nümayişlərə bölmələrin tərkibində cəlb edilə bilərlər. ^[11]

320. Əmrdə aşağıdakılar göstərilir:

nümayişin (mitinqin) məqsədi;

nümayişdə (mitinqdə) iştiraka cəlb edilən qoşunun tərkibi;

geyim forması;

qoşunun yığılma vaxtı və yeri;

qoşunun hərəkət marşrutu, düzülüşü və keçmə qaydaları.

Əmrdə nümayiş (mitinq) vaxtı asayişi qorumaq üçün qarnizon hərbi komendantının sərəncamına ayrılan naryad da göstərilir.

Mitinq və nümayişlərdə iştirak etmək üçün qoşunlar silahsız çıxarılır.

 

XVII fəsil.

Fəxri qarovullar

 

321. Əsgəri ehtiram göstərmək üçün ayrılmış bölmə (komanda) fəxri qarovul adlanır.

Fəxri qarovul 19-cu maddədə göstərilən şəxsləri qarşılamaq üçün, eləcə də 353-cü maddədə nəzərdə tutulmuş hallarda təyin edilir.

Bunlardan başqa, fəxri qarovul aşağıdakı hallarda təyin edilə bilər:

təntənəli iclaslara çıxarılan döyüş bayraqlarının yanında durmaq üçün;

dövlət abidələrinin açılışı ilə əlaqədar;

xarici ölkə nümayəndələrinin qarşılanması və yola salınması üçün;

hərbi qulluqçuların və dövlət qarşısında xüsusi xidmətləri olan mülki şəxslərin dəfn mərasimi ilə əlaqədar.

322. Fəxri qarovul qarnizon rəisi, birləşmə yaxud əlahiddə hərbi hissə komandirinin əmri ilə təyin edilir. Xarici ölkə nümayəndələrinin qarşılanması və yola salınması üçün hər bir ayrı halda fəxri qarovul Baş Qərargah rəisinin xüsusi göstərişi ilə ayrılır.

323. Fəxri qarovulun tərkibinə taqımdan bölüyə qədər (yaxud başqa qoşun növünün müvafiq bölməsi piyada sırasında) bölmə və hərbi orkestr təyin edilir. Fəxri qarovul ancaq zabitlərlən, zabit və gizirlərdən (miçmanlardan), yaxud çavuşlardan da təyin edilə bilər.

Fəxri qarovulun geyim forması, şəxsi heyətin silahı, eləcə də saatdarların hər bir hal üçün vəzifələri qarnizon rəisi (birləşmə, hərbi hissə komandiri) tərəfindən müəyyən edilir.

Fəxri qarovula döyüş sursatı verilmir.

324. Saatdarlar qoymaq zərurəti olduqda fəxri qarovulların öz heyətlərindən, bir qayda olaraq, cüt saatdarlar təyin edilir.

325. Fəxri qarovullar qarnizon rəisinə və qarnizon hərbi komendantına (birləşmə, hərbi hissə komandirinə) tabedir.

326. Fəxri qarovulların rəisliyinə zabitlər təyin edilirlər.

327. 19-cü maddədə göstərilmiş şəxsləri qarşılamaq üçün fəxri qarovul Döyüş Bayrağı ilə açıq ikicərgə sıraya düzülür. Bayraqdar və assistentlər qarovulun sağ cinahında iki addımlıqda, orkestr Döyüş Bayrağından sağda üç addımlıqda durur.

Qarşılanan şəxs 40-50 addımlığa çatanda fəxri qarovul rəisi karabinlərlə silahlanmış qarovula «Qarovul — DÜZLƏN», «FARAĞAT», «Sağdan (soldan, öndən) qarşılamaq üçün qarovula — AL», avtomatlarla silahlanmış qarovula isə «Qarovul — DÜZLƏN», «FARAĞAT», «Diqqət — SAĞA (SOLA, MƏRKƏZƏ)» komandaları verir.

Bu komandalar üzrə fəxri qarovul silahı «qarovula» alır, yaxud ancaq başını qarşılanan şəxsə tərəf döndərir; orkestr «Qarşılama marşı» çalır, qarovul rəisi sağ əlini baş geyiminə yapışdırıb sıra addımları ilə qarşılanan şəxsə yaxınlaşır və ona iki-üç addım qalmış dayanıb raport verir, məsələn, «Yoldaş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş komandanı. Sizin gəlməyiniz münasibətilə fəxri qarovul düzülüb. Qarovul rəisi mayor Əliyev».

Qarovul rəisi raport vermək üçün dayandıqda orkestr çalmağı dayandırır.

Qarovul rəisi raportu qurtardıqdan sonra sol (sağ) ayaqla yana bir addım atıb, eyni vaxtda sağa (sola) dönür. Orkestr Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himnini ifa edir.

Himn ifa edilib qurtardıqdan sonra qarovul rəisi qarşılanan şəxsi onun arxasınca bir-iki addım geridə, sıranın kənar tərəfi ilə gedərək və sağ əlini baş geyimindən aşağı salmadan qarovulun önü ilə müşayiət edir.

Salamlaşmadan və qarovulun önündən keçdikdən sonra qarovul rəisi sağ əlini baş geyimindən aşağı salır, karabinlərlə silahlanmışlara «Ayağa — AL» komandası verir və qarovulu yenidən üç-üç (dörd-dörd) kolona düzür; sonra qarovul qarşılanan şəxsin önündən təntənəli marşla keçir.

328. Döyüşçülərin abidə və məzarlarına əklillər qoymaqla, əsgəri ehtiram göstərmək üçün təyin edilmiş fəxri qarovullar öz vəzifələrini bu Nizamnamənin XVIII fəslinə uyğun yerinə yetirirlər.

329. Abidə açılarkən, fəxri qarovul abidənin önündə üzü abidəyə ikicərgə düzülür. Qarovul rəisi abidənin yanlarına iki cüt saatdar qoyur. Saatdarlar avtomat «döşdə» (karabinlər «ayaqda») «farağat» vəziyyətində durmalıdırlar.

Abidəni açmağa müvəkkil edilmiş şəxs 40-50 addımlığa çatanda qarovul rəisi «Qarovul — DÜZLƏN», «FARAĞAT», «Diqqət — SAĞA (SOLA, MƏRKƏZƏ) komandaları verir, sağ əlini baş geyiminə yapışdırır, sıra addımları ilə ona yaxınlaşır və onun iki-üç addımlığında dayanıb raport verir, məsələn: «Yoldaş general-leytenant (yaxud səlahiyyətli şəxsin vəzifəsini deyir), filankəsə abidənin açılması münasibətilə fəxri qarovul düzülüb. Qarovul rəisi kapitan Hidayətov».

Raportu qurtardıqda qarovul rəisi sağ əlini baş geyimindən aşağı salmadan sol (sağ) ayağı ilə yana bir addım atıb, eyni zamanda sağa (sola) dönür, abidəni açmağa gəlmiş səlahiyyətli şəxsi irəli buraxır və ondan bir-iki addım geridə və sıranın kənar tərəfində gedərək, onu müşayiət edir. Səlahiyyətli şəxsin göstərişi ilə qarovul rəisi «AZAD» komandası verir və sağ əlini baş geyimindən aşağı salıb sırada öz yerində durur.

Əgər abidəni açmağa gəlmiş səlahiyyətli şəxs hərbi qulluqçudursa, onun salamına fəxri qarovul heyəti Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin Daxili xidmət nizamnaməsinə müvafiq, mülki şəxsdirsə, onda xüsusi göstərişlə cavab verir.

Abidənin örtüyünü açmazdan qabaq qarovul rəisi «Qarovul — FARAĞAT», «Diqqət — MƏRKƏZƏ» əgər qarovul karabinlərlə silahlanıbsa, onda «Qarovul — FARAĞAT», «Diqqət — MƏRKƏZƏ,qarovula — AL» komandaları verir. Karabinlərlə silahlanmış qarovul silahı «qarovula» götürür, orkestr Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himnini ifa edir.

Orkestr Himni ifa edib qurtardıqdan sonra qarovul rəisi «AZAD» (karabinlərlə silahlanmışlar üçün «Ayağa — AL» və sonra «AZAD») komandaları verir.

Mitinq qurtardıqdan sonra fəxri qarovul rəisinin komandası ilə qarovul yenidən üç-üç (dörd-dörd) kolona düzülür və abidənin yanından təntənəli marşla keçir. Fəxri qarovulun saatdarları xüsusi göstərişlə götürülür.

330. Qarnizon rəisinin (birləşmə, hərbi hissə komandirinin) xüsusi sərəncamına görə Döyüş Bayrağı (bayraqlar) çıxarılan təntənəli iclaslarda Döyüş Bayrağına (bayraqlara) fəxri qarovul və saatdarlar növbəsinin sayından asılı olaraq hər bayrağa iki-üç bayraqdar təyin edilir.

Fəxri qarovulun saatdarları avtomatları «döşdə» (karabinlər «ayaqda») «farağat» vəziyyətində Döyüş Bayrağının (bayraqların) yanında, onun hər iki tərəfində dururlar.

Döyüş Bayrağını iclas keçiriləcəyi yerə və geriyə — hərbi hissəyə müşayiət etmək üçün bayraq taqımı təyin edilir.

Döyüş Bayrağının çıxarılması və qaytarılması Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin Sıra nizamnaməsinin göstərişlərinə uyğun olaraq yerinə yetirilir.

331. Dəfn mərasiminə təyin edilmiş fəxri qarovul öz vəzifələrini bu Nizamnamənin XVII fəslinin göstərişlərinə uyğun olaraq yerinə yetirir. Ayrı-ayrı hallarda bu qarovul fəxri mühafizə dəstəsinə çevrilə bilər.

332. Fəxri qarovulların saatdarları və bayraqdarları hər 15 dəqiqədən gec olmayaraq dəyişdirilirlər. Burada dəyişilmə üçün komanda verilmir və post təhvil verilmir.

Fəxri qarovulun saatdarları və bayraqdarları əsgəri salam vermirlər.

 

XVIII fəsil.

Dəfn mərasimində əsgəri ehtiram göstərilməsi

 

333. Hərbi qulluqçuların dəfn mərasimi üçün təyin edilmiş qoşunlar fəxri mühafizə dəstəsi adlanır.

Vəfat etmiş (həlak olmuş) hərbi qulluqçular adətən onların axırıncı xidmət yerlərində dəfn edilirlər. Sülh vaxtı əsgəri (mülki) vəzifələrini yerinə yetirərkən həlak olmuş, yaxud ümumi xəstəliklərdən vəfat etmiş hərbi qulluqçuların cənazəsi başqa dəfnetmə (yenidən dəfnetmə) yerinə müstəsna hallarda müdafiə nazirinin qərarı ilə dövlət hesabına aparılır.

334. Fəxri mühafizə dəstəsi həqiqi hərbi xidmət vaxtı vəfat etmiş hərbi qulluqçuların, toplanışda olan əsgərlərin, çavuşların, gizirlərin (miçmanların) və ehtiyatda olan zabitlərin, eləcə də dövlət qarşısında xüsusi xidmətləri olan şəxslərin dəfni üçün təyin edilir.

Bunlardan başqa, fəxri mühafizə dəstəsi hərbi geyim forması geymək hüququ ilə buraxılmış, ehtiyatda və istefada olan generalların (admiralların) və baş zabitlərin, habelə zabitlərdən ehtiyatda və istefada olan milli və başqa qəhrəman adına, Şöhrət ordeninin bütün dərəcələrinə layiq görülmüş digər şəxslərin dəfni üçün təyin edilir. Həqiqi hərbi xidmət vaxtı vəfat etmiş hərbi qulluqçuların dəfni onların birbaşa rəislərinə həvalə olunur.

Hərbi forma geymək hüququ ilə buraxılmış, ehtiyatda və istefada olan və vəfat etdiyi günə kimi mülki təşkilatlarda xidmətdə olmayan generalların (admiralların) və baş zabitlərin, habelə ehtiyatda (istefada) olan bütün milli və başqa qəhrəman adına layiq görülmüş zabitlərin, eləcə də mülki və başqa qəhrəman adına və Şöhrət ordeninin bütün dərəcələrinə layiq görülmüş digər şəxslərin dəfninin təşkili qarnizon rəisinə (rayon və şəhər hərbi komissarlarına) həvalə olunur.

335. Fəxri mühafizə dəstəsi aşağıdakı tərkibdə təyin edilir:

əsgər (matros), çavuş və gizirləri (miçmanları) dəfn etmək üçün — manqa, taqım, yaxud bunlara uyğun bölmə;

zabitləri dəfn etmək üçün — taqım, bölük, yaxud bunlara uyğun bölmə;

hərbi hissə və birləşmələrin komandirlərini, generalları (admiralları), eləcə də həqiqi hərbi xidmətdə vəfat etmiş və istefada (ehtiyatda) olan milli və başqa qəhrəman adına layiq görülmüş zabitləri, eləcə də milli və başqa qəhrəman adına və ya Şöhrət ordeninin bütün dərəcələrinə layiq görülmüş digər şəxslərin dəfnində — qarnizon rəisinin (hərbi komissarın) xüsusi sərəncamına görə.

Taqım və ondan böyük bölmə heyətində olan fəxri mühafizə dəstəsi çexolsuz, matəm lentləri taxılmış Döyüş Bayrağı ilə olmalıdır.

336. Dəfn mərasimi üçün fəxri mühafizə dəstəsindən başqa, aşağıdakılar təyin edilir:

orkestr;

cənazəyə fəxri qarovul;

tabutu (cənazəni) məzara qoymaq üçün çavuşun komandası altında 8-10 nəfər silahsız əsgər, yaxud matros.

Tabutu (cənazəni) aparmaq üçün avtomobil, yaxud top lafeti ayrılır.

Orden və medalları aparmağa, hər bir orden və medal sancılmış balışcıq üçün bir adam təyin olunur; həm də nəzərə alınmalıdır ki, bu balışcıqları aparmağa generallar (admirallar) və zabitlər dəfn edildikdə generallar (admirallar) və ya zabitlər təyin edilir, gizirlər (miçmanlar), çavuşlar və əsgərlər (matroslar) dəfn edildikdə isə gizirlər (miçmanlar), çavuşlar və əsgərlər (matroslar) təyin edilirlər.

Azərbaycan Respublikasının hər bir ordeni bir balışcığa sancılır, medallardan hər balışcığa bir neçəsi sancıla bilər.

Tabutun qapağının üstündə mərhumun baş geyimi, Hərbi Dəniz Donanması Hərbi qulluqçularının isə bundan başqa kortiki bərkidilir.

337. Xidmət etdiyi hərbi hissədə vəfat etmiş hərbi qulluqçunun dəfni üçün fəxri mühafizə və dəfn dəstəsini hərbi hissə komandiri təyin edir. Mərhumun cənazəsinin götürülməsi, dəfn yeri və vaxtı haqqında hərbi komendanta məlumat verilir.

Hərbi qulluqçunun öz daimi xidmət yerindən kənarda vəfat etdiyi hallarda fəxri mühafizə və dəfn dəstəsini mərhumun vəfat etdiyi yerin qarnizon rəisi təyin edir.

338. Əgər vəfat etmiş hərbi qulluqçu başqa şəhər, yaxud kənddə dəfn ediləcəksə, mərhumun cənazəsi (tabutu) fəxri mühafizə dəstəsi və orkestrlə şəhərin kənarına (vağzala, aeroporta, limana, körpüyə) qədər müşayiət edilir.

Mərhumun cənazəsi olan tabutu yolda dəfn yerinə qədər müşayiət etmək üçün hərbi hissə komandirinin, yaxud qarnizon rəisinin (hərbi komissarın) əmri ilə iki-dörd nəfər adam ayrılır.

Hərbi qulluqçunun vəfat etdiyi hərbi hissənin komandiri (qarnizon rəisi, hərbi komissar) tabutun dəfn yerinə çatması, eləcə də onun yolda bir nəqliyyat vasitəsindən başqasına yüklənməsi vaxtları haqqında müvafiq qarnizon rəisini (hərbi komissarı) ən geci bir sutka qabaqcadan xəbərdar etməlidir.

Tabutu qarşılamaq və dəfn yerinə qədər müşayiət etmək üçün fəxri mühafizə və dəfn dəstələri bu Nizamnamənin 335 və 336-cı maddələrinə müvafiq təyin edilir.

339. Hərbi qulluqçunun vəfatı haqqında onun yaxın qohumlarını elə o gün xəbərdar etmək hərbi hissə komandirinin (qarnizon hərbi komendantının) vəzifəsidir.

340. Qarnizon hərbi komendantı fəxri mühafizə və dəfn dəstələri təyin edilən hərbi hissə komandirini, bu dəstələrin gəlmə yeri, vaxtı və geyim forması haqqında qabaqcadan xəbərdar edir.

Dəfn mərasimində iştirak edən gizirlər (miçmanlar), zabitlər və generallar (admirallar) gündəlik geyim formasında və hərbi komendantın sərəncamı ilə sol qollarında matəm sarğısı olmalıdır.

341. Cənazə olan tabutun yanına fəxri qarovulun qoyulma vaxtını qarnizon rəisi (hərbi hissə komandiri) təyin edir.

Qarovul öz heyətindən iki cüt saatdar qoyur. Saatdarlar avtomatları «döşdə» (karabinləri «ayaqda») olmaqla «farağat» vəziyyətində dururlar. Saatdarların bir cütü tabutun hər iki tərəfində, ondan iki addım yandı, baş tərəfdə, ikinci cütü ayaq tərəfdə durur. Saatdarların hər bir cütü o biri cütlə üz-üzə durur.

Saatdarların sol qolunda matəm sarğısı olmalıdır.

Tabutun yanında duran saatdarlar 332-ci maddədə göstərildiyi kimi dəyişilirlər.

Mərasim hərəkətdə ikən və tabut məzara qoyulduğu vaxt saatdarlar dəyişilmir.

342. Mərhuma ehtiram göstərmək üçün hərbi hissələrin (müəssisələrin, idarələrin) ictimai təşkilatların nümayəndələrindən ibarət fəxri saatdarlar qoyula bilər. Onlar silahsız, başıaçıq, sol qollarında matəm sarğısı olmaqla saatdarların yanında kənar tərəfdən bir-iki addımlıqda durur və hər 3-5 dəqiqədən bir dəyişilirlər.

343. Fəxri mühafizə dəstəsi cənazənin götürüləcəyi yerə gəldikdə, üzü cənazənin çıxarılacağı qapıya tərəf açıq sırada düzülür.

Orkestr dəstədən üç addım sağda düzülür.

344. Fəxri mühafizə dəstəsi və fəxri qarovul dəfn mərasimi vaxtı əsgəri salam vermir.

345. Tabut binadan çıxarılarkən irəlidə bir-birindən üç-beş addımlıq distansiyada biri o birinin arxasınca əklil aparan hərbi qulluqçular, onların arxasınca həmin distansiyalarda orden və medallar sancılmış balışcıqları aparanlar (orden və medallar böyüklük dərəcəsi ilə), onlardan sonra tabutu aparan hərbi qulluqçular, mərhumu müşayiət edənlər və fəxri qarovul nəfərləri gedirlər.

Tabutun binadan çıxarıldığı məqamda fəxri mühafizə dəstəsinin komandiri sırada yerindən çıxmadan «FARAĞAT» (karabinlərlə silahlanmışlar üçün «FARAĞAT, qarovula — AL») komandası verir və sağ əlini baş geyiminə yapışdırır. Sırada olan hərbi qulluqçuların hamısı başlarını tabuta tərəf döndərirlər. Orkest matəm marşı çalır.

Sırada olmayan hər bir hərbi qulluqçu tabut çıxarılan zaman «farağat» vəziyyəti qəbul edir və sağ əlini baş geyiminə yapışdırır.

346. Mərasim 345-ci maddədə göstərildiyi kimi hərəkət edir. Fəxri qarovul mərhumu müşayiət edənlərin ardınca, onlardan sonra orkestr və sonra isə fəxri mühafizə dəstəsi gedir.

Piyada gedərkən orkestr hərdən tənəffüs etməklə matəm marşı çalır.

Fəxri qarovulun saatdarları tabutun hər iki tərəfi ilə avtomatlar «döşdə», karabinlər «çiyində» vəziyyətində gedirlər, tabut avtomobildə müşayiət edilirsə, saatdarlar oturaraq karabini dizləri arasında, ayaq üstündə isə «ayaqda» vəziyyətində saxlayırlar.

347. Bəzi hallarda qarnizon rəisinin xüsusi göstərişilə tabutun çıxarıldığı və dəfn yerinə yaxınlaşdığı yerlərdə mərasimin geçəcəyi yolun hər iki tərəfində qoşun bölmələri piyada bircərgə, yaxud ikicərgə düzülə bilər.

348. Dəfn yerinə çatanda orkestr çalğını dayandırır. Fəxri mühafizə dəstəsi və fəxri qarovulun saatdarları məzarın yanında yer tuturlar.

349. Tabutu məzara qoymazdan bir qədər əvvəl matəm mitinqi açılır. Tabutu məzara qoyanda Döyüş Bayrağı endirilir, fəxri mühafizə dəstəsi mərhuma tabut çıxarılan zaman göstərdiyi (345-ci maddə) ehtiramı yenidən təkrar edir. Orkestr matəm marşı çalır. Fəxri mühafizə dəstəsinin tərkibindən təyin edilmiş bölmə boş patronlarla üç yaylım atəşi açır, bununla belə əgər sıra tabordursa bir bölük, bölükdürsə bir taqım, sırada taqım, ya manqadırsa, bütün bölmə yaylım atəşi açır.

Ayrı-ayrı hallarda xüsusi göstərişlə toplardan yaylım atəşi açıla bilər.

Birinci yaylım atəşi ilə orkestr Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himnini ifa etməyə başlayır. Himn ifa edilib qurtardıqdan sonra əgər yerin şəraiti buna imkan verirsə, qoşunlar məzarın yanından orkestrin sədaları altında keçir. Saatdarlar Himn ifa edildikdən sonra, yaxud bölmə məzar yanından keçdikdən sonra götürülürlər.

350. Vəfat edənlərin və vəfatından sonra təltif olunanların Azərbaycan Respublikası ordenləri, fəxri adlarının döş nişanları və onların təltif olunma sənədləri saxlanılır, yaxud onların ailələrinə yadigar kimi verilir.

Əgər təltif edilmiş mərhumun ailəsində varisləri yoxdursa, onun mükafatları və təltif sənədləri Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İcra Aparatına qaytarılır.