Azərbaycan respublikasi daxiLİ İŞLƏr naziRLİYİ p o L i s a k a d e m I y a s I kafedra: «İctimai elmlər»



Yüklə 0,74 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə27/39
tarix04.09.2023
ölçüsü0,74 Mb.
#141413
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   39
304 felsefe m N9dialektika eyani

Kateqoriyaların 
mahiyyəti və təsnifatı haqqında qeyd olunan fikirləri 
yekunlaşdımaq, onların 
ümumi təsnifini, növlərini belə qruplaşdırmaq olar: a) 
ontoloji və ya substantiv kateqoriyalar. 
Bunlar mövcudluğun əsasına qoyulan, 
substansional səciyyə daşıyan kateqoriyalardır, onlara materialist, idealist, dualist 
münasibətlər xasdır. ''Varlıq", "materiya", "ideya", "təfəkkür", "şüur" və i,a. belə ontoloji 
kateqoriyalardır; 
b

atributiv kateqoriyalar. 
Bunlar ontoloji kateqoriyaların 
mövcudluğu formalarını və ya ayrılmaz, atributiv xassələrini təşkil edir, onların 
mahiyyət və mövcudluğunu şərtləndirirlər. "'Məkan", "zaman", "hərəkət", "inkişaf", 
"zıddiyyət", "keyfiyyət", "kəmiyyət", "ölçü", "hal" və i.a. belə atributiv kateqoriyalardır; 
c)
nisbət və ya relyativ kateqoriyalar. 
Onlara "cüt kateqoriyalar"da deyilir. Bunlar 
üçün əsas əlamət odur ki, onlar ikitərəflidir (tək və ümumi, səbəb və nəticə, zərurət və 
təsadüf və s.), birinin mövcudluğu digərini də tələb edir, onlar ayrılıqda mövcud ola 
bilməzlər. Bu kateqoriyalar universallıq, struktur, səbəbiyyət (determinlik), sistemlilik 
və s. kimi əlaqələri əks etdirən kateqoriyalar yarımqruplarına aiddirlər. 
Ən ümumi və 
ya universal əlaqələri əks
etdirən kateqoriyalar
: tək, xüsusi və ümumi, qanun və 
qanunauyğunluq, mahiyyət və hadisə. 
Struktur əlaqələrini ifadə edən kateqoriyalar

hissə və tam; sistem,
 
struktur və element; məzmun və forma. 
Determinlik və ya 
səbəbiyyət əlaqələrini ifadə edən kateqoriyalar
: səbəb və nəticə; zərurət və təsadüf; 
imkan və gerçəklik və i.a. 


26 
Ən ümumi və ya universal əlaqələri ifadə edən kateqoriyalar

Yüklə 0,74 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   39




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin