Azərbaycan respublikasi daxiLİ İŞLƏr naziRLİYİ p o L i s a k a d e m I y a s I kafedra: «İctimai elmlər»

Lullubi dövləti. 
E.ə. III minilliyin II yarısında Azərbaycan ərazisində 
mövcud olan etno-siyasi birliklərdən biri də lullubilər tərəfindən yaradılmışdır. 
Lullubilər haqqında ilk məlumat Akkad mənbələrində verilir. Akkad kitabələrində 
«Lullubum dağlılarını öz hakimiyyəti altında birləşdirmiş hökmdar Sidurru» 
haqqında danışılır. Lullubi siyasi birliyi Urmiya gölü hövzəsində meydana 
çıxmışdı. Lullubilər Diyala çayının yuxarı axarından Urmiya gölünədək olan 
torpaqlarda kutilərdən cənubda və şərqdə yaşayırdılar. Lullubilərin təsərrüfatında 
maldarlıq üstün yer tutmuşdur. Onlar Mesopotomiyadakı şəhərlərlə ticarət 
əlaqələri saxlayır, qaramalı taxıla dəyişirdilər. Qonşu hurri və hetlər lullubiləri öz 
dövlət idarələrində işə cəlb edir və döyüşkən lullubiləri muzdla hərbi xidmətə 
çağırırdılar.
Lullubi hökmdarı Anubanininin e.ə. XXII əsrə aid kitabəsində Akkad dilində 
yazılmışdır: «Anubanini, qüdrətli çar, Lullubum çarı öz təsvirini və İştar ilahəsinin 
təsvirini Batir dağında həkk etdirdi». Bu yazı əsasında müəyyən olunmuşdur ki, 
Lullubi hökmdarı Anubaniniyə tabe olan torpaqlar Urmiya gölündən Diyala 
çayının orta axarınadək çatır. Yazıda «Yuxarı Dəniz» və «Aşağı Dəniz» in qeyd 
olunması göstərir ki, hökmdar Anubanini İran körfəzinə qədər olan ərazilərə iddia 

---

25 
ilə çıxış edirdi. Vaxtı ilə kutilərə məxsus olan torpaqların böyük hissəsi indi Lullubi 
hökmdarının əlinə keçmişdi.
E.ə. XXI əsrdə şumerlər lullubilər üzərinə tez-tez talanedici yürüşlər 
etmişdilər. Lullubilər də kutilərlə birlikdə İkiçayarasında yaşayan xalqlar üzərinə 
işğalçı yürüşlərə çıxırdılar. Lullubilər təxminən 1500 il ərzində Azərbaycan və 
qonşu ərazilərin tarixində mühüm rol oynamışdı. Lullubi tayfaları Ön Asiyada öz 
qoçaqlığı və döyüşkənliyi ilə seçilirdilər və adları bir sıra qonşu xalqlar arasında 
vahimə ilə çəkilirdi. Hurrilər və urartulular lullu etnonimini daha çox «yadelli», 
«düşmən» mənasında işlədirdilər. E.ə. II minilliyin əvvəllərində lullubi mənşəli 
sülalə, hətta Aşşur taxt-tacını ələ keçirmişdi.
E.ə. XIV-XIII əsrlərdə Assuriya və Yeni Babil hökmdarlarının kitabələrində 
Lullume ölkəsi və onlarla aparılan savaşlar haqqında məlumatlar verilir. Lullube 
torpaqları e. ə. I minilliyin başlanğıcında Zamua ölkəsi kimi tanınırdı. Manna 
dövlətinin tərkibinə daxil olan İç Zamuanın şimal hissəsi yazılı mətnlərdə bəzən 
Lullume adlandırılır. 
Kuti və Lullubi dövlətləri e.ə. III minilliyin sonlarında süquta uğramışdı.