Azərbaycan respublikasi elm və TƏHSİl naziRLİYİ aztu-nun nəzdində baki texniKİ kolleciN

amilinin əhəmiyyəti, ehtiyatların azaldılmasını (yoldakı ehtiyatlarda daxil olmaqla) tələb edən, yəni 
kapitalla "bağlı" material və əmtəə resurslarının istifadəsini əhəmiyyətli dərə-cədə məhdudlaşdıran, 
logistik konsepsiyaların meydana çıxma-sı ilə daha da artdı. 
Satış 
Təchizat 
İstehsal 
Xarici 
nəqliyyat 
T
ə
d
a
r
ü
k
ç
ü 
l
ə
r 
M
ü
ş 
t
ə
r 
i 
l
ə
r 
Daxili 
nəqliyyat 
Daxili 
nəqliyyat 
Xarici 
nəqliyyat 
Müəssisə 

---

20 
6. Avtonəqliyyatın iş göstəriciləri 
Nəqliyyat logistikasının əsas elementlərindən biri avtomobil nəqliyyatıdır. Nəqliyyat 
vasitələrinin işinin nəticələrinin qiymətləndirilməsi texniki - iqtisadi göstəricilərin köməyi ilə 
aparılır. 
Yük daşıyan avtomobillərin işinin səmərəliliyini hesablamaq üçün aşağıdakı texniki - 
iqtisadi göstəricilər tətbiq edilir. 
Hərəkət tərkibi parkının texniki hazırlıq əmsalı 
𝛼
𝑡
parkın avtonəqliyyat vasitələrinin tex-
niki sazlıq səviyyəsini xarakterizə edir.
hərəkət tərkibi parkının bir iş günü üçün
𝛼
𝑡
= 
𝐴
𝑖.ℎ
𝐴
𝑠
, 
burada 
𝐴
𝑠
- parkın siyahı avtomobil sayı; 
𝐴
𝑖.ℎ
- istismara hazır avtomobillərin sayı; 
Hərəkət tərkibi parkının xəttə çıxış əmsalı
𝛼
Ç
parkın avtonəqliyyat vasitələrinin istismar 
olunma səviyyəsini xarakterizə edir 
park üçün bir iş günündə 
𝛼
Ç
=
𝐴
𝑖𝑠
𝐴
𝑠
, 
burada
𝐴
𝑖𝑠
- istismarda olan avtomobillərin sayı; 
Yükgötürmə qabiliyyətindən istifadənin statiki əmsalı 
𝛾
𝑠𝑡 
faktiki daşınmış yükün
(𝑄
𝑓
) 
tonla miqdarının həmin dövrdə daşınması mümkün olan yükün ( 𝑄
𝑚ü𝑚𝑘
) tonla miqdarına 
nisbətindən təyin olunur: 
bir iş günündə 
γ
st
=
𝑄
𝑓
𝑄
𝑚ü𝑚𝑘
burada 
𝑄
𝑓
– gün ərzindəki faktiki daşıma həcmi, t; 
Z
g 
– gün ərzindəki gedişlərin sayıdır. 
Hərəkət tərkibinin yükgötürməsindən istifadənin dinamiki əmsalı γ
d
faktiki yerinə yetirilən
nəqliyyat işinin (𝑃
𝑓
) ton ⋅ km- lərlə miqdarının həmin dövrdə yerinə - yetirilməsi mümkün olan 
nəqliyyat işinin ( 𝑃
𝑚ü𝑚𝑘
) ton · km - lə miqdarına nisbətinə bərabərdir 
γ
d
=
𝑃
𝑓
𝑃
𝑚ü𝑚𝑘
 
Bir gediş ərzindəki ümumi yürüş
𝑙
𝑔
=
𝑙
𝑦.𝑦
+
𝑙
𝑏
burada
𝑙
𝑔
– bir gedişdə ümumi yürüş, km; 
𝑙
𝑦.𝑦
– bir gedişdə orta yüklü yürüş, km; 
𝑙
𝑏
− gedişdə boş yürüş, km. 
Marşrutda işləyən hərəkət tərkibinin gün ərzindəki ümumi yürüşü 
L=L
g
+L
0 
L
g
- gün ərzindəki gediş məsafəsi olub, 
𝐿
0
=
𝑙
0
1
+
𝑙
0
2
burada
𝐿
0
- gün ərzindəki sıfırlı yürüş, km 
𝑙
0
1
- birinci sıfırlı yürüş, km; 
𝑙
0
2
- ikinci sıfırlı yürüş, km. 

---

21 
L
g
=L
y
+L
b, 
L =L
y
+L
b
+
𝑙
0
1
+
𝑙
0
2
L
y
- gün ərzindəki cəmi yüklü yürüş məsafəsi
L
y
= ∑
𝑙
𝑦.𝑦𝑖
, 
burada
𝑙
𝑦.𝑦𝑖
- i-ci gedişdəki yüklü yürüş məsafəsi, km; 
L
b
- gün ərzindəki cəmi boş yürüş məsafəsi 
L
b
= ∑
𝑙
𝑏𝑖
, 
Hərəkət tərkibinin yürüşdən istifadə əmsalı yüklü yürüşün ümumi yürüşə nisbətindən təyin 
olunur: 
bir gedişdə bu əmsal
𝛽
𝑔
𝛽
𝑔
=
𝑙
𝑦.𝑦
𝑙
𝑔
=
𝑙
𝑦.𝑦
𝑙
𝑦.𝑦
+𝑙
𝑏
, 
gün ərzində yürüşdən itifadə əmsalı
𝛽 
𝛽= 
𝐿
𝑦
𝐿
= 
𝐿
𝑦
𝐿
𝑦
+𝐿
𝑏
+𝐿
0
.
Gedişin orta uzunluğu 
𝑙
𝑜𝑟
𝑔
hərəkət tərkibinin orta yürüşü olub, gün ərzindəki ümumi 
yüklü yürüşün gedişlərin sayına nisbətindən təyin olunur: 
𝑙
𝑜𝑟
𝑔
=
𝐿
𝑦
𝑍
𝑔
burada
𝐿
𝑦
– gün ərzindəki cəmi yüklü yürüş, km; 
Z
g
– gün ərzindəki gedişlərin sayı.
Orta daşıma məsafəsi 1t yükün orta daşıma uzaqlığı olub, yerinə yetirilmiş nəqliyyat 
işinin ton·km - lə miqdarınının həmin müddətdəki daşıma həcminin tonla miqdarına nisbə- tindən 
təyin olunur: 
𝑙
𝑜𝑟
𝑑
=
𝑃
𝑄
Naryadda olma vaxtı hərəkət tərkibinin marşrutdakı iş vaxtı ilə sıfırlı yürüşə sərf edilən 
vaxtın cəmindən ibarətdir: 
𝑇
𝑛
=
𝑇
𝑚
+ 𝑇
0
, 
burada
𝑇
𝑚 
- hərəkət tərkibinin marşrutda olma vaxtı, saat; 
𝑇
0
- sıfırlı yürüşə sərf olunan vaxt, saat. 
Marşrutda işlədiyi vaxt avtomobil ya hərəkətdə olur, ya da yükləmə - boşaltmada dayanır: 
𝑇
𝑚
= 
𝑇
ℎə𝑟
+
𝑇
𝑦−𝑏
, 
burada 
𝑇
ℎə𝑟
- avtomobilin marşrutda iş vaxtında yüklü və boş yürüşlərə sərf etdiyi hərəkət vaxtı, s
𝑇
𝑦−𝑏
 - iş vaxtında yükləmə - boşaltmaya sərf olunan vaxt, saat. 
Texniki surət
𝑉
𝑡
 hərəkət tərkibinin sürətinin müəyyən hərəkət dövründəki orta qiymə-
tini göstərir və hərəkət vaxtı gedilən məsafənin həmin vaxta nisbətindən təyin olunur:
𝑉
𝑡
=
𝐿
𝑇
ℎə𝑟
,
burada L-gedilən məsafə, km; 
𝑇
ℎə𝑟
- iş vaxtında hərəkət vaxtı, saat. 
İstismar surəti
𝑉
𝑖
hərəkət tərkibinin xəttə olduğu vaxt onun şərti sürətini göstərir və gedil-
ən məsafənin tapşırıqda (naryadda) olma vaxtına nisbətindən təyin olunur: 
V
𝒊
=
𝐿
𝑇
𝑛
burada
𝑇
𝑛
– naryadda olma vaxtı, saat. 

---

22