Azərbaycan respublikasi səHİYYƏ naziRLİYİ azərbaycan tibb universiteti S. A. Gürzəliyev

8.Kəskin təsir zonası (Z
ac
)- 
bu bir dəfəlik təsir zamanı orta 
öldürücü 
konsentrasiyanın(doza) 
təsir 
həddi 
konsentrasiyasına(doza) nisbəti ilə təyin edilir. 
Lac
=
orta ö𝑙ü𝑚 𝑘𝑜𝑛𝑠𝑒𝑛𝑡𝑟𝑎𝑠𝑖𝑦𝑎𝑠𝚤 (𝐶L50)
Kəskin 𝑡ə𝑠𝑖𝑟 ℎə𝑑𝑑𝑖(Limac)
Bu inteqral göstərici olub, orqanizmin kompensator 
xüsusiyyətini, 
yəni 
zəhərlərin 
zərərsizləşdirilməsini, 
orqanizmdən xaric edilməsini və zədələnmə funksiyasının 
kompensasiya qabiliyyətini göstərir. Zac nə qədər kiçik olarsa, 
maddə bir o qədər təhlükəli hesab olunur, belə ki, hətta təsir həddi 
konsentrasiyasının qismən yüksəlməsi, orqanizmdə son dərəcə 
ağır formalı zəhərlənmə törədə bilər.Beləliklə, belə maddə ağır 
formalı zəhərlənmə törətmə imkanına malik olması nöqteyi 
nəzərdən təhlükəli hesab olunur. 

---

33 
9.Xroniki təsir zonası(Z
ch
) 
Z
ch=
Kəskin 𝑡ə𝑠𝑖𝑟 ℎə𝑑𝑑𝑖(Limac)
Xroniki 𝑡ə𝑠𝑖𝑟 ℎə𝑑𝑑𝑖(Limch)
Bu nisbət-doza və konsentrasiya arasındakı boşluq o qədər 
böyükdür ki, bu zəhərin birdəfəlik və uzunmüddətli orqanizmə 
daxil olması zamanı intoksikasiyanın başlanmasını törədən doza 
və konsentrasiya arasındakı boşluğun nə qədər böyük olduğunu 
göstərir.Xroniki təsir zonası nə qədər geniş olarsa, təhlükə bir o 
qədər böyük olacaq.Xroniki təsir göstərən konsentrasiya 
zəhərlənmə törədən həddən xeyli kiçik olacaq
. 
10.Ehtiyatlılıq əmsalı (K
eh
) 
YVK
=
Limch
𝐾𝑒ℎ 
 
Aydındır ki ehtiyatlılıq əmsalı elə olmalıdır ki, kimyəvi 
maddələrlə təmasda olan işçilərdə uzun müddətli təsirdən sonra 
xəstəlik baş verməsin.Həm də, patoloji dəyişikliklərin insanların 
gələcək nəsillərində aşkar olunmasını da nəzərə almaq lazımdır. 
Ehtiyatlılıq əmsalı-maddələrin uçuculuğunun artması ilə, 
İZEƏ-nin artması ilə, kəskin təsir zonasının azalması ilə, 
kumulyativ xassənin artması ilə təcrübə heyvanlarının növ 
həssaslığı fərqinin artması və maddənin kəskin dəri-rezorbtiv 
təsirinin olması ilə əlaqədar olaraq ehtiyatlılıq əmsalı 
artırılmalıdır.Adi hallarda ehtiyatlılıq əmsalı 3-dən az və20-dən 
çox olmamalıdır.Zərərli maddələrin işçi zonası havasında sanitar 
standartların əsaslandırılması üçün müayinələrin aparılmasına 
dair metodik tövsiyyələr işlənib hazırlanmışdır.