Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ

3.2. XIX - əsr dünya modası

XIX əsrin sonlarında doğru dəb mərkəzləri böyük şəhərlərdə cəmləşmişdi.

Əgər əvvəl kişilər frak geyinirdilərsə, əsrin sonlarına yaxın fraklardan demək olar ki, istifadə edilmirdi. Artıq qepelç, xəz palto, qerok və surtuk geyinilirdi. Moda günü-gündən yenilənirdi. Qeyd etmək lazımdır, kişi kostyumları hələ də öz biçim və formasını dəyişdirməmişdi.

Kişi geyimlərində yalnız kiçik detallar və materiallar dəyişmişdi. 1875-ci ildən bu günə kimə, kişi geyim dəsti-şalvar, jilet və pencək eyni materiallardan, ağır ingilis materialından tikilir. Bu dövrdə qadın geyimlərində də ciddi dəyişikliklər baş verdi. Məhz bu dəyişikliklər nəticəsində bugünkü qadın geyiminin əsası qoyulmuşdur. Bu dövrdə qadın kostyumu, yağış plaşı, yol geyimi meydana gəldi. Öncəki illərə aid dəbdəbəli paltarlar yavaş-yavaş azalırdı. Əvvəlki illərə nisbətdə paltarlarda sadələşmə gedirdi. Həm Avropada, həm də Amerikada bu dövrdə hündür görünüşlü, mütənasib qadın silueti dəbdə idi.

Hələdə qadın geyimlərində qırçınlı, büzməli əlavələr, məxmər, tirmə, bafta və s. qiymətli bəzək əşyaları dəbdən düşməmişdi.

Bu dövrlərdə dünyada müxtəlif istiqamətlər üzrə inkişaf daha sürətlə gedirdi. Geyim sektoruda bu inkişfadan geri qalmamağa çalışırdı. Yeni moda cərəyanları yaranırdı.

Bu dövrdə İngiltərədə yeni bir moda cərəyanı yarandı. Onlar köhnə, tarixi üslublu geyimlərə qarşı çıxırdılar. Geyimləri sadələşdirməyin tərəfdarı idilər. Paltarın xətləri bədənin mütənasibliyini və hündürlüyünü göstərməli idi.

Modadaki yeni meyllər daha çox Fransada hiss olunurdu. “ La dernyermod ” jurnalı yeni dəbin təbliğatçısı rolunu oynayırdı. Onlar geyimdəki hədsiz, artıq büzmələrdən imtina edilməli olduğunu yazırdılar. Bu dövrdə kollan adlanan kostyum yaranırdı. Bu bədənə kip yapışan bir paltardı. Jurnal oxucularına bildiridi ki, gələcək dövrlərdə lələklər dəbdə olacaqdır. Eləcə də, müxtəlif şüşə və metal bəzəklərdən geyimlərədə istifadə ediləcək.

Bu dövrdə qızılı və gümüşü parçalar hələ də öz aktuallığını qoruyub saxlamışdı. Geyimlərdə kəşmir parçalardan da sıx-sıx istifadə edilirdi. Hələ də paltarların arxa hissəsinə şleyf qoyulurdu.

Modelyerlər ətəklərdə dəyişikliklər etməyə başladılar. Qadınlar bu dövrdə “polonez” adlanan ətək geyinərdilər. “Polonez”- arxada, beldən yuxarıda büzmələnmiş tuman(ətək) növüdür. Ətəklərdə nə qədər sadələşmə olsada, hələ də zəngin xanımlar şleyfin uzunluğuna qədər davam edən əlavə qırçın və büzmələrlə bəzədilmiş ətəklər geyinərdilər.

XIX əsrin 80 -ci illərində turnyurlardan istifadə çoxalmışdı. Paltarların ətək hissəsi ön tərəfdən nə qədər qısadırsa, arxadan şleyf o qədər uzadılırdı. Dar qol, aşağı enən çiyin, hündür daban vəs. Bu paltarlar iki müxtəlif rəngli parçalardan tikilirdi. Saçları çox hündürdən yığırdılar. Dövrün xanımları kiçik şlyapalar, günəş çətirlərindən istifadə edirdilər.

İnsanların yaşayış tərzi dəyişdikcə onların geyim tərzi də dəyişirdi və daha da sadələşirdi. Artıq modelyerlər geyimləri gündəlik təlabata uyğun olaraq dizayn etməyə başlayırdılar.