Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda

Dağ-çəmən torpaqları. Dağ-çəmən torpaqları Kiçik Qafqazın yüksək dağlıq zonasında dəniz səviyyəsindən 1800-3000 m və daha çox hündürlükdə yerləşir. Bu torpaqlar alp və subalp çəmənlərinin və çəmən-bozqırlarının torpaqlarına aiddir.

Dağ-çəmən torpaqları humusun yüksək miqdarı ( 10 %-dən çox) və dərinliyə getdikcə kəskin şəkildə azalması, mübadilə həcminin 45-60 m.ekv və turş reaksiyasının yüksək olması ilə səciyyələnir.

Tədqiq olunan ərazi üzrə ümumi sahəsi 98459, 43 ha, yaxud ümumi sahənin 22,71%-i qədərdir. Bu torpaqların dənli-müxtəlifotlu bitkiliyi qısa vegetasiya dövrü ərzində güclü kök sistemi inkişaf etdirir və dağ-çəmən torpaqlarının üst qatlarının səthi yuyulmaya qarşı davamlılığını təmin edən tünd rəngli sıx çim qatının yaranmasına səbəb olur.

Dağ-çəmən torpaqları bütövlükdə örtük qatı əmələ gətirmir, çox vaxt skeletlik və profilin primitivliyi ilə seçilir ki, bu da onların bərk ana süxurlar üzərində formalaşması ilə izah edilir. Bu torpaqların üst qatları daha az skeletlidir, halbuki dərinə getdikcə skeletlik əhəmiyyətli dərəcədə artır, çınqıl və süxur qırıntılarına rast gəlinir. Dağ-çəmən torpaqları yuxarı qatlarında kalsiumun və maqneziumun biogen toplanması ilə də səciyyələnir. [1]

Qeyd olunan torpaq tipində nisbətən aşağı temperaturlar (orta illik temperatur 5ºC- yə yaxındır) və bolluca atmosfer yağıntıları nəticəsində bitki örtüyünün kök sisteminin bol kütləsi çox yavaş çürüyür və yarıçürümüş vəziyyətdə toplanır. Orta illik temperatur 4,2-5,1ºC arasında tərəddüd edir. Orta temperaturu mənfi (-5,1-8,9ºC) olan aylar dekabr-yanvar və fevral aylarıdır. Ən isti ayın (iyul) orta temperaturu (10,9-11,2ºC). 10ºC-dən yuxarı illik aktiv temperaturların cəmi 1280-1780ºC. Yağıntıların orta illik miqdarı 1200-1600 mm təşkil edir. Buxarlanma isə çox zəifdir.

Alp qurşağında bitkilər başdan-başa örtük təşkil etmir, fraqmentlər şəklində tez-tez daşlı sahələrlə növbələşir. Alp və subalp çəmənlikləri zonasının daşlı-qayalı hissələrində əsas bitkilər mamır və şibyələrdir. Çim əmələgətirən bitkilərdən cır yulaf, qumotu, şehduran, şirpəncəsi və s. qeyd etmək olar.

Dağ-çəmən torpaqları yüksək məhsuldarlıqlı yay otlaqları, biçənəklər, qismən isə köküyumru bitkilər altında istifadə olunur.